Kiểm toán: Xây dựng, quản lý vốn các dự án BT ở Đô thị mới Thủ Thiêm

Báo cáo nêu rõ hoạt động xây dựng và việc quản lý sử dụng vốn đầu tư các dự án BT trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm cơ bản tuân thủ các chính sách, chế độ, quy định pháp luật của Nhà nước và Hợp đồng BT.

Khu đô thị mới Thủ Thiêm. (Ảnh: Quang Nhựt/TTXVN)

Kiểm toán Nhà nước ra Thông báo số 229/TB-KTNN ngày 21/08/2020 về kết quả kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý sử dụng vốn đầu tư các dự án BT trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm có các dự án xây dựng 04 tuyến đường chính, dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc và hoàn thiện đường trục Bắc-Nam (đoạn từ chân cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ) và dự án xây dựng cầu Thủ Thiêm 2.

Theo đó, Kiểm toán Nhà nước đã nhận xét quá trình tổ chức thực hiện và quản lý chi phí của 03 dự án BT cơ bản tuân thủ các chính sách, chế độ, quy định pháp luật của Nhà nước và Hợp đồng BT.

Quá trình thực hiện và quản lý chi phí các dự án BT tuân thủ đúng quy định của Nhà nước

Báo cáo của Kiểm toán nhà nước đánh giá Ủy ban Nhân dân, các sở ngành, nhà đầu tư và các đơn vị liên quan có nhiều cố gắng trong triển khai thực hiện, điều hành quản lý dự án, bước đầu đã hoàn thành các công trình, hạng mục theo hồ sơ thiết kế được duyệt trong phạm vi mặt bằng đã được giao cho Nhà đầu tư.

Báo cáo cũng nêu rõ hoạt động xây dựng và việc quản lý sử dụng vốn đầu tư các dự án BT trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm cơ bản tuân thủ các chính sách, chế độ, quy định pháp luật của Nhà nước và Hợp đồng BT.

Tuy vậy, vẫn còn có một số hạn chế, tồn tại như công tác giải phóng mặt bằng chậm, không thể bàn giao mặt bằng trống cho nhà đầu tư theo cam kết, kéo dài thời gian thực hiện, chưa ký phụ lục hợp đồng để gia hạn thời gian thực hiện; thiết kế kỹ thuật được duyệt của cầu Thủ Thiêm 2 có một số nội dung điều chỉnh so với thiết kế cơ sở nhưng chưa điều chỉnh thiết kế cơ sở; thiết kế bản vẽ thi công, dự toán của một số hạng mục chưa được phê duyệt hoàn chỉnh, chậm thực hiện việc xác nhận giá trị công trình hoàn thành để thanh toán Hợp đồng BT theo định kỳ 03 tháng/lần,…

Đối với dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc (khu chức năng số 3 và số 4) và hoàn thiện đường trục Bắc-Nam (đoạn từ chân cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ), Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý về tài chính là 72,7 tỷ đồng (giảm thanh toán 12,29 tỷ đồng; Giảm giá trị hợp đồng thi công đã ký nhưng chưa thực hiện 60,4 tỷ đồng) và kiến nghị xử lý khác (hoàn thiện các thủ tục thẩm định, phê duyệt theo quy định) 85,1 tỷ đồng.

Đối với dự án cầu Thủ Thiêm 2, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị giảm thanh toán cho nhà thầu 3,8 tỷ đồng; giảm giá trị hợp đồng còn lại 04 tỷ đồng; hoàn thiện thủ tục theo quy định để thanh toán 11,9 tỷ đồng; giảm giá trị dự toán 25,6 tỷ đồng.

Đối với dự án 04 tuyến đường chính, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị giảm thanh toán cho nhà thầu 17,5 tỷ đồng; giảm giá trị các hợp đồng còn lại 1,6 tỷ đồng; hoàn thiện thủ tục theo quy định để thanh toán chi phí phát sinh 50,5 tỷ đồng; giảm giá trị dự toán 86,3 tỷ đồng; giảm giá trị hợp đồng đối với khối lượng không thực hiện 254,9 tỷ đồng (do điều chỉnh quy hoạch nên phạm vi phần đường trên tuyến R1 chuyển thành cầu cạn qua dự án Quảng trường Trung tâm và sẽ bổ sung dự toán thay thế; một phần khối lượng không thực hiện so với dự toán ban đầu nhằm phù hợp với điều kiện thực tế của dự án); hoàn thiện thủ tục để thanh toán 11,9 tỷ đồng; hoàn thiện thủ tục đối với giá trị của các hợp đồng còn lại 37 tỷ đồng.

