Kinh tế Israel trả giá đắt vì cuộc chiến nhiều mặt trận
Nếu những leo thang gần đây trở thành một cuộc chiến kéo dài và cường độ cao hơn, điều này sẽ gây ảnh hưởng nặng nề đến hoạt động kinh tế và tăng trưởng ở Israel.
Thu hoạch cỏ khô cạnh một xe tăng chiến đấu của quân đội Israel ở miền Nam Israel gần biên giới với Dải Gaza. Ảnh: AFP/Getty Images
Vào cuối tháng 9, khi Israel mở rộng cuộc chiến kéo dài gần một năm và xếp hạng tín dụng của nước này lại bị hạ xuống một lần nữa, Bộ trưởng Tài chính Israel Bezalel Smotrich nói rằng mặc dù nền kinh tế của Israel đang chịu áp lực, nhưng vẫn chống chịu được.
Vào ngày 28/9 – một ngày sau khi Israel không kích giế.t chế.t lãnh đạo Hezbollah Hassan Nasrallah tại thủ đô Beirut của Liban, ông Smotrich nói: “Nền kinh tế của Israel đang gánh chịu gánh nặng của cuộc chiến dài nhất và đắt đỏ nhất trong lịch sử của đất nước. Nền kinh tế Israel là một nền kinh tế mạnh mẽ mà ngay cả hôm nay vẫn thu hút được các khoản đầu tư”.
Một năm sau khi Hamas tấ.n côn.g Israel vào ngày 7/10/2023, Israel đang tiến hành chiến đấu trên nhiều mặt trận: phát động cuộc tấ.n côn.g mặt đất chống Hezbollah ở Liban, thực hiện các cuộc không kích ở Gaza và Beirut, đ.e dọ.a trả đũa cuộc tấ.n côn.g tên lửa đạn đạo của Iran. Khi cuộc xung đột lan rộng ra toàn khu vực, tổn thất kinh tế cũng sẽ tăng cao, cả cho Israel và các nước khác ở Trung Đông.
Bà Karnit Flug, cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương Israel, nói với CNN vào ngày 1/10: “Nếu những leo thang gần đây trở thành một cuộc chiến kéo dài và cường độ cao hơn, điều này sẽ gây ảnh hưởng nặng nề đến hoạt động kinh tế và tăng trưởng ở Israel”.
Theo nhận định của Liên hợp quốc trong một báo cáo vào tháng trước, cuộc chiến đã là.m tìn.h hình ở Gaza trở nên tồi tệ hơn đáng kể, đẩy dải đất này vào một cuộc khủng hoảng kinh tế và nhân đạo từ lâu, trong khi Bờ Tây đang suy giảm kinh tế nhanh chóng và đáng lo ngại.
Nền kinh tế Liban có thể giảm tới 5% trong năm nay do các cuộc tấ.n côn.g xuyên biên giới giữa Hezbollah và Israel.
Dựa trên ước tính tồi tệ nhất của Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia tại Đại học Tel Aviv, nền kinh tế Israel có thể giảm nhiều hơn.
Ngay cả trong một kịch bản ít nghiêm trọng hơn, các nhà nghiên cứu cũng thấy rằng GDP bình quân đầu người của Israel sẽ giảm trong năm nay, khi dân số Israel tăng nhanh hơn so với nền kinh tế và mức sống giảm.
Trước cuộc tấ.n côn.g vào ngày 7/10/2023 và cuộc chiến Israel – Hamas, Quỹ Tiề.n tệ Quốc tế đã dự báo nền kinh tế Israel sẽ tăng trưởng 3,4% trong năm nay. Giờ đây, các dự báo của các nhà kinh tế dao động từ 1% đến 1,9%. Dự báo tăng trưởng trong năm tới sẽ yếu hơn so với các dự báo trước đây.
Tuy nhiên, Ngân hàng Trung ương Israel không có khả năng cắt giảm lãi suất để hồi sinh nền kinh tế vì lạm phát đang tăng tốc, do lương tăng và chi tiêu của chính phủ tăng vọt để tài trợ cho cuộc chiến.
