Lai Châu phát triển chợ phiên, góp phần gìn giữ nét văn hóa dân tộc

Lai Châu là tỉnh vùng cao biên giới với 20 dân tộc sinh sống. Mỗi dân tộc đều có nét văn hóa đặc sắc riêng, những nét văn hóa ấy hầu hết được thể hiện trong các buổi chợ phiên.

Chợ phiên San Thàng, thành phố Lai Châu bán đủ các mặt hàng, từ cái kim, sợi chỉ cho đến mớ rau, củ khoai, củ sắn và trang phục dân tộc của người Mông. Ảnh: Đinh Thùy/TTXVN

Nhằm lưu giữ những phiên chợ vùng cao mang nét nguyên sơ, độc đáo đầy bản sắc, tỉnh Lai Châu luôn quan tâm đầu tư, nâng cấp, cải tạo các chợ phiên giúp bà con thuận lợi giao lưu, trao đổi hàng hóa, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần.

Nhắc tới chợ phiên Lai Châu, có lẽ đông đúc nhất là phiên chợ San Thàng ở thành phố Lai Châu, chợ phiên Sìn Hồ ở huyện Sìn Hồ và chợ phiên Dào San ở huyện Phong Thổ. Mặc dù các phiên chợ này họp vào sáng Chủ nhật hàng tuần nhưng từ chiều thứ Bảy bà con đã tấp nập lên chợ. Riêng chợ San Thàng thì họp thêm một buổi vào sáng thứ Năm.

Chợ phiên với nhiều món ẩm thực nhất (mang đậm nét văn hóa của đồng bào dân tộc Giáy, Mông, Dao, Thái) phải kể đến chợ đêm San Thàng diễn ra vào tối thứ Bảy. Chợ phiên sạch sẽ nhất được kè sỏi cuội và lợp mái lá là chợ phiên Sin Suối Hồ với nét văn hóa riêng biệt của người Mông biên giới. Nhưng độc đáo nhất có lẽ là phiên chợ “sừng” ở xã biên giới Sì Lở Lầu, huyện Phong Thổ, cách thành phố Lai Châu khoảng 105km. Phiên chợ này họp vào các ngày con có sừng (ngày Sửu, ngày Mùi) trong tháng, mang đậm nét văn hóa của đồng bào dân tộc Dao, Hà Nhì.

Là một trong những chợ phiên lớn nhất khu vực 7 xã biên giới Bắc Dào San của huyện Phong Thổ, chợ Sì Lở Lầu hiện là địa điểm thu hút đông đảo người dân trong và ngoài xã đến kinh doanh, mua sắm. Chợ phiên Sì Lở Lầu được đặt nơi 12 tầng dốc, người Phong Thổ hay có câu ví: Đã leo lên 12 tầng dốc mà không đi chợ thì chưa phải đến Sì Lở Lầu. Sì Lở Lầu là tiếng Quan Hỏa, dịch nghĩa ra là 12 tầng dốc.

Chợ Sì Lở Lầu được UBND huyện Phong Thổ nâng cấp, sửa chữa với kinh phí đầu tư 2 tỷ đồng và đưa vào sử dụng từ tháng 1/2022. Sau khi chợ được đầu tư sửa chữa, nâng cấp đã giúp người dân địa phương thuận lợi giao lưu, trao đổi các mặt hàng nông sản, hàng dân dụng và thúc đẩy các hoạt động thương mại, dịch vụ phát triển.

Anh Tẩn Chỉn Hào, dân tộc Dao ở xã Vàng Ma Chải, huyện Phong Thổ chia sẻ, chợ rộng rãi, sạch đẹp. Gần 2 tháng nay, anh mang các nông sản của gia đình và nhập thêm của một số mặt hàng của bà con trong xã mang sang chợ Sì Lở Lầu bán. Phiên chợ nay anh bán được trên 300 bắp ngô, 20kg dưa mèo, số tiền lãi không nhiều nhưng giúp gia đình anh có thêm kinh phí chi tiêu sinh hoạt, cải thiện cuộc sống.