Suất đầu tư dự án xây dựng 04 tuyến đường trong Khu đô thị mới Thủ Thiêm không cao.

Trong tổng mức đầu tư được phê duyệt của dự án 4 tuyến đường chính là 12.182 tỷ đồng, tuy nhiên do cơ chế “thanh toán đồng thời” nên không tính chi phí lãi vay và trượt giá trong Hợp đồng BT và Tổng vốn đầu tư được xác định là 8.265,1 tỷ đồng để cân đối thanh toán trong đó: chi phí xây dựng 6.500 tỷ đồng (bao gồm, chi phí xử lý nền đất yếu là 2.116 tỷ đồng, chiếm gần 1/3 chi phí xây dựng; chi phí xây dựng 10 cầu trên 4 tuyến đường khoảng 2.008 tỷ đồng; chi phí đầu tư hạ tầng kỹ thuật 1.430 tỷ đồng,…)

Ngoài ra, khi so sánh suất đầu tư tại Mục 1, Chương 4, Quyết định số 634/Q9Đ-BXD ngày 9/6/2014 của Bộ Xây dựng, Kiểm toán nhà nước đã có ý kiến: “đối với đường giao thông cấp I (tuyến R1) và đường giao thông cấp 2 (Tuyến R2, R3, R4) chi phí được đề cập tính suất đầu tư trong Tổng mức đầu tư của dự án không cao hơn suất đầu tư công bố của Bộ Xây dựng năm 2013 (tổng chi phí các hạng mục trong Tổng mức đầu tư của dự án chưa được đề cập trong suất vốn đầu tư của Bộ Xây dựng là 3.860 tỷ đồng chiếm 60,12% và các hạng mục giao thông của dự án so với suất vốn đầu tư của Bộ Xây dựng là 2.561 tỷ đồng chiếm 39,88% trong chi phí xây dựng của thương mại điện tử (nền, mặt đường 552,6 tỷ đồng; cầu 2.008 tỷ đồng).”

Tại Kết luận số 1037/KL-TTCP ngày 26/6/2019, Thanh tra Chính phủ kiến nghị giảm Tổng mức đầu tư 1.519 tỷ đồng, trong đó có chi phí dự phòng do chênh lệch mức lương là 634,9 tỷ đồng (tương ứng giảm 33 tỷ đồng chi phí lãi vay trên mức chênh lệch dự phòng tiền lương). Qua kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước đã có ý kiến: Tại thời điểm lập Tổng mức đầu tư dự án, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 103/2012/NĐ-CP ngày 04/12/2012 quy định mức lương tối thiểu (có hiệu từ ngày 20/01/2013); Bộ Xây dựng đã có Văn bản số 551/BXD-KTXD ngày 02/4/2013 hướng dẫn điều chỉnh chi phí nhân công để lập và quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình theo quy định tại Nghị định số 103/2012/NĐ-CP.

Thực hiện theo ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tại Văn bản số 2815/VP-ĐTMT ngày 16/4/2013, Sở Xây dựng đã có Văn bản số 7073/SXD-QLKTXD ngày 28/5/2013 báo cáo đề xuất Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh chấp thuận điều chỉnh chi phí nhân công, máy thi công (phần nhân công) khi lập mới dự toán công trình theo mức lương tối thiểu vùng quy định tại Nghị định số 103/2012/NĐ-CP từ ngày 01/10/2013 đến khi có quy định mới.

Tuy nhiên, đến thời điểm phê duyệt thương mại điện tử (ngày 28/10/2013), Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh chưa có ý kiến về đề xuất của Sở Xây dựng tại Văn bản số 7073/SXD-QLKTXD. Do đó, trong thẩm quyền của mình, Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đã quyết định phê duyệt thương mại điện tử dự án có khoản chi phí dự phòng chênh lệnh mức lương giữa Nghị định số 70/20110/NĐ-CP và Nghị định số 103/2012/NĐ-CP để tránh điều chỉnh thương mại điện tử nếu như sau này Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh đồng ý sử dụng mức lương nhân công theo Nghị định số 103/2012/NĐ-CP áp dụng chung trên địa bàn Thành phố.