Thiệt hại kinh tế lâu dài
Cửa hàng đóng cửa ở Thành phố cổ Jerusalem vào ngày 11/9. Ảnh: AFP/Getty Images
Video đang HOT
Ngân hàng Israel ước tính vào tháng 5 rằng chi phí phát sinh từ cuộc chiến sẽ lên tới 250 tỷ shekel (66 tỷ USD) đến cuối năm sau, bao gồm chi tiêu quân sự và chi phí dân sự, như chi phí nhà ở cho hàng nghìn người Israel buộc phải rời khỏi nhà ở phía Bắc và phía Nam. Điều này tương đương với khoảng 12% GDP của Israel.
Những chi phí này có khả năng tăng cao hơn khi cuộc chiến dữ dội với Iran và các lực lượng như Hezbollah ở Liban làm tăng thêm chi phí quốc phòng của chính phủ và trì hoãn thời gian người Israel quay trở lại nhà ở phía Bắc. Israel đã phát động một cuộc tấ.n côn.g trên bộ vào phía Nam Liban nhắm vào Hezbollah vào ngày 30/9.
Ông Smotrich, Bộ trưởng Tài chính Israel, tự tin rằng nền kinh tế Israel sẽ phục hồi khi cuộc chiến kết thúc, nhưng các nhà kinh tế lo ngại rằng thiệt hại sẽ kéo dài hơn nhiều so với cuộc xung đột.
Bà Flug, cựu Thống đốc Ngân hàng Israel và hiện là Phó chủ tịch nghiên cứu tại Viện Dân chủ Israel, cho biết có nguy cơ chính phủ Israel cắt giảm đầu tư để giải phóng nguồn lực cho quốc phòng. Bà nói: “Điều đó sẽ làm giảm tiềm năng tăng trưởng của nền kinh tế trong tương lai”.
Các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia cũng có cái nhìn bi quan tương tự.
Ngay cả khi rút quân khỏi Gaza và tình hình yên tĩnh ở biên giới với Liban, nền kinh tế của Israel vẫn sẽ yếu hơn so với trước cuộc chiến. Israel sẽ phải chịu thiệt hại kinh tế lâu dài bất kể kết quả ra sao.
Bà Flug cảnh báo rằng nếu tăng thuế và cắt giảm chi tiêu các lĩnh vực khác ngoài quốc phòng để có tiề.n vận hành một quân đội thường trực lớn hơn, thì có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế. Những biện pháp này, cùng với lo ngại về an ninh, cũng có thể khiến những người Israel có trình độ cao, đặc biệt là các doanh nhân công nghệ, rời đi.
Bà bình luận về một lĩnh vực chiếm tới 20% sản lượng kinh tế của Israel: “Ngành công nghệ rất phụ thuộc vào một vài nghìn cá nhân sáng tạo, đổi mới và có tinh thần khởi nghiệp nhất”.
Việc rời bỏ quy mô lớn của những người nộp thuế có thu nhập cao sẽ càng làm tổn hại đến tài chính của Israel, vốn đã bị ảnh hưởng bởi cuộc chiến. Chính phủ đã hoãn công bố ngân sách cho năm tới khi phải đối mặt với các yêu cầu cạnh tranh khiến việc cân bằng tài chính trở nên khó khăn.
Cuộc xung đột đã khiến thâm hụt ngân sách của Israel tăng gấp đôi lên 8% GDP, từ 4% trước chiến tranh.
Số tiề.n vay mượn của chính phủ đã tăng vọt và trở nên đắt đỏ hơn, khi các nhà đầu tư yêu cầu lãi suất cao hơn để mua trái phiếu và các tài sản khác của Israel. Israel nhiều lần bị Fitch, Moody’s và S&P hạ cấp xếp hạng tín dụng, do đó có khả năng chi phí vay của Israel sẽ tăng.
Vào cuối tháng 8, một tháng trước khi Israel không kích thủ đô Beirut của Liban và tấ.n côn.g trên mặt đất chống Hezbollah, Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia ước tính rằng chỉ một tháng chiến tranh cường độ cao ở Liban chống Hezbollah và các cuộc tấ.n côn.g cường độ cao ở hướng ngược lại vốn gây thiệt hại cho cơ sở hạ tầng của Israel có thể khiến thâm hụt ngân sách của Israel tăng lên 15% và GDP giảm tới 10% trong năm nay.
