Kịch bản Nga vỡ nợ dưới góc nhìn của các chuyên gia kinh tế quốc tế

Nga đang phải đối mặt với tình trạng vỡ nợ đối với các khoản thanh toán nợ nước ngoài, có nguy cơ đẩy nền kinh tế của nước này chìm sâu hơn vào khủng hoảng.

Đồng ruble Nga đang mất giá mạnh do các lệnh trừng phạt của Mỹ và châu Âu. Ảnh: Reuters

Vỡ nợ được coi là “khoảng tối” của các nền kinh tế trên toàn cầu, và tình hình nợ của Nga đang phức tạp hơn do nước này ngày càng bị cô lập dưới các lệnh trừng phạt chưa từng có của các cường quốc phương Tây.

Các chính phủ, cũng giống như những cá nhân hay tổ chức, cho vay để tài trợ cho các dự án lớn và những khoản vay đó phải được hoàn trả theo lịch trình. Sự vỡ nợ xảy ra khi người đi vay không thể trả lãi hoặc gốc cho khoản nợ của mình khi đến hạn thanh toán. Các chính phủ vay tiền bằng cách phát hành trái phiếu. Các nhà đầu tư, cả trong và ngoài nước, mua những trái phiếu đó và nhận được cam kết sẽ được trả tiền lãi.

Việc không thanh toán dẫn đến vỡ nợ có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng, đó là lý do tại sao chính phủ các nước thường làm mọi cách để tránh kịch bản này. Nga đã không bị vỡ nợ kể từ năm 1917, vậy nhưng giờ đây nước này lại đang đứng trước nguy cơ vỡ nợ giữa bối cảnh bất ổn địa chính trị leo thang.

Chắc chắn Nga có tiền, chỉ là nước này không thể tiếp cận số tiền đó sau khi bị loại khỏi hệ thống thanh toán tài chính toàn cầu (SWIFT). Kể từ năm 2014, lần gần nhất phương Tây trừng phạt Nga vì vấn đề Crimea, điện Kremlin đã tích lũy được khoảng 640 tỷ USD dự trữ ngoại hối. Khoảng một nửa trong số đó hiện đã bị đóng băng do các lệnh trừng phạt của phương Tây áp đặt sau khi Nga thực hiện chiến dịch đặc biệt liên quan tới Ukraine vào cuối tháng Hai. Do đó, Bộ trưởng Tài chính Nga Anton Siluanov cho biết họ có kế hoạch trả các chủ nợ bằng đồng ruble thay vì USD hoặc euro cho đến khi các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ.

Nhưng các cơ quan phi chính phủ chuyên đánh giá mức xếp hạng tín nhiệm có thể coi các khoản thanh toán như vậy là nguyên nhân dẫn đến vỡ nợ. Kể từ khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra, cả ba công ty xếp hạng tín nhiệm lớn là Fitch, S&P và Moodys – đã hạ hạng mức tín nhiệm nợ của Nga từ mức “đầu tư” xuống mức “không đáng đầu tư”.

Hãng xếp hạng tín nhiệm S&P ngày 17/3 đã hạ mức xếp hạng của Nga từ CCC- xuống CC, khi nước này báo cáo về những khó khăn trong việc thanh toán các khoản nợ đến hạn đối với trái phiếu châu Âu 2023 và 2043 bằng đồng USD.

Trước đó, một hãng xếp hạng tín nhiệm hàng đầu khác là Fitch ngày 8/3 một lần nữa hạ bậc xếp hạng nợ chính phủ của

Nga xuống mức “có rủi ro cao”, từ “B” xuống “C”, cho hay quyết định này phản ánh nguy cơ vỡ nợ “sắp xảy ra”. Đầu tháng này, Fitch đã hạ xếp hạng tín nhiệm của Nga xuống mức “có rủi ro cao”, hay liệt kê vào loại các quốc gia có nguy cơ không trả được nợ.

Trong một thông báo, Fitch cho hay mức xếp hạng “C” phản ảnh nguy cơ vỡ nợ sắp xảy ra và tình hình đang diễn ra hiện nay cho thấy sự sẵn sàng trong việc trả nợ chính phủ của Nga đang giảm xuống.

Mới đây, Bộ Kinh tế Nga ngày 16/3 cho biết lạm phát tại nước này đã tăng lên mức 12,54% trong 12 tháng tính đến ngày 11/3, mức cao nhất kể từ cuối năm 2015 và cao hơn mức 10,42% ghi nhận một tuần trước, do đồng ruble mất giá đã khiến giá cả tăng vọt trước các lệnh trừng phạt chưa từng có tiền lệ của phương Tây.