Đến chợ Sì Lở Lầu, du khách không thể bỏ qua những gùi hàng bày bán nông sản đặc trưng của núi rừng như thảo quả, mắc khén, hồi, mật ong, măng rừng, táo mèo hay các đồ trang sức của đồng bào như vòng tay, vòng cổ, thắt lưng, khuyên tai, xà tích bằng bạc, được làm thủ công vô cùng tinh xảo, đẹp mắt. Cùng đó, du khách còn được thưởng thức các món ẩm thực đặc sản của người dân bản địa như: phở thái tay, đậu phụ nhự, rượu thóc, dưa khô…

Ông Tẩn Lao San, Phó Chủ tịch UBND xã Sì Lở Lầu cho biết, Sì Lở Lầu là xã biên giới đặc biệt khó khăn và xa nhất của huyện Phong Thổ. Sự đầu tư của tỉnh, huyện về hệ thống cơ sở hạ tầng đã tạo cơ hội để địa phương tiếp tục phát huy tiềm năng lợi thế. Đặc biệt, việc cải tạo chợ giúp người dân gìn giữ những nét đặc sắc văn hóa của đồng bào, tạo thuận lợi cho bà con giao lưu, buôn bán nâng cao thu nhập. Đến nay, 20 gia đình trong xã có nhà ở kinh doanh cố định tại chợ, nâng mức thu nhập bình quân đầu người lên 25 triệu đồng/người/năm. Điều này góp phần thúc đẩy phát triển hoạt động thương mại, dịch vụ trên địa bàn, khôi phục sản xuất kinh doanh sau dịch COVID-19, đưa hàng Việt đến với người dân biên giới.

Chợ phiên không chỉ là nơi trao đổi, mua bán hàng hóa mà còn là nơi hội tụ, gặp gỡ, giao lưu, thể hiện tình cảm, sinh hoạt văn hóa của đồng bào các dân tộc sinh sống quanh vùng. Ảnh: Đinh Thùy/TTXVN

Chợ phiên San Thàng là phiên chợ lớn nhất của tỉnh Lai Châu với sự tham gia mua bán của bà con các dân tộc Giáy, Mông, Dao, Thái… thuộc huyện Tam Đường, Phong Thổ và thành phố Lai Châu. Chợ họp vào sáng thứ Năm và sáng Chủ nhật hằng tuần, rất đông đúc, tấp nập, rực rỡ sắc màu bởi trang phục của đồng bào các dân tộc vùng cao. Bà con tới chợ từ rất sớm, mang theo những sản vật của núi rừng hoặc những sản phẩm thủ công truyền thống. Chợ bán đủ các mặt hàng từ cái kim, sợi chỉ cho đến mớ rau, củ khoai, củ sắn, những sản phẩm thiết yếu cho gia đình và thưởng thức các món ăn mang đậm nét văn hóa của người Giáy, Mông.

Để thuận tiện cho người dân bán hàng và du khách tới thăm, UBND thành phố Lai Châu đầu tư xây dựng chợ San Thàng với khuôn viên chợ khang trang, rộng rãi, sạch sẽ; chia khu bán hàng hợp lý, nhiều khu có mái che, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và thuận tiện cho việc mua bán của người dân. Từ đó, các hộ gia đình có điều kiện kinh doanh tốt hơn, cùng với bãi gửi xe rộng rãi, hợp lý đã khắc phục tình trạng tắc đường trước đây.

Ông Trần Đình Tiến, Phó Chủ tịch UBND thành phố Lai Châu cho hay, chợ phiên là nét sinh hoạt văn hóa không thể thiếu của đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng cao. Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của chợ phiên, UBND thành phố đã và đang triển khai phương án bảo tồn không gian văn hóa chợ phiên, tạo ra sản phẩm du lịch hấp dẫn thông qua hoạt động tham quan, trải nghiệm cho du khách; duy trì tổ chức các hoạt động múa hát, giao lưu văn nghệ tại chợ. Mặt khác, tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn, bồi dưỡng thêm kiến thức về du lịch cho người dân, để chính họ là những thuyết minh viên du lịch thân thiện, quảng bá hình ảnh về vùng đất, con người Lai Châu đến với du khách. Thành phố yêu cầu địa phương, Ban Quản lý chợ cần quan tâm nâng cao nhận thức của người dân trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường tại các buổi họp chợ; nâng cao giá trị thương hiệu các mặt hàng truyền thống và sản vật địa phương phục vụ du khách.

Đối với người dân Lai Châu, chợ phiên không chỉ là nơi giao lưu, trao đổi hàng hóa, mà còn là nơi hội tụ, nơi gặp gỡ và giao lưu của đồng bào các dân tộc sinh sống quanh vùng. Góp phần gìn giữ những nét văn hóa truyền thống của các dân tộc, chợ phiên vùng cao Lai Châu đã tạo nên một bức tranh sinh động, phản ánh sự phát triển kinh tế địa phương.