Ký ức ác mộng giao tranh qua lời kể của những người được sơ tán khỏi Sudan
Khi giao tranh buộc nhiều người phải tháo chạy khỏi Khartoum, thành phố Port Sudan trở thành một trung tâm giải cứu then chốt.
Người dân sơ tán khỏi Sudan tới cửa khẩu biên giới Rafah ở phía nam Dải Gaza, ngày 28/4/2023. Ảnh: THX/TTXVN
Trong đêm tối, cơn ác mộng gần như đã khép lại đối với những người may mắn đến được bến cảng ở thành phố Port Sudan.
Dưới ánh đèn le lói, một chiếc tàu cập cảng để đón hàng chục người sơ tán. Những người lính Saudi Arabia khăn che kín mặt kiểm tra hộ chiếu của từng người và cho phép họ lên tàu.
Những người này nằm trong số hàng nghìn người chạy trốn kể từ khi giao tranh dữ dội nổ ra ở Sudan giữa các lực lượng quân sự đối địch hơn hai tuần trước. Họ đã vượt hành trình nguy hiểm dài 830 km từ điểm nóng thủ đô Khatourm đến thành phố cảng phía Đông với hy vọng lên được tàu đến nơi an toàn. Một người sơ tán cho biết họ phải mất 36 giờ để đến thành phố Port Sudan.
Lực lượng Saudi Arabia đã tổ chức các cuộc sơ tán từ Port Sudan đến Jeddah qua Biển Đỏ kể từ khi giao tranh bùng nổ.
Doanh nhân người Mỹ gốc Sudan Adil Bashir là một trong số 52 người sơ tán đã được lên tàu HMS Al-Diriyah của Hải quân Hoàng gia Saudi Arabia vào ngày 30/4. Ông chia sẻ đại lý ô tô của ông tại Khartoum bị tấn công và một số chiếc xe đã bị đ.ánh cắp. “Có rất nhiều t.hi t.hể trên đường phố”, Bashir hồi tưởng và nói thêm rằng những người đàn ông mặc quân phục của Lực lượng hỗ trợ nhanh chóng Sudan (RSF) đã bắt giữ ông sau khi ông nói mình là công dân Mỹ. “Tôi tin rằng họ muốn chúng tôi trở thành lá chắn sống”, Bashir chia sẻ.
Hàng trăm người đã t.hiệt m.ạng và hàng nghìn người khác bị thương trong xung đột tại Sudan. Hàng nghìn công dân nước ngoài đã được sơ tán khỏi đất nước, trong khi nhiều người Sudan vẫn bị mắc kẹt trong tình cảnh tồi tệ và c.hết chóc hơn bao giờ hết.
Khi giao tranh buộc nhiều người phải tháo chạy khỏi Khartoum, thành phố Port Sudan trở thành một trung tâm giải cứu then chốt.
Các nhân viên của Liên hợp quốc đã chuyển đến hoạt động tại thành phố phía Đông này và hàng nghìn người đang ở trong tình trạng chờ đợi, hy vọng có thể rời khỏi Sudan.
Ít nhất hai đoàn xe chở công dân Mỹ và nhân viên của Đại sứ quán Mỹ đã được huy động tới Port Sudan vào cuối tuần qua, nằm trong những nỗ lực đầu tiên do chính phủ Mỹ thực hiện nhằm sơ tán công dân Mỹ khỏi Sudan.
Faris Asad, Tổng lãnh sự Mỹ tại Jeddah, cho biết 100 người Mỹ đã được đưa lên tàu sơ tán USNS Brunswick vào sáng 1/5. Mỹ đã thành lập một trung tâm tiếp nhận tại cảng ở Jeddah, để có thể tiếp nhận bất kỳ công dân Mỹ nào được đưa về.
Video đang HOT
Hanadi Ahmed, một trong những người sơ tán người Mỹ gốc Sudan đến cảng ngày 1/5, nói rằng bản thân đau lòng khi phải bỏ lại một số thành viên trong gia đình.