Việc sử dụng chi phí dự phòng đã được Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh quy định rõ tại Quyết định phê duyệt dự án và Hợp đồng BT. Tuy nhiên, khi triển khai thực hiện dự án không sử dụng khoản chi phí dự phòng chênh lệch mức lương 634,942 tỷ đồng do cơ chế thanh toán đồng thời theo Văn bản số 1909/TTg-KTN của Thủ tướng Chính phủ và Văn bản số 17463/BTC-QLCS của Bộ Tài chính nên sẽ được giảm trừ khi các bên quyết toán dự án hoàn thành.

Một góc Khu đô thị mới Thủ Thiêm. (Ảnh: Quang Nhựt/TTXVN)

Kiểm toán Nhà nước đã xác định Thành phố có thiếu sót trong việc phê duyệt tổng mức đầu tư của dự án xây dựng 04 tuyến đường chính vì không kịp thời cập nhật để tính lại chi phí dự phòng trượt giá làm tăng tổng mức đầu tư chưa đúng 350,91 tỷ đồng. Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nước cũng đã khẳng định khoản chi phí này đã được loại trừ ngay trong Tổng vốn đầu tư của Hợp đồng BT theo cơ chế thanh toán đồng thời được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận tại Văn bản số 1909/TTg-KTN ngày 12/11/2013 và được Bộ Tài chính hướng dẫn tại Văn bản số 17463/BTC-QLCS nên không ảnh hưởng đến việc cân đối thanh toán khi ký Hợp đồng BT và giá trị quyết toán dự án hoàn thành.

Ngoài ra, Kết luận thanh tra Chính phủ có đề cập đến phần khảo sát không kỹ dẫn đến tăng chi phí đầu tư xử lý nền đất yếu 481,3 tỷ đồng trong thương mại điện tử.

Về vấn đề này, báo cáo kiểm toán nêu rõ: Việc lập thương mại điện tử, chi phí xây dựng được tính theo khối lượng chủ yếu từ thiết kế cơ sở, các khối lượng khác dự tính và giá xây dựng phù hợp với thị trường theo quy định tại Nghị định 112/2009/NĐCP. Đồng thời, trong quá trình triển khai thực hiện ở bước thiết kế bản vẽ thi công, các đơn vị có liên quan đã đưa ra phương án xử lý nền đất yếu phù hợp và tiết kiệm được chi phí trên theo ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh tại Quyết định số 5872/QĐ-UBND ngày 28/10/2013.

Vướng mặt bằng khiến dự án chậm… và chậm thanh toán cho nhà đầu tư!

Kiểm toán Nhà nước đánh giá tiến độ các dự án BT chậm hơn rất nhiều so với hợp đồng đã ký, nguyên nhân chính là do vướng giải phóng mặt bằng.

Kiểm toán Nhà nước đã đề nghị Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh chỉ đạo Ủy ban Nhân dân quận 1, Ủy ban Nhân dân quận 2, Ban Quản lý đầu tư xây dựng các công trình giao thông, Ban Quản lý đầu tư xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm và các đơn vị liên quan khẩn trương thực hiện việc điều chỉnh thời gian thực hiện dự án, gia hạn thời gian thực hiện hợp đồng, hoàn thành việc giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật, sớm bàn giao cho nhà đầu tư thi công hoàn thành các dự án BT.

Đồng thời Kiểm toán Nhà nước cũng yêu cầu Ủy ban Nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh quan tâm, chỉ đạo thực hiện việc xác nhận khối lượng, giá trị hạng mục hoàn thành để thanh toán theo quy định của hợp đồng BT.

Đối với dự án 4 tuyến đường, giá trị khối lượng hoàn thành của dự án đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận là 3.007,5 tỷ đồng nhưng Thành phố mới cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho Nhà đầu tư tương ứng giá trị 1.841,4 tỷ đồng; đối với dự án cầu Thủ Thiêm 2 đến nay khối lượng hoàn thành của dự án đã đạt hơn 60% giá trị nhưng Nhà đầu tư chưa được xác nhận khối lượng và giá trị để thực hiện việc cấp chứng nhận Quyền sử dụng đất.

Việc chậm thanh toán có thể dẫn đến phát sinh chi phí của dự án theo quy định của Hợp đồng BT đã ký kết./.