Yếu tố tác động lớn nhất
Các tòa nhà chung cư và văn phòng đang được xây dựng tại Tel Aviv vào tháng 8. Ảnh: Florion Goga/Reuters
Để thu hẹp thâm hụt ngân sách, chính phủ không thể dựa vào dòng thu thuế ổn định từ các doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp trong số đó đang sụp đổ, trong khi những doanh nghiệp khác ngần ngại đầu tư khi chưa rõ cuộc chiến sẽ kéo dài bao lâu.
Coface BDi, một công ty phân tích kinh doanh lớn ở Israel, ước tính rằng 60.000 công ty Israel sẽ đóng cửa trong năm nay, tăng từ mức trung bình hàng năm khoảng 40.000. Hầu hết trong số này là công ty nhỏ, chỉ có dưới năm nhân viên.
Ông Avi Hasson, Giám đốc điều hành của Startup Nation Central, một tổ chức phi lợi nhuận thúc đẩy ngành công nghệ của Israel trên toàn cầu, bình luận: “Tình trạng bấp bênh chỉ gây hại cho nền kinh tế, gây hại cho đầu tư”.
Trong một báo cáo gần đây, ông Hasson cảnh báo rằng sức chống chịu đáng chú ý của ngành công nghệ Israel cho đến nay sẽ không bền vững do không biết bao giờ chiến tranh kết thúc và do chính sách kinh tế tiêu cực của chính phủ.
Ngay cả trước cuộc tấ.n côn.g vào ngày 7/10/2023, các kế hoạch của Israel đã khiến một số công ty công nghệ Israel đăng ký thành lập tại Mỹ. Tâm lý bất an do cuộc chiến tạo ra đã làm gia tăng xu hướng này, khi hầu hết các công ty công nghệ mới được đăng ký chính thức ở nước ngoài, bất chấp các ưu đãi thuế khi thành lập trong nước. Một số lượng lớn đang xem xét chuyển một số hoạt động ra ngoài Israel.
Tuy vậy, ông vẫn lạc quan về công nghệ Israel vì có xu hướng huy động vốn mạnh mẽ, nhưng cảnh báo rằng xu hướng tăng trưởng trong tương lai của ngành này phụ thuộc vào ổn định khu vực và các chính sách chính phủ có trách nhiệm.
Các lĩnh vực khác của nền kinh tế Israel, mặc dù kém quan trọng hơn so với công nghệ, đã bị ảnh hưởng nặng nề hơn. Các lĩnh vực nông nghiệp và xây dựng đã gặp khó khăn về người lao động khi người Palestine không còn giấy phép làm việc kể từ tháng 10/2023, đẩy giá rau tươi tăng cao và dẫn đến suy giảm mạnh xây dựng nhà ở.
Du lịch cũng bị ảnh hưởng, khi số lượng khách đến giảm mạnh trong năm nay. Bộ Du lịch Israel ước tính rằng sụt giảm khách du lịch nước ngoài đã làm mất khoản doanh thu 4,9 tỷ USD kể từ khi cuộc chiến bắt đầu.
The Norman, một khách sạn ở Tel Aviv, đã phải sa thải một số nhân viên và giảm giá tới 25%, một phần vì một số dịch vụ như nhà hàng vẫn đóng cửa để tiết kiệm chi phí.
Tỷ lệ đặt phòng đã giảm từ trên 80% trước chiến tranh xuống dưới 50% hiện tại.
Giám đốc điều hành của khách sạn, ông Yaron Liberman, phát biểu: “Chúng tôi biết rằng vào ngày cuộc chiến kết thúc, kinh doanh sẽ bùng nổ trở lại. Nhưng hiện tại, yếu tố lớn nhất là tình trạng bấp bênh: Cuộc chiến sẽ kết thúc khi nào?”.
Hậu quả của việc xung đột kéo dài với nền kinh tế Israel
Israel đang đối mặt với những lựa chọn chiến lược khó khăn khi xung đột tiếp diễn ở Dải Gaza và nguy cơ mở rộng giao tranh với Iran cùng các lực lượng dân quân thân Tehran trong khu vực.
Tương lai của cuộc chiến không chỉ là vấn đề quân sự, mà còn gắn liền với các thách thức kinh tế lớn.