Tính đến ngày 30/4, Saudi Arabia cho biết họ đã sơ tán 5.197 người ở 100 quốc gia rời khỏi Sudan. Những người sơ tán được chào đón trên tàu HMS Al-Diriyah với hoa, sôcôla, nước đóng chai và nước cam đóng hộp. Hành trình từ Port Sudan đến Jeddah có thể mất tới 12 giờ tùy thuộc vào điều kiện thời tiết trên biển.
Tàu chở công dân các nước sơ tán khỏi Sudan để đến thành phố Jeddah, Saudi Arabia ngày 29/4/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Ngày 30/4, Lực lượng vũ trang Sudan (SAF) cho biết họ đã đồng ý gia hạn lệnh ngừng b.ắn do Mỹ-Saudi Arabia làm trung gian trong 72 giờ sau khi đối thủ của họ là RSF cũng nhất trí gia hạn.
Tuy nhiên, bất chấp các lệnh ngừng b.ắn, các cuộc đụng độ lẻ tẻ giữa hai nhóm vẫn tiếp diễn và người ta nghe thấy tiếng s.úng trong 2 ngày 30/4-1/5 gần dinh tổng thống ở Khartoum.
Trong một tuyên bố, Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế cho biết 8 tấn viện trợ y tế đã đến Sudan vào ngày 30/4, cung cấp cứu trợ cho các cơ sở y tế bị ảnh hưởng nặng nề của đất nước.
Các chuyên gia cảnh báo Sudan có nguy cơ xảy ra thảm họa nhân đạo, khi hàng triệu người bị mắc kẹt trong nhà và đối mặt với tình trạng thiếu lương thực, nước, thuốc men và điện.
“Số t.hi t.hể trên đường phố ngày càng nhiều và điều này đang tạo ra một thảm họa môi trường”, Hiệp hội bác sĩ Sudan lên tiếng và kêu gọi chấm dứt “chiến tranh”, thành lập các hành lang nhân đạo để hỗ trợ y tế, xe cứu thương, bệnh nhân và nhân viên y tế.
Chạy đua sơ tán công dân khỏi 'chảo lửa' Sudan
Các nước đang khẩn trương chạy đua với thời gian sơ tán hàng nghìn công dân nước mình khỏi thủ đô Khartoum - điểm nóng trong cuộc giao tranh giữa Lực lượng vũ trang Sudan (SAF) và nhóm bán quân sự Lực lượng Hỗ trợ nhanh (RSF).
Các công dân nước ngoài sơ tán tránh chiến sự tại Sudan đáp máy bay tại căn cứ không quân Pháp ở Khartoum trong hành trình tới CH Djibouti, ngày 23/4/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Khủng hoảng nhân đạo cận kề
Tướng Abdel Fattah Burhan, người đứng đầu lực lượng vũ trang Sudan và Tướng Mohammed Hamdan Dagalo, thủ lĩnh của nhóm bán quân sự RSF đều đang tìm cách giành quyền kiểm soát quốc gia châu Phi. Xung đột nổ ra 2 năm sau khi lực lượng của hai vị tướng này cùng nhau thực hiện một cuộc đảo chính quân sự và làm trật bánh quá trình chuyển đổi sang nền dân chủ của Sudan.
Tuy nhiên, hai lực lượng này đã thất bại trong các cuộc đàm phán để hợp nhất và thành lập một chính phủ dân sự sau khi cựu Tổng thống Omar al-Bashir bị lật đổ. Bạo lực bất ngờ bùng phát giữa hai lực lượng vào ngày 15/4/2023 đã gây ra một cuộc khủng hoảng nhân đạo và khiến ít nhất 420 người t.hiệt m.ạng.
Theo ước tính của Liên hợp quốc (LHQ), khoảng 12 triệu trong tổng số 46 triệu dân của Sudan sống ở khu vực thủ đô Khartoum. Gần 16 triệu người, tương đương 1/3 dân số của đất nước, đang cần viện trợ nhân đạo, trong đó có khoảng 11,7 triệu người phải đối mặt với tình trạng mất an ninh lương thực trầm trọng.
