Lao mạch máu gây túi phình, vỡ động mạch chủ

Lao mạch máu là bệnh hiếm nhưng nguy hiểm. Bệnh không có biểu hiện lâm sàng đặc hiệu, diễn tiến âm thầm nên khó phát hiện sớm trước khi thủng, vỡ đột ngột động mạch chủ, có thể khiến bệnh nhân tử vong.

Phẫu thuật cấp cứu cho bệnh nhân bị thủng động mạch chủ do lao – ẢNH: NGUYÊN MI

Vỡ, thủng động mạch do lao

Vừa qua, Bệnh viện Bình Dân (TP.HCM) đã phẫu thuật cấp cứu cho 3 bệnh nhân thủng động mạch chủ do lao. Trong đó, có hai trường hợp thủng động mạch chủ gây xuất huyết trong ổ bụng và một trường hợp vỡ động mạch chủ gây xuất huyết trong đường tiêu hóa mức độ nặng.

Bác sĩ khuyến cáo BN có tiền sử đã và đang điều trị lao, nếu đau bụng kéo dài với khối u vùng bụng hoặc đột ngột mất tri giác do sốc mất máu, cần đến cơ sở chuyên khoa về mạch máu để được thăm khám và cấp cứu kịp thời.

Bác sĩ chuyên khoa 2 Hồ Khánh Đức, Trưởng khoa Phẫu thuật tim – mạch máu, Bệnh viện Bình Dân, cho biết: Bệnh nhân (BN) N.V.C (50 tuổi, ngụ Trà Vinh) được chuyển đến Bệnh viện Bình Dân trong tình trạng đau bụng dữ dội vùng quanh rốn và hông lưng. Các bác sĩ phát hiện có khối u cạnh rốn đập theo nhịp tim, ấn đau. BN từng điều trị lao phổi 3 năm trước.

Kết quả siêu âm và chụp CT vùng bụng ghi nhận có vết rách thành trái động mạch chủ bụng, đoạn dưới thận, đường kính 9 mm, khiến máu thoát ra tạo túi phình lớn; có huyết khối quanh túi phình và quanh động mạch chủ bụng to gần bằng trái banh tennis đang dọa vỡ.

Tương tự, BN V.T.L (43 tuổi, ngụ Bến Tre) nhập viện vì đau nhiều vùng quanh rốn 10 ngày, với các biểu hiện khá tương đồng. BN cũng bị thủng động mạch chủ khiến máu chảy rỉ rả vào ổ bụng, tạo khối máu tụ lâu ngày xơ hóa. BN cũng có tiền sử điều trị lao phổi và lao hạch 6 tháng trước, thể trạng gầy yếu, suy kiệt.

Trong khi đó, BN Đ.M.T (64 tuổi, ngụ Cà Mau) nhập viện cấp cứu vì ói máu và đi cầu phân đen từng đợt lượng nhiều không rõ nguyên do. Trước đó, BN đã cụt 2 chân do vết thương chiến tranh, từng trải qua hoại tử vùng tầng sinh môn đã mở bàng quang thoát lưu nước tiểu cách đây 8 tháng. BN có dấu hiệu mất máu nặng và cho biết mình chưa từng được chẩn đoán lao trước đó.

Kết quả chẩn đoán hình ảnh bụng cho thấy, BN Đ.M.T có ổ viêm quanh động mạch chủ bụng đoạn dưới thận, phát hiện lỗ thông giữa động mạch chủ vào tá tràng. Trong quá trình phẫu thuật, các bác sĩ phát hiện nhiều huyết khối cũ và mới, vách động mạch bị thủng 2 cm, thông vào tá tràng.

Các BN kể trên đều được phẫu thuật cấp cứu kịp thời. Kết quả giải phẫu cho thấy tổn thương do lao mạch máu, như chẩn đoán của bác sĩ trước đó. Các BN được tiếp tục điều trị theo phác đồ lao. Hiện cả 3 đều đáp ứng điều trị lao và thể trạng cải thiện tốt.

Bệnh hiếm gặp nhưng nguy hiểm

Theo bác sĩ Hồ Khánh Đức: Khác với các trường hợp vỡ động mạch chủ do vỡ túi phình thông thường, các trường hợp lao mạch máu cần được chẩn đoán sớm và điều trị theo phác đồ lao ngoài phổi ngay sau phẫu thuật. Nếu không, các tổn thương lao sẽ tiếp tục tiến triển âm thầm, tăng nguy cơ nhiễm trùng gây viêm thủng mạch máu, đột tử do mất máu.

Bác sĩ Đức cho biết thêm: Lao mạch máu dẫn tới phình động mạch chủ, thủng vỡ động mạch chủ là bệnh hiếm gặp. Bệnh thường xuất phát từ lao phổi lan ra cấu trúc xung quanh động mạch chủ. Sau đó, trực khuẩn lao có thể xâm nhập vào thành động mạch. Hoặc ít gặp hơn là trực khuẩn lan truyền qua đường máu, di chuyển trong máu và đóng ở mảng xơ vữa của thành mạch gây các tổn thương dạng viêm ở thành động mạch chủ, dần phá hủy thành mạch.

Biểu hiện điển hình khi tổn thương động mạch chủ gồm: sốt và đau bụng liên tục liên quan đến vị trí của túi phình; sốc giảm thể tích hay có các triệu chứng của ra máu ồ ạt, đặc biệt là trong trung thất hay đường tiêu hóa, khoang màng phổi, ổ bụng…; có khối u cạnh động mạch chủ đập theo nhịp tim, lan rộng nhanh.

“Tuy nhiên, trước đó, lao mạch máu không có biểu hiện lâm sàng đặc hiệu, diễn tiến âm thầm nên rất nguy hiểm. Người bệnh cần được phẫu thuật cấp cứu ngay khi phát hiện thủng mạch máu và điều trị lao ngay sau phẫu thuật theo chỉ định của bác sĩ. Y văn ghi nhận tất cả các BN sống sau điều trị đều phải phối hợp phẫu thuật và thuốc chống lao”, bác sĩ Đức cho biết.