Kiểm soát buôn bán vũ khí: Vấn đề sống còn

Những cuộc xung đột đã được “đổ dầu vào lửa” bởi những vũ khí nhập khẩu. Ước tính trong năm 2007 châu Phi đã chi phí ít nhất 18 tỷ USD, con số gần như đối nghịch với mọi khoản cứu trợ. Sắp tới Hiệp ước mua bán vũ khí (ATT) ở Liên hiệp quốc (UN) muốn theo dõi sát dòng chảy của các nguồn vũ khí, được xem như một bước lớn để kiềm chế bạo lực tại những khu vực bất ổn nhất trên thế giới.

Minh họa của Economist

Những cuộc đàm phán đã diễn ra từ năm 2003, với một nhóm những người từng đoạt giải Nobel hòa bình (NPL) dẫn đầu bởi Oscar Arias ở Costa Rica và một liên minh các nhóm tạo áp lực khác, dưới sự bảo trợ của Chiến dịch kiểm soát vũ khí. Mục tiêu của họ nhằm bảo đảm một hiệp ước quốc tế kiểm soát lại các vụ mua bán vũ khí trên toàn cầu. Được sự ủng hộ của Úc, Argentina, Costa Rica, Phần Lan, Kenya và Nhật vào tháng 12-2006, nước Anh đã mang lại một giải pháp ban đầu cho UN, kêu gọi chuẩn bị phương hướng cho một hiệp ước.

Hai năm sau, 133 quốc gia đã bỏ phiếu ủng hộ bản phác thảo toàn hội đồng (GA), 19 quốc gia bỏ phiếu trắng và chỉ có nước Mỹ bỏ phiếu chống. Tháng 10-2009, chính quyền Obama cũng nhất trí tham gia (lần này chỉ có Zimbabwe bỏ phiếu chống). Kết quả có thể dẫn đến một hiệp ước vào cuối năm nay, nhưng theo một nhà ngoại giao kỳ cựu cho rằng cơ hội thành công chỉ chiếm tỉ lệ 60 – 40. Vì có những quốc gia vẫn còn đi nước đôi. Các nước vùng vịnh Ảrập cũng không dễ dàng gì.

Thậm chí ngay cả những nhà ủng hộ mạnh nhất cho hiệp ước cũng không tuyên bố sẽ giải quyết mọi vấn đề. Nhưng nếu hiệp ước được thông qua ít hoặc nhiều, nó sẽ có tác dụng kiềm chế dòng chảy các vũ khí đối với những khu vực dễ bị tổn thương nhất và tại những quốc gia bất ổn nhất. Nó có thể cứu mạng cho hàng ngàn người, phần lớn là dân lành, thoát khỏi bị thương tích hoặc tử vong vì bạo lực. Bản hiệp ước phác thảo mang yếu tố thực tế. Nó không bàn đến quyền lợi của các quốc gia mang ý nghĩa tự vệ. Cũng không đụng chạm đến quyền lợi của họ đối với quyết định các luật lệ về sở hữu và di chuyển những vũ khí trong phạm vi các biên giới riêng của họ.

Hiệp ước ATT muốn đạt tới những tiêu chuẩn quốc tế chung, đem lại sự kiểm soát gắt gao hơn đối với các vũ khí đủ loại, khi người ta muốn đưa chúng tới một thị trường trái phép. Rồi đây các quốc gia bao gồm cả xuất khẩu hay chuyên chở vũ khí sẽ phải cân nhắc nghiêm nhặt hơn về việc sử dụng vũ khí, và ai sẽ là người sử dụng chúng cuối cùng.

Theo CATP