Kiểm soát… “thần chết”

Lần đầu tiên trong lịch sử, LHQ đã thông qua một thỏa ước toàn cầu nhằm kiểm soát việc buôn bán vũ khí trong bối cảnh các cuộc xung đột vũ trang đang cướp đi sinh mạng của khoảng nửa triệu người trên thế giới mỗi năm.

Vũ khí bất hợp pháp đã đến tay một trẻ em trong cuộc xung đột đẫm máu đang diễn ra tại Syria

Hiệp ước buôn bán vũ khí (ATT) nhằm thắt chặt và kiểm soát hoạt động buôn bán vũ khí thông thường trị giá khoảng 80 tỷ USD/năm đã được Đại hội đồng LHQ thông qua ngày 2-4 với tỷ lệ 154 phiếu thuận và 3 phiếu chống. Ba quốc gia bỏ phiếu chống là Syria, CHDCND Triều Tiên và Iran trong khi Nga nằm trong số 23 nước bỏ phiếu trắng.

ATT được xem là thỏa thuận quan trọng đầu tiên về vũ khí của thế giới kể từ sau Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện năm 1996 này quy định việc kiểm soát các hoạt động buôn bán, trao đổi đối với xe tăng, xe bọc thép t ác chiến, các hệ thống pháo nòng cỡ lớn, máy bay chiến đấu, máy bay trực thăng chiến đấu, tàu chiến, tên lửa và bệ phóng tên lửa cũng như các loại vũ khí hạng nhẹ khác.

ATT quy định các quốc gia tham gia thoả thuận buộc phải đề ra những quy định nhà nước để kiểm soát hoạt động xuất khẩu vũ khí. Theo đó, trước khi bán vũ khí, các nước xuất khẩu phải đánh giá xem liệu vũ khí này có được sử dụng vào mục đích diệt chủng, phạm tội ác chiến tranh… hoặc liệu có rơi vào tay các phần tử khủng bố và tội phạm có tổ chức hay không.

Đó cũng là lý do để LHQ từ tháng 12-2006 đã tiến hành khởi động cuộc đàm phán về một hiệp ước nhằm kiểm soát hoạt động buôn bán vũ khí trên toàn thế giới. Tổng thư ký LHQ Ban Ki-moon cho rằng một thỏa thuận như thế sẽ cứu được hàng triệu người trên Trái Đất khỏi nỗi sợ hãi.

Người đứng đầu LHQ cho biết, trung bình mỗi năm trên toàn thế giới có khoảng 500.000 người chết do các loại vũ khí hạng nhẹ và vũ khí cầm tay được buôn bán bất hợp pháp. Chính vì thế, ông cho rằng chừng nào chưa có hiệp ước nhằm ngăn chặn tình trạng buôn bán trái phép thì các loại hàng hóa gây chết người này vẫn tiếp tục lọt vào tay các phe nhóm vũ trang bất hợp pháp cũng như các băng nhóm tội phạm… để gây thảm họa cho con người.

Nay, dù đã đạt được thoả thuận kiểm soát hoạt động buôn bán vũ khí thông thường toàn cầu song theo nhìn nhận của giới chuyên gia, ATT cũng không tác động nhiều tới thị trường có trị giá tới 80 tỷ USD mỗi năm này, nhất là với các nước xuất khẩu hàng đầu như Mỹ có tổng kim ngạch xuất khẩu vũ khí năm 2012 lên tới 60 tỷ USD và Nga đạt 14 tỷ USD cùng năm… Tất nhiên, các quốc gia xuất khẩu vũ khí này đều cho rằng họ kiểm soát chặt chẽ số vũ khí xuất khẩu để đảm bảo chúng chỉ phục vụ mục đích quốc phòng chính đáng song không ai có thể khẳng định một trong số những vũ khí này không thẩm lậu ra con đường buôn bán bất hợp pháp.
Theo kế hoạch, việc ký kết ATT sau khi được thông qua tại Đại hội đồng LHQ sẽ bắt đầu diễn ra từ ngày 3-6 tới. Hiệp ước sẽ có hiệu lực sau khi được quốc gia thứ 50 trong số 193 quốc gia thành viên LHQ phê chuẩn. Dự kiến, quá trình này có thể kéo dài tới 2 năm.

Theo ANTD