Trong khi đó, lạm phát tính theo tuần lại giảm nhẹ xuống 2,09% trong tuần kết thúc vào ngày 11/3, từ mức 2,22% một tuần trước đó, vốn là mức tăng giá mạnh nhất trong một tuần kể từ cuộc khủng hoảng năm 1998, theo số liệu của Cơ quan

Thống kê Rosstat. Giá của gần như mọi thứ, từ đồ ăn cho trẻ em đến dược phẩm, đều tăng mạnh trong tuần trước. Trong đó, giá đường và cà chua tăng hơn 12%. Lạm phát tăng mạnh khi đồng ruble giảm xuống mức thấp nhất từ trước đến nay và nhu cầu đối với một loạt mặt hàng, từ thực phẩm thiết yếu đến ô tô, có dấu hiệu gia tăng, trước những đồn đoán rằng giá cả sẽ còn tăng cao hơn nữa.

Trước đó, đồng ruble của Nga rơi xuống mức thấp kỷ lục mới là 110 ruble đổi 1 USD tại Sở Giao dịch Moskva trong ngày 2/3 và thị trường chứng khoán tiếp tục đóng cửa khi hệ thống tài chính của nước này chịu sức ép từ các biện pháp trừng phạt của phương Tây. Đồng tiền này đã mất khoảng 1/3 giá trị so với đồng USD kể từ đầu năm nay.

Trước sự mất giá của đồng tiền, Nga đã tăng lãi suất lên 20% và yêu cầu các doanh nghiệp chuyển đổi 80% doanh thu bằng ngoại tệ tại thị trường trong nước, khi Ngân hàng trung ương Nga (CBR), hiện đang bị phương Tây trừng phạt, dừng can thiệp vào thị trường ngoại hối.

Bên cạnh đó, Thủ tướng Liên bang Nga Mikhail Mishustin cho biết kế hoạch hỗ trợ nền kinh tế Nga bao gồm hơn 100 sáng kiến trị giá khoảng 1.000 tỷ ruble (10 tỷ USD). Theo Thủ tướng Mishustin, kế hoạch này bao gồm hơn 100 sáng kiến, không bao gồm các sáng kiến đã được thông qua và đang thực hiện. Tổng số tiền để hỗ trợ theo gói sáng kiến này ước tính khoảng 1.000 tỷ ruble. Ngoài ra, Chính phủ Nga cũng đề xuất một số biện pháp chung với các đối tác trong Liên minh Kinh tế Á-Âu (EAEU).

Ngày 17/3, một khoản nợ của Nga trị giá 117 triệu USD đến hạn thanh toán. Nga đã thực hiện 2 khoản thanh toán bằng đồng USD và khoản tiền này sẽ sớm được phân phối đến các trái chủ. Tuy nhiên, các nhà đầu tư không công khai danh tính nói với hãng tin Reuters ( Vương quốc Anh ) và The Wall Street Journal rằng “họ vẫn chưa thấy tiền đến”.

Timothy Ash, chiến lược gia cấp cao tại công ty quản lý tài sản BlueBay Asset Management (Anh), cho biết: “Một vụ vỡ nợ là một thảm họa đối với Nga”. Việc Nga triển khai chiến dịch nói trên đã khiến nước này không nhận được nhiều sự ủng hộ và một vụ vỡ nợ có thể sẽ cắt đứt khả năng tiếp cận nguồn tài chính nước ngoài trong nhiều năm.

Nền kinh tế của Nga đã bị tổn thương nặng nề. Kể từ khi xung đột bắt đầu, đồng ruble đã giảm xuống mức thấp kỷ lục, các nguồn doanh thu quan trọng đang chậm lại khi các nhà kinh doanh dầu mỏ né tránh dầu thô của Nga, hàng chục tập đoàn quốc tế đã tạm ngừng hoạt động tại “xứ sở bạch dương” và các lệnh trừng phạt đã đóng băng hơn 300 tỷ USD dự trữ ngoại tệ của nước này.

Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) Kristalina Georgieva, cho biết một cuộc khủng hoảng tài chính vượt ra ngoài biên giới Nga khó có thể phát triển vào thời điểm này, đồng thời cho rằng phản ứng của các ngân hàng phương Tây là “không thích hợp”.

Nhưng một vụ vỡ nợ cũng có thể đến vào thời điểm thị trường toàn cầu có nhiều bất ổn. Các nhà phân tích tại công ty tư vấn và nghiên cứu kinh tế Capital Economics cảnh báo rằng, “nếu một tổ chức tài chính đặc biệt phải hứng chịu các khoản nợ của Nga, điều đó có thể gây ra tác động lây lan rộng hơn. Và quan trọng là chúng ta sẽ không thực sự biết điều đó tồi tệ như thế nào cho đến khi nó xảy ra”.