Lính đánh thuê Nga sớm có mặt trên khắp thế giới?

Một dự luật mới sẽ hợp pháp hóa các công ty quân sự tư nhân của Nga, có thể giúp các hãng này tiến ra thị trường thế giới.

Dưới thời kì Liên Xô, các chuyên gia quân sự đã có mặt khắp toàn cầu: Giảng dạy, huấn luyện và đôi khi là chĩa nòng súng Kalasnikov vào kẻ địch. Bây giờ, người Nga muốn làm như thế một lần nữa, nhưng vì lợi nhuận, như một công ty của chính phủ.

Một dự luật được đệ trình lên Duma Quốc gia hồi cuối tháng 10 sẽ cho phép hợp pháp hóa các công ty quân sự và an ninh tư nhân (PMSC) ở Nga. Đây là một ý tưởng được ủng hộ bởi Tổng thống Vladimir Putin hồi năm 2012.

Các chuyên gia đánh giá, với truyền thống quân sự của mình, người Nga sẽ nhanh chóng giành chỗ đứng trên thị trường PMSC toàn cầu, với giá trị ước tính lên đến 350 tỉ USD.

“Hiện tại, thị trường đang bị chi phối bởi các công ty phương Tây, và nhiều quốc gia đang phát triển sẽ chào đón các công ty PMSC của Nga”, Ivan Konovalov, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu chiến lược, đồng thời là một nhà phân tích đã viết trên một chuyên khảo về PMSC ở Nga và trên thế giới.

“Tuy nhiên, sẽ cần nhiều nỗ lực để cạnh tranh với các công ty hiện tại”, Konovalov nói thêm.

Mặc dù có sự ủng hộ của Tổng thống Putin, song vẫn có ý kiến lo ngại về việc sẽ hình thành một lực lượng lính đánh thuê không có kiểm soát, đồng thời phá vỡ sự độc quyền trong bảo đảm pháp luật, một số nhà phân tích nêu quan điểm trên tờ Thời báo Moskva.

Và ngay cả những lợi ích từ việc sử dụng PMSC thay cho quân đội trong những tình huống nhạy cảm – ví dụ như ở Ukraine – cũng không ngăn nổi sự lo ngại về khả năng các công ty này sẽ “phản tác dụng” lại điện Kremlin, nhà phân tích quân sự Alexander Golts nói.

Sự giám sát của FSB

Dự luật mới cho phép các công ty PMSC Nga thực hiện tư vấn quân sự, dịch vụ bảo vệ, rà phá bom mìn, và tốt hơn cả là “giải quyết các xung đột vũ trang bên ngoài nước Nga”.

Theo dự luật, các công ty PMSC sẽ được phép sử dụng vũ khí, nhưng không nhất thiết là các vũ khí hạng nặng.

Tác giả dự luật, nhà lập pháp Gennady Nosovko phủ nhận mọi ý kiến về sự vượt ngoài tầm kiểm soát của hoạt động lính đánh thuê.

Sự xuất hiện của những “người lịch sự” ở bán đảo Crimea đã gây bất ngờ lớn với thế giới.

Các PMSC sẽ được kiểm soát bởi Tổng cục An ninh Liên bang FSB – nơi sẽ cấp giấy phép và giám sát họ, Nosovko nói.

“Sự khác biệt giữa nhà thầu và lính đánh thuê giống như giữa một người bảo vệ và một tay săn trộm lấy tiền thưởng”, Nosovko phát biểu với Thời báo Moskva trong cuộc phỏng vấn qua điện thoại gần đây.

Nhưng cả FSB lẫn Bộ Quốc phòng cho đến nay đều tỏ ra lưỡng lự, dù Nosovko cho hay: nhiều quan chức đã bày tỏ sự ủng hộ trong các cuộc nói chuyện riêng.

Ranh giới mong manh

Lính đánh thuê thường xuyên xuất hiện ở châu Phi và châu Mỹ Latin những năm cuối thế kỉ 20, khi chế độ độc tài và lực lượng nổi dậy thường sử dụng các chuyên gia nước ngoài có tay nghề cao để đàn áp những người bất đồng chính kiến hay lật đổ chính phủ.