Việc duy trì hoạt động quân sự kéo dài ở Gaza sẽ tác động lớn đến nền kinh tế Israel. Ảnh: AFP/TTXVN
Tiến sĩ Tomer Fadlon và Giáo sư Esteban Klor tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia Israel (INSS) mới đây cho rằng, cuộc chiến kéo dài 10 tháng qua với Hamas ở Gaza đã đặt Israel vào một tình thế khó khăn về chiến lược quân sự lẫn kinh tế. Nước này hiện đang phải đối mặt với những quyết định hệ trọng về việc tiếp tục chiến dịch quân sự ở Dải Gaza và chống lại "Trục kháng chiến", một liên minh bao gồm Iran và các lực lượng liên quan.
Những quyết định này, dù theo hướng nào, đều mang lại những hậu quả kinh tế nghiêm trọng, đặc biệt khi Israel đang phải đối mặt với thâm hụt ngân sách dự kiến vượt xa dự báo cho năm 2024. Trong bối cảnh đó, Tel Aviv cần xem xét kỹ lưỡng tác động của cuộc chiến lên chi tiêu quốc phòng, tăng trưởng kinh tế, đầu tư trực tiếp nước ngoài, và khả năng phục hồi tài chính của Israel.
3 kịch bản và tác động
Theo Tiến sĩ Fadlon và Giáo sư Klor, có 3 kịch bản chiến lược chính mà Israel có thể lựa chọn, bao gồm: (1) tiếp tục tình hình hiện tại; (2) leo thang xung đột ở phía Bắc; và (3) đạt được thỏa thuận ngừng bắ.n tại Gaza. Mỗi kịch bản đều đem đến những hệ quả khác nhau về mặt kinh tế, tác động mạnh mẽ đến tăng trưởng GDP, thâm hụt ngân sách, tỷ lệ nợ trên GDP, và phí bảo hiểm rủi ro.
Kịch bản 1: Tình hình hiện tại tiếp diễn. Trong kịch bản này, Israel tiếp tục chiến đấu ở Dải Gaza mà không có sự leo thang nghiêm trọng ở phía Bắc. Tăng trưởng GDP dự kiến chỉ đạt 1% vào năm 2024, thấp hơn nhiều so với dự báo của Ngân hàng Israel và các tổ chức kinh tế quốc tế trước khi chiến tranh nổ ra. Sự gia tăng chi tiêu quốc phòng để duy trì các chiến dịch quân sự liên tục sẽ đẩy thâm hụt ngân sách và tỷ lệ nợ trên GDP lên cao. Tình hình này làm gia tăng lo ngại của các nhà đầu tư nước ngoài, khiến Israel trở nên kém hấp dẫn hơn đối với các khoản đầu tư, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ cao, một ngành trọng yếu của nền kinh tế quốc gia.
Hơn nữa, tình hình chính trị và xã hội trong nước sẽ ngày càng căng thẳng do bất đồng về việc tiếp tục chiến tranh và vấn đề trao đổi con tin. Những căng thẳng này không chỉ ảnh hưởng đến tình hình kinh tế mà còn khiến ngày càng nhiều người Israel có trình độ cao rời bỏ đất nước, gây thiệt hại nặng nề cho các ngành công nghiệp quan trọng. Trong bối cảnh này, thâm hụt ngân sách dự kiến sẽ duy trì ở mức cao để tài trợ cho chi tiêu quốc phòng, dẫn đến tỷ lệ nợ trên GDP tăng lên 75%, và khả năng làm tổn hại xếp hạng tín dụng của Israel.
Kịch bản 2: Leo thang ở phía Bắc. Nếu xung đột leo thang ở phía Bắc với Hezbollah, tình hình kinh tế của Israel sẽ trở nên nghiêm trọng hơn rất nhiều. Mặc dù chiến tranh quy mô lớn ở phía Bắc có thể được hạn chế trong một tháng, nhưng hậu quả sẽ rất đáng kể. GDP của Israel có thể giảm từ 2% đến 10% tùy thuộc vào khả năng phòng thủ và ngăn chặn thiệt hại từ các cuộc tấ.n côn.g của Hezbollah. Thâm hụt ngân sách dự kiến tăng vọt lên khoảng 15%, do chi tiêu quốc phòng và các chi phí liên quan đến duy trì đời sống hàng ngày cho người dân trong điều kiện chiến tranh. Điều này sẽ đẩy tỷ lệ nợ trên GDP lên mức 80%-85%, gây áp lực lớn lên nền kinh tế và khiến việc thu hút vốn đầu tư trở nên khó khăn hơn.
