Lần đầu có di sản liên biên giới Việt – Lào

Tên gọi của di sản liên biên giới Việt – Lào đầu tiên này là “ Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô”.

Ngày 13/7/2025 Ủy ban Di sản thế giới đã phê duyệt điều chỉnh ranh giới của Di sản Thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng để có thêm diện tích của Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Lào), với tên gọi chung là “Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” theo tiêu chí về địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Đoàn công tác Việt Nam và Lào tại phiên họp của Ủy ban Di sản thế giới

Như vậy từ nay trong danh sách các di sản thiên nhiên thế giới có di sản liên biên giới mới là Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô. Kết quả này dựa trên hồ sơ đề cử Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô là Di sản thiên nhiên thế giới liên biên giới do Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô lập, được hai tỉnh Quảng Bình (nay là Quảng Trị) – Khăm Muộn và Chính phủ hai nước Việt Nam, Lào thống nhất, gửi tới UNESCO tháng 2/2024.

Hai vườn quốc gia này vốn có những giá trị tương đồng về tài nguyên và tình hữu nghị. Theo những sảo sát của Việt Nam và Lào, hai bên biên giới của Quảng Trị và tỉnh Khăm Muộn hội tụ đủ các điều kiện và sự tương đồng để thành lập chung một di sản thiên nhiên thế giới xuyên biên giới.

Năm 2020, Bộ Văn hóa, thể thao và du lịch đã cử đoàn chuyên gia gồm các thành viên ở Cục Di sản văn hóa, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, Cục Hợp tác quốc tế… sang hỗ trợ Lào hoàn thiện hồ sơ đối với Vườn quốc gia Hin Nam Nô. Mới nhất là ngày 29/6/2024, tỉnh Quảng Bình (cũ) và Khăm Muộn đã ký kết hợp tác phát triển toàn diện về du lịch, bảo tồn và phát huy giá trị, cũng như tiếp tục hoàn thiện hồ sơ chung về khu vực di sản thiên nhiên thế giới xuyên biên giới đầu tiên của Đông Nam Á, là Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô.

Mái Trường Sơn thuộc Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng bên phía Quảng Trị

Điều quan trọng là hai tỉnh đã thống nhất rà soát dữ liệu đường biên giới và mốc quốc giới, ở đoạn trùng với ranh giới của Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô, để từ đó có kế hoạch quản lý chung di sản này. Theo hồ sơ của tỉnh Khăm Muộn, Vườn quốc gia Hin Nam Nô thuộc huyện Bualapha, chung biên giới với Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng thuộc tỉnh Quảng Trị.

Hin Nam Nô có tổng diện tích hơn 82.000ha, là nơi ở của 40 loài động vật có vú, hơn 200 loài chim, 25 loài dơi, 46 loài lưỡng cư và bò sát, hơn 100 loài cá, hơn 520 loài thực vật… Có nhiều loài quý hiếm như chà vá chân đỏ, voọc đen má trắng, mang Vũ Quang, dơi quạ, dơi đốm hoa, dơi io, hồng hoàng, khướu đá mun… Hin Nam Nô do tương đồng với Phong Nha – Kẻ Bàng về mọi mặt nên có tiềm năng lớn về các loại hình du lịch hang động, mạo hiểm, sinh thái…

Một số hang động lớn đã được phát hiện và khảo sát, có khả năng đưa vào khai thác du lịch là hang Nangen, Vua, Trời, Konglor, Xebangpha… trong đó có hang động dài hơn 5km theo sông Xe Bangfai. Người dân bản địa hai bên biên giới tương đồng lối sống, do có sự giao thoa về văn hoá, đời sống và tập tục từ lâu đời nay.

Một góc Vườn quốc gia Hin Nam Nô

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng có tổng diện tích vùng lõi hơn 125.700ha. Theo số liệu năm 2023 của Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, thực vật bậc cao có mạch là 1.762 họ, 511 chi, 876 loài. Gần đây phát hiện thêm nhiều loài quý hiếm có nguy cơ tiệt chủng cao như bách xanh đá, lan hài đốm, lan hài xanh, lan hài xoắn…

Có 140 loài thú lớn, 356 loài chim , 99 loài bò sát và lưỡng cư, 259 loài bướm, 162 loài cá, 47 loài ếch nhái. Với đặc trưng các kiến tạo đá vôi dày đặc, Phong Nha – Kẻ Bàng được ví là “vương quốc hang động”, với phát hiện và đo vẽ được 404 hang động lớn nhỏ. Hiện vườn có 15 tuyến, điểm du lịch khám phá thiên nhiên, khám phá hang động, Camping, Trecking, Zipline…

Với những giá trị quý giá, mang tính toàn cầu về địa chất, địa mạo và đa dạng sinh học, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng hai lần được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới.

Là Di sản thiên nhiên thế giới liên biên giới, từ nay Hin Nam Nô và Phong Nha – Kẻ Bàng sẽ là một trong những di sản vùng núi đá vôi rộng lớn và đa dạng sinh học, địa chất địa mạo nhất thế giới. Về du lịch, cũng sẽ có những điểm đến lớn có sức thu hút với du khách nước ngoài trong khám phá hang động, nghiên cứu địa chất địa mạo, đa dạng sinh học… cũng như lập các tour du lịch xuyên biên giới. Khi đã tạo ra sức hút đó thì kinh tế, văn hoá, đời sống… của người dân vùng biên giới Việt – Lào phát triển hơn.

Khi trở thành di sản xuyên biên giới, vùng biên giới Việt – Lào ở khu vực miền Trung Việt Nam này càng có thêm độ “kết dính” keo sơn hơn của tình sâu nghĩa nặng Việt – Lào hai bên dãy Trường Sơn.

Về tương lai phát triển của Hin Nam Nô và Phong Nha – Kẻ Bàng, tại hội thảo kỷ niệm 20 năm Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng là Di sản thiên nhiên thế giới (2023) do tỉnh Quảng Bình (cũ) tổ chức, ông Khamkeo Latthayod, giám đốc Vườn quốc gia Hin Nam Nô, đã nói thì đây là cơ hội để cho Lào phát triển du lịch cùng với Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Hin Nam Nô và Phong Nha – Kẻ Bàng cùng hợp tác trong quy trình lập kế hoạch du lịch chung hoặc nhóm quản lý du lịch bền vững.

Ông Nguyễn Châu Á, tổng giám đốc Công ty TNHH Chua Me Đất (Oxalis) – đơn vị khai thác du lịch ở Phong Nha – Kẻ Bàng, cho biết giữa Phong Nha – Kẻ Bàng và Hin Nậm Nô có sự tương đồng về định hướng và cách phát triển du lịch, sẽ trở thành đối tác của nhau. Một trong những bước đi đầu tiên trong sự hợp tác du lịch xuyên biên giới này là áp dụng chính sách “xiều Oxalis” (bạn của Oxalis) – giảm giá 10% cho du khách đã từng tham gia tour bất kỳ của Green Discovery Laos khi đi tour của Oxalis Adventure, và ngược lại.

Ông Phạm Hồng Thái, giám đốc Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, cho biết: “Thời gian qua hai bên đã tích cực với các hoạt động hợp tác về bảo tồn, phát huy giá trị chung về đa dạng sinh học, địa chất địa mạo. Nay hai vườn được Ủy ban Di sản thế giới phê duyệt điều chỉnh ranh giới để có thêm diện tích mở rộng với tên gọi chung là “Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô”, thì hai vườn sẽ càng có điều kiện và cơ hội để phát triển về mọi mặt, trong đó có du lịch”.