Lính đánh thuê, được Liên Hợp Quốc xác định là những thường dân được tuyển dụng để chiến đấu vì lợi nhuận trong một quốc gia hay một cuộc xung đột mà họ không có liên hệ chính thức, và được coi là bất hợp pháp ở hầu hết các nước.

Các công ty quân sự và an ninh tư nhân lại thường là các doanh nghiệp hợp pháp có lĩnh vực chuyên môn chính bao gồm hỗ trợ hậu cần, rà phá bom mìn, bảo vệ và đào tạo, chứ không ám sát các nhà độc tài hay kẻ thù của họ.

Không như lính đánh thuê trong quá khứ, PMSC hiếm khi được trang bị các vũ khí hạng nặng như xe tăng, pháo binh hay máy bay phản lực chiến đấu. Tuy nhiên, họ thường được sử dụng các xe bọc thép chở quân.

Tuy vậy, vẫn còn một sự khác biệt lớn giữa một nhân viên PMSC với một lính đánh thuê. “Bất cứ PMSC nào tham gia chiến đấu vũ trang sẽ vượt qua ranh giới và trở thành lính đánh thuê theo nguyên tắc của Liên Hiệp Quốc,” Nikitin – từng là thành viên của nhóm công tác của Liên Hợp Quốc về việc sử dụng lính đánh thuê trong 6 năm cho biết. Ông nói thêm rằng công tác lập pháp cần rất cẩn trọng để cung cấp cho PMSC đủ không gian để hành động mà không vượt quá thẩm quyền của mình và trở thành lính đánh thuê.

PMSC nổi lên trong những năm 2000, chủ yếu là do hoạt động rộng rãi của họ trong các chiến dịch của Mỹ tại Afghanistan và Iraq. PMSC nổi tiếng của Mỹ là Blackwater, đã kí nhiều hợp đồng trị giá trên 1 tỉ USD với chính phủ Mỹ vào năm 2007, so với 700.000 USD nhỏ nhoi trong năm 2001, theo Forbes Russia.

Mỹ chấp nhận PMSC bất chấp giá cắt cổ, vì dù sao giá thành vẫn rẻ hơn những binh sĩ của Lầu Năm Góc, vì lính Mỹ được hưởng rất nhiều phúc lợi từ nhà nước, nhà phân tích quân sự Golts cho biết.

Cung và cầu

Nga đã chín muồi để bước vào thị trường PMSC, do nước này hiện có đến 760.000 chuyên gia quân sự đã rời quân ngũ, chưa kể 300.000 thanh niên hoàn thành nghĩa vụ quân sự bắt buộc mỗi năm, nhà phân tích quân sự Alexander Golts cho biết.

“Chúng tôi có nhiều người biết sử dụng khẩu Kalasnikov hơn Mỹ, đó là điều chắc chắn”, ông nói.

Một lĩnh vực mà các PMSC Nga sẽ nhắm tới là các dự án nước ngoài của các tập đoàn xuyên quốc gia như Gazprom hay RusAl, hiện đang phải sử dụng PMSC phương Tây, Konovalov cho hay.

“Hợp đồng hỗ trợ hậu cần và cơ sở hạ tầng cho các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc cũng là một hướng đi triển vọng. Nga từng là nhà thầu tổng thể lớn thứ hai của Liên Hợp Quốc trong các hoạt động như vậy (ngay cả khi không có các PMSC) dù nó đã rời khỏi top 10 trong những năm gần đây”, Nikitin cho biết.

Cuối cùng, có những quốc gia không có mối quan hệ thân mật với các cường quốc phương Tây cần các dịch vụ PMSC, nghị sĩ Nosovko nói thêm.

“Ví dụ, có những nước châu Phi và châu Mỹ La tin. Họ có nhu cầu và chúng ta có thể cung cấp”, ông nói.