Về lâu dài, bất kỳ sự gia tăng nào trong phí bảo hiểm rủi ro sẽ dẫn đến tăng chi phí cho các khoản nợ công của Israel. Nếu lãi suất nợ công tăng lên một điểm phần trăm, điều này có thể làm tăng gánh nặng tài chính lên khoảng 3 tỷ USD mỗi năm, tương đương với ngân sách phúc lợi hiện tại. Hậu quả này sẽ kéo dài và làm suy giảm khả năng đầu tư vào các lĩnh vực khác của nền kinh tế, đ.e dọ.a đến sự phục hồi sau chiến tranh.
Kịch bản 3: Thỏa thuận ngừng bắ.n tại Gaza. Một kịch bản mà Israel đạt được thỏa thuận ngừng bắ.n tại Gaza có thể giúp giảm bớt căng thẳng và ổn định nền kinh tế trong ngắn hạn. Tuy nhiên, sự ổn định này chỉ là tạm thời. Việc rút quân khỏi Dải Gaza và đạt được một thỏa thuận với Hezbollah để giảm căng thẳng ở biên giới phía Bắc có thể giúp người dân Israel trở lại cuộc sống bình thường. Tuy nhiên, chi tiêu quốc phòng vẫn sẽ tiếp tục ở mức cao, đặc biệt khi Israel phải đối mặt với nguy cơ tái phát xung đột bất cứ lúc nào. Hơn nữa, tác động dài hạn của chiến tranh vẫn sẽ kéo dài, với tăng trưởng GDP dự kiến vẫn ở mức thấp, thâm hụt ngân sách cao, và tỷ lệ nợ trên GDP gia tăng.
Hậu quả đối với tăng trưởng kinh tế
Tất cả ba kịch bản đều cho thấy rằng Israel sẽ phải chịu thiệt hại kinh tế dài hạn bất kể kết quả ra sao. Sự suy giảm dự kiến về tốc độ tăng trưởng so với dự báo kinh tế trước chiến tranh, cùng với sự gia tăng chi tiêu quốc phòng, có thể làm trầm trọng thêm nguy cơ suy thoái kinh tế. Điều này có thể gợi nhớ đến thập kỷ mất mát sau Chiến tranh Yom Kippur, khi Israel phải đối mặt với khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng và những cắt giảm lớn trong các lĩnh vực công cộng như giáo dục, y tế, và phúc lợi.
Trong bối cảnh này, Chính phủ Israel sẽ phải đưa ra các quyết định khó khăn về việc cắt giảm chi tiêu ở các bộ ngành không cần thiết và ưu tiên các khoản đầu tư chiến lược nhằm duy trì tăng trưởng và hỗ trợ nỗ lực chiến tranh.
Tuy nhiên, việc tăng thuế và thâm hụt có thể là điều khó tránh khỏi, dẫn đến những tác động tiêu cực đối với đời sống người dân và môi trường đầu tư.
Về mặt xã hội, sự kéo dài của chiến tranh và căng thẳng trong nước sẽ tạo ra sự phân hóa sâu sắc trong xã hội Israel. Các cuộc biểu tình và bất đồng về chiến lược quân sự và chính trị sẽ tiếp tục gia tăng, làm suy yếu khả năng đoàn kết quốc gia. Điều này cũng sẽ ảnh hưởng đến tâm lý và niềm tin của người dân, làm tăng xu hướng di cư ra nước ngoài và gây thất thoát nguồn lực con người quan trọng cho nền kinh tế.
Nỗ lực tiê.u diệ.t thủ lĩnh Hezbollah và rủi ro, hậu quả với Israel Quân đội Israel sáng 28/8 tuyên bố thủ lĩnh Hezbollah Hassan Nasrallah đã thiệ.t mạn.g trong vụ tấ.n côn.g ở Beirut. Trong 32 năm lãnh đạo Hezbollah, ông Nasrallah là biểu tượng của phong trào phản kháng Israel và cái chế.t của ông có thể đẩy phong trào này vào tình thế phản ứng quyết liệt. Cảnh đổ nát sau cuộc không kích...