Cuộc giao tranh ở Sudan đã khiến hầu hết các bệnh viện phải đóng cửa; điện, nước bị cắt. Việc các nhân viên cứu trợ, trong đó có 3 người từ Chương trình Lương thực Thế giới (WFP), bị s.át h.ại đã khiến WFP phải tạm dừng hoạt động tại Sudan.
Hiện người dân mong mỏi ít nhất có lệnh ngừng b.ắn để họ có thể dự trữ thực phẩm thiết yếu, thuốc men hoặc di chuyển đến các khu vực an toàn hơn.
Trong một diễn biến mới nhất, theo Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken, ngày 24/4, các phe phái đối địch ở Sudan đã đồng ý thực hiện lệnh ngừng b.ắn trên toàn quốc trong 72 giờ sau 48 giờ đàm phán căng thẳng.
Các nước gấp rút sơ tán công dân
Cùng với hàng triệu người Sudan không được tiếp cận với các dịch vụ thiết yếu và bị mắc kẹt trong nhà, hàng nghìn nhà ngoại giao nước ngoài, nhân viên cứu trợ, sinh viên và gia đình của họ đã bị mắc kẹt trong vùng chiến sự từ tuần trước.
Bị ảnh hưởng nặng nề từ những đợt n.ém b.om dữ dội của hai lực lượng giao tranh, sân bay chính tại thủ đô Khartoum trở thành điểm nóng. Các trận địa pháo đã khiến việc di chuyển trong và ngoài một trong những thành phố lớn nhất châu Phi trở nên mất an toàn. Các nhà ngoại giao trở thành mục tiêu của các cuộc tấn công. Tính đến ngày 24/4, ít nhất 5 nhân viên cứu trợ đã t.hiệt m.ạng.
Hai đoàn xe tham gia sơ tán, trong đó có một đoàn chở nhân viên đại sứ quán Qatar và một đoàn khác chở công dân Pháp, đã bị tấn công.
Trước diễn biến phức tạp của cuộc giao tranh, chính phủ các nước đã khẩn trương triển khai kế hoạch sơ tán công dân khỏi thủ đô Khartoum.
Trong đợt sơ tán đầu tiên, hơn 150 người từ nhiều quốc gia đã tới địa điểm an toàn tại Saudi Arabia. Ngày 23/4, quân đội Mỹ đã tiến hành sơ tán khoảng 100 nhân viên Đại sứ quán Mỹ tại thủ đô Khartoum với sự hỗ trợ của Djibouti, Ethiopia và Saudi Arabia. Một ngày sau, người phát ngôn Nhà Trắng John Kirby cho biết Mỹ đang triển khai thêm lực lượng hải quân ở thành phố Port Sudan trên Biển Đỏ, cách Khartoum khoảng 850 km, để hỗ trợ đưa công dân Mỹ tại Sudan về nước, song công tác sơ tán sẽ không diễn ra trên quy mô lớn.
Cùng ngày, Pháp và Đức thông báo họ đã sơ tán khoảng 700 người mà không cung cấp thông tin chi tiết về quốc tịch. Mới đây Ai Cập tuyên bố đã đưa 436 công dân về nước an toàn bằng đường bộ.
Jordan cho biết 4 máy bay của nước này đã chở 343 người, bao gồm công dân Jordan và người dân Palestine, Iraq, Syria và Đức rời khỏi Sudan. Một số quốc gia cử máy bay quân sự từ Djibouti để đưa người dân ra khỏi thủ đô.
Indonesia cho biết cho đến nay hơn 500 công dân của họ đã được sơ tán đến thành phố Port Sudan và đang chờ đưa đến thành phố Jeddah (Saudi Arabia).
Trong khi đó, Trung Quốc, Đan Mạch, Liban, Hà Lan, Thụy Sĩ và Thụy Điển cũng cho biết họ đã tiến hành chiến dịch sơ tán công dân khẩn cấp. Nhật Bản thông báo họ đang chuẩn bị đưa một nhóm sơ tán rời khỏi Djibouti.
Theo ông Josep Borrell - quan chức đứng đầu phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU), cuối tuần qua, trên 1.000 công dân của khối này đã được sơ tán khỏi Sudan.