Sự hợp pháp hóa những “người lịch sự”?

Tuy nhiên, lí do thực sự đằng sau sự phản đối các PMSC ở Nga có thể là hậu quả của xung đột Ukraine, các chuyên gia cho biết.

Hồi tháng 3/2014, Nga đã sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine bằng lực lượng quân đội đeo mặt nạ mà không có phù hiệu, được mang danh “Những người lịch sự”. Tổng thống Putin ban đầu đã phủ nhận sự hiện diện của họ tại Crimea, và chỉ thừa nhận đó là quân đội Nga sau khi sát nhập Crimea.

Nga cũng bị cáo buộc đã triển khai binh sĩ của họ để hỗ trợ cuộc nổi dậy của vùng miền đông Ukraine trong tháng 8, và lại một lần nữa Moskva đã không thừa nhận điều đó. Dẫu vậy Kiev và phương Tây liên tiếp tung ra nhiều bằng chứng cáo buộc sự hiện của lính Nga cùng trang bị quân sự tại miền đông Ukraine.

“Những tin đồn về các trường hợp binh sĩ Nga hi sinh tại một cuộc chiến tranh không được thừa nhận – và do đó khó có thể nhận được chế độ cũng như vinh dự họ đáng được hưởng – đã khiến điện Kremlin suy nghĩ lại về PMSC”, Golts cho hay.

Theo ông này, sử dụng các công ty PMSC thay vì quân đội trong các tình huống nhạy cảm là một thực tế phổ biến trên toàn thế giới. Nhưng một công ty sẽ không thể bảo đảm cho uy tín của điện Kremlin không bị sụt giảm, nếu như những hành động đó là do ý muốn của chính phủ.

Hơn nữa, một công ước của Liên Hợp Quốc đang được thảo luận bởi các nước thành viên sẽ khiến cho quốc gia đăng ký và xác nhận PMSC phải chịu trách nhiệm cho hành động của họ, Nikitin, người tham gia thảo luận dự thảo cho biết.

“Công ước có thể sẽ ra đời trong ba, bốn năm tới, nhưng khi đó nó sẽ thay đổi cuộc chơi”, ông nói.

Những tình huống như ở Crimea là phù hợp để sử dụng các PMSC

Nikitin cũng gay gắt chống lại dự luật Nosovko, cho rằng nó “quá đơn giản”. Dự luật này được qui định sao cho phù hợp với các văn bản quốc tế hiện hành, bao gồm cả Luật quốc tế về ứng xử của các nhà cung cấp dịch vụ an ninh tư nhân và dự thảo công ước của Liên Hợp Quốc về PMSC.

Cạnh tranh khó khăn

Việc giành một vị trí trên thị trường PMSC cũng đòi hỏi nỗ lực nhiều hơn chứ không đơn giản như thông qua một đạo luật.

Thị trường bị chi phối bởi các công ty có trụ sở tại châu Âu và Bắc Mỹ, chiếm tổng cộng 75% trong số 703 công ty đã kí công ước quốc tế về ứng xử cho các nhà cung cấp dịch vụ an ninh, một luật chơi chung cho các PMSC.

Hơn nữa, các khoản béo bở nhất trong lĩnh vực này là các hợp đồng nhà nước của Mỹ, nơi mà PMSC Nga không có khả năng để giành chiến thắng.

Một trở ngại khác có thể là thái độ: nghĩa vụ quân sự ở Nga được xem như là một bổn phận công dân chứ không phải là một công việc được trả lương, sẽ gây ra khó khăn cho các hoạt động quân sự có lợi nhuận, Golts cho biết.

Tuy nhiên, rõ ràng là có rất nhiều ứng viên để cung cấp cho các công ty. “Chúng tôi sẽ có ngành công nghiệp PMSC cho riêng mình, đó là điều không thể tránh khỏi. Chúng tôi sẽ chỉ phải xem xét cách phát triển khi nó được hợp pháp hóa”, Konovalov nói.

Theo Kiến Thức