Kinh tế Mỹ như cầu thủ đang ngậm sâm chơi bóng rổ

Tuần trước Tổng thống Donald Trump viết trên Twitter của mình rằng chỉ số chứng khoán S&P 500 đạt mức cao kỷ lục, và tháng 6-2019 là tháng thị trường chứng khoán tốt nhất trong vòng 50 năm qua. Rõ ràng thị trường chứng khoán Mỹ đã phục hồi ngoạn mục từ đầu năm 2019, lấy lại những gì đã mất trong năm 2018.

Nhưng nếu nhìn bức tranh kinh tế-chính trị của Mỹ ở nhiều khía cạnh khác, phải chăng kinh tế Mỹ như cầu thủ bóng rổ đang ngậm sâm để chống chọi lại nhiều căn bệnh?

Nền kinh tế Mỹ đang chịu nhiều thách thức cả ngoài lẫn trong. Ảnh minh họa Thành Hoa

“Bệnh” từ ngoài đến trong

Nếu tính từ tháng 6-2009, kinh tế Mỹ đã có 10 năm liên tục tăng trưởng, và nếu điều này tiếp tục sang tháng 7-2019, thì sẽ phá kỷ lục tăng trưởng của chu kì 1991-2001 để trở thành chu kì tăng trưởng dài nhất kể từ năm 1854.

Tuy vậy, có rất nhiều lo lắng về sức khỏe của nền kinh tế Mỹ thông qua nhiều triệu chứng xấu.

Triệu chứng đầu tiên là kinh tế toàn cầu đang chững lại, từ châu Âu, Trung Quốc đến Úc, và nhiều nơi khác. Chỉ số Global Composite PMI của JPMorgan tháng 5-2019 là 51.2, giảm theo đường thẳng từ tháng 1-2018. Một trong những nguyên nhân chính là cuộc chiến thương mại Tổng thống Trump phát động với Trung Quốc và cả châu Âu. Với biệt danh là “Tariff Man”, ông Trump đã nhiều phen khiến thị trường chứng khoán toàn cầu chao đảo, ảnh hưởng đến nhiều ngành công nghiệp như ô tô, chíp bán dẫn, khai khoáng, vận tải.

Kinh tế châu Âu chững lại đã buộc ECB (Ngân hàng Trung ương châu Âu) mới đây đưa ra cảnh báo sẽ có những giải pháp kích thích nền kinh tế qua việc cắt giảm lãi suất. Có điều, giảm lãi suất của ECB khiến cho đồng euro trở nên mất giá so với đô la Mỹ, hàng hóa xuất khẩu của châu Âu sẽ có lợi thế hơn, có thể dẫn đến một cuộc chiến tỷ giá với Mỹ. Bên cạnh đó, trong cuộc chiến thương mại đang tiếp diễn với Trung Quốc, không loại trừ khả năng Trung Quốc sẽ sử dụng vũ khí tỷ giá để đáp lại Mỹ.

Về phía nội tại, niềm tin của thị trường vào nền kinh tế Mỹ bị thách thức khi đường cong lãi suất (inverted curve) biến động liên tục, lãi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn ba tháng lại cao hơn kỳ hạn 10 năm. Thêm vào đó, nhu cầu đầu tư vào các tài sản an toàn như vàng, trái phiếu, thậm chí trái phiếu nhiều rủi ro (junk bond) tăng vọt. Ngay cả tài sản mang tính đầu cơ và biến động nhiều như Bitcoin những ngày gần đây giá cũng tăng vọt.

Có một dấu hiệu nguy hiểm ít người để ý đến là tâm lý hưng phấn của thị trường. Sự phục hồi của thị trường chứng khoán cùng với thông tin tốt về thị trường lao động với số việc làm tạo mới tăng, tỷ lệ thất nghiệp thấp kỉ lục, bổ trợ thêm bởi lãi suất thấp và dự kiến có thể thấp hơn nữa, sẽ khiến cho tín dụng có thể bùng phát. Mà lịch sử đã cho thấy rất nhiều lần, khi thị trường quá hưng phấn, rất nhiều khoản vay để đầu cơ, thì khả năng bắt đầu một đợt suy thoái là rất cao.

“Quả bom” trái phiếu doanh nghiệp

Cuộc khủng hoảng 2007-2008 bắt đầu từ nợ xấu trong thị trường bất động sản, kéo sang sự đổ vỡ của thị trường tài chính. Bài học từ cuộc khủng hoảng đã giúp các chính phủ, các ngân hàng trung ương cẩn trọng hơn, nhưng không vì thế mà không có những biến thể của nợ xấu. Và lần này, tiềm ẩn rất nhiều rủi ro là nợ của doanh nghiệp.

Trong một báo cáo của OECD, vào thời điểm cuối 2018, số nợ do phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp không nằm trong lĩnh vực tài chính lên đến kỷ lục 13.000 tỉ đô la, và 79% số này ở các nền kinh tế phát triển. Nếu kinh tế thế giới chững lại, quả bom nợ sẽ kích nổ từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Riêng nền kinh tế Mỹ, nợ doanh nghiệp có rủi ro cao lên đến 5.500 tỉ, bao gồm trái phiếu rủi ro, vay giãn nợ, các khoản vay rủi ro. Đáng lưu ý, rất nhiều doanh nghiệp mua lại cổ phiếu từ vay nợ, và thị trường các khoản vay giãn nợ ( leveraged loan) phát triển nóng trong những năm gần đây. Nếu như trước đây, CDO ( Collateralized Debt Obligation) với tài sản đảm bảo gây sóng gió thì biến thể hiện nay là CLO (Collateralized Loan Obligation), với tài sản đảm bảo là các khoản cho doanh nghiệp vay, cũng không khác gì quả bom nổ chậm.

Nền kinh tế Mỹ đang chịu nhiều thách thức cả ngoài lẫn trong, một phần xuất phát từ các các chính sách cứng rắn của chính quyền Tổng thống Donald Trump, nhưng cũng không loại trừ khả năng khó khăn của nền kinh tế Mỹ mang tính chu kỳ, và nợ của doanh nghiệp đang là vấn đề mà Mỹ không dám trực diện đương đầu.

Sự hưng phấn của thị trường việc làm và thị trường chứng khoán trong thời điểm này lại chứa đựng nhiều nguy cơ hơn cơ hội. Tổng thống Donald Trump cũng vừa khởi động chiến dịch tranh cử 2020, một cuộc suy thoái kinh tế đương nhiên là điều ông không hề muốn. Do đó, kinh tế Mỹ từ đây đến kết quả tranh cử sắp tới chẳng khác nào một cầu thủ tiếp tục vừa chơi bóng rổ, vừa ngậm sâm.

Theo thesaigontimes.vn