Khói bốc lên do giao tranh tại Khartoum, Sudan ngày 20/4/2023. Ảnh: AFP/TTXVN
Xung đột vượt ngoài biên giới
Cuộc tranh giành quyền lực giữa hai vị tướng hàng đầu tại một Sudan vốn dĩ bất ổn trong nhiều năm có thể làm gia tăng nguy cơ xảy ra một cuộc xung đột rộng hơn thu hút các thế lực bên ngoài.
Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres ngày 24/4 cảnh báo nguy cơ xung đột leo thang tại quốc gia Bắc Phi có thể "nhấn chìm toàn bộ khu vực".
Marina Peter, người sáng lập Diễn đàn Sudan và Nam Sudan, nhận định với tờ DW (Đức) ngày 23/4 chỉ ra: "Sudan là trung tâm của các cuộc khủng hoảng và xung đột liên tục kéo dài. Khi một cuộc xung đột nổ ra ở quốc gia này, các nước trong khu vực như Ai Cập, Libya, Chad, Cộng hòa Trung Phi, Nam Sudan, Ethiopia, Eritrea, thậm chí ở bên kia Biển Đỏ là Saudi Arabia, luôn bị ảnh hưởng".
Theo ông Alex De Waal - chuyên gia về Sudan tại Đại học Tufts (bang Massachusetts, Mỹ), cuộc xung đột này mới chỉ là vòng khởi động của một cuộc nội chiến. "Nếu không nhanh chóng chấm dứt, cuộc xung đột sẽ trở thành một trò chơi đa cấp với một số chủ thể khu vực và quốc tế theo đuổi lợi ích riêng, huy động t.iền, nguồn cung cấp vũ khí và có thể là quân đội hoặc lực lượng ủy nhiệm", chuyên gia Alex nhận định.
Sudan là quốc gia lớn thứ ba của châu Phi và nằm trên dòng sông Nile. Tuy nhiên, quốc gia này không hề dễ dàng trong việc chia sẻ nguồn nước với các đối thủ nặng ký trong khu vực bao gồm Ai Cập và Ethiopia. Trong khi Ai Cập dựa vào sông Nile để nuôi hơn 100 triệu người dân nước mình thì Ethiopia lại đang xây dựng một con đ.ập khổng lồ ở thượng nguồn khiến cả Cairo và Khartoum "đứng ngồi không yên".
Ai Cập có mối quan hệ chặt chẽ với quân đội Sudan, vốn được coi là đồng minh đối đầu với Ethiopia. Mặc dù Cairo đã liên hệ với cả hai bên ở Sudan để thúc đẩy một lệnh ngừng b.ắn nhưng rõ ràng quốc gia này sẽ không "ngồi yên" nếu quân đội Sudan đối mặt với thất bại.
Ngoài hai nước trên, Sudan giáp với năm quốc gia khác, bao gồm Libya, Chad, Cộng hòa Trung Phi, Eritrea và Nam Sudan. Gần như 5 nước này đều bị sa lầy trong các cuộc xung đột nội bộ, với các nhóm nổi dậy khác nhau hoạt động dọc theo biên giới.
Alan Boswell thuộc Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế cho biết: "Những gì đang diễn ra ở Sudan sẽ không chỉ tác động trong Sudan. Chad và Nam Sudan có nguy cơ bị ảnh hưởng kéo theo ngay lập tức. Cuộc giao tranh càng kéo dài thì chúng ta càng có nhiều khả năng chứng kiến sự can thiệp lớn từ bên ngoài".
Giao tranh tại Sudan: Tổng thư ký LHQ kêu gọi thiết lập lệnh ngừng b.ắn vĩnh viễn Tổng thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Antonio Guterres ngày 25/4 đã kêu gọi các bên liên quan tuân thủ lệnh ngừng b.ắn trên toàn quốc trong 72 giờ và tiến tới thiết lập lệnh ngừng b.ắn vĩnh viễn. Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres (giữa) phát biểu tại cuộc họp Hội đồng Bảo an Liên LHQ về Sudan ở New York, Mỹ...
