Khủng hoảng niềm tin vì bê bối vaccine ở Trung Quốc

Trước khi mùa cúm bắt đầu tháng 10, Yi Jie, 32 tuổi, lập trình viên ở Bắc Kinh, quyết tâm phải đi tiêm phòng.

Yi chưa bao giờ tiêm phòng cúm trước đây, dù công ty nơi cô làm việc trả hết chi phí. Nhưng năm nay, cô quyết định gọi tới vài phòng khám để đặt lịch tiêm. “Tôi luôn quá bận bịu. Nhưng năm nay thì khác. Tôi phải tiêm phòng”, Yi nói.

Sự sốt sắng này bắt nguồn từ nỗi lo sợ rằng đại dịch Covid-19 có thể bùng phát vào mùa đông, khiến hệ thống y tế quá tải. Trung Quốc đang tăng cường sản xuất các loại vaccine nhằm đáp ứng nhu cầu trong nước, vốn được dự đoán có thể tăng cao hơn nhiều so với các năm trước.

Chuyên gia cầm một mẫu vaccine Covid-19 được thử nghiệm tại Phòng thí nghiệm Kiểm soát Chất lượng của công ty Công nghệ Sinh học Sinovac ở Bắc Kinh, Trung Quốc, hồi tháng 4. Ảnh: AFP.

Chính quyền trung ương Trung Quốc khuyến cáo cần tiêm vaccine cúm cho càng nhiều người dân càng tốt, đặc biệt là ở những nhóm dễ bị tổn thương như người cao tuổi hay người mắc bệnh mạn tính. Virus cúm mùa có thể khiến việc chẩn đoán Covid-19 trở nên phức tạp hơn, làm nghiêm trọng thêm các căn bệnh khác, giữa lúc hệ thống y tế phải chật vật đối phó với Covid-19.

“Cách tốt nhất để tránh tình trạng hệ thống y tế bị tê liệt là yêu cầu người dân tiêm phòng cúm kịp thời”, Hiệu trưởng Đại học Y khoa Công đoàn Bắc Kinh Wang Chen, nói. “Chúng ta cần huy động nhiều người hơn đi tiêm phòng cúm”.

Cúm mùa là nguyên nhân gây ra tới 5 triệu ca bệnh nặng và 290.000 đến 650.000 ca tử vong liên quan đến hô hấp mỗi năm trên toàn thế giới. Tại Mỹ, ước tính mỗi năm có khoảng 226.000 ca nhập viện và 25.000-69.000 người tử vong vì cúm.

Ở Trung Quốc, cúm mùa liên quan tới trung bình 88.100 ca tử vong mỗi năm trong giai đoạn 2010-2011 và 2014-2015, chiếm khoảng 8,2% tổng số ca tử vong do bệnh về đường hô hấp, theo thông tin đăng trên tuần san y khoa Lancet hồi tháng 9 năm ngoái.

Nhưng so với nhiều quốc gia khác, tỷ lệ tiêm phòng cúm của Trung Quốc lại thấp một cách đáng kinh ngạc, với chỉ khoảng 2% dân số được tiêm vaccine trong những năm gần đây. Với người từ 65 tuổi trở lên, nhóm chiếm phần lớn số ca tử vong do cúm, chỉ 7% được tiêm phòng trong mùa cúm 2018/19.

Tỷ lệ này ở Hàn Quốc là 84%, Mexico là 82%, Australia là 73% và Brazil là 72%. Tỷ lệ tiêm phòng cúm ở Mỹ và Anh là 70% dân số, theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Zhang Hui, phó giám đốc Viện Kiểm soát Thực phẩm và Dược phẩm Quốc gia Trung Quốc, cuối tháng trước cho biết khoảng 30 triệu liều vaccine cúm mùa được phân phối ở nước này mỗi năm. Nhưng năm nay, nhà chức trách tăng số lượng lên 50 triệu liều. Dù vậy, tỷ lệ tiêm phòng vẫn chỉ dừng ở mức 3,57%.

“Đây là một bước tiến nhưng rõ ràng chưa đủ để bảo vệ người dân khỏi mối nguy hiểm kép từ cúm và Covid-19″, Huang Yanzhong, chuyên gia cấp cao về y tế toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, một viên chính sách trụ sở ở New York, nhận xét.

Nhưng dù Trung Quốc có thể tăng nguồn cung vaccine cúm, nhu cầu của người dân vẫn ở mức thấp vì tâm lý thiếu tin tưởng, hoài nghi, thiếu nhận thức về dịch bệnh, thiếu khả năng tiếp cận dịch vụ y tế và chi phí cao, theo Huang.

Ở Trung Quốc, hầu hết người dân phải đến bệnh viện và trả khoảng 100 nhân dân tệ (14,6 USD) cho một mũi tiêm phòng cúm. Chính quyền khuyến khích các nhóm nguy cơ cao tiêm phòng, nhưng chỉ một số thành phố như Bắc Kinh, Thượng Hải hay Thâm Quyến là miễn phí vaccine cho người già và trẻ em.

Các thành phố như Hàng Châu và Ninh Ba ở phía đông tỉnh Chiết Giang chi trả chi phí tiêm phòng thông qua bảo hiểm y tế bắt buộc cơ bản. Còn lại, người dân ở đa số các khu vực khác phải tự bỏ tiền túi để được tiêm phòng cúm.

Tại Mỹ, chương trình tiêm phòng cúm được thực hiện tại các nhà thuốc, trung tâm cộng đồng và nhà thờ, với chi phí được bảo hiểm y tế cơ bản chi trả.

Xu Liang, 68 tuổi, đến từ thành phố Vô Tích, tỉnh Giang Tô, cho hay ông chưa quyết được liệu có nên tiêm phòng cúm vào mùa thu này hay không. “Tôi đã nghe bạn bè bàn tán về tiêm phòng cúm, rằng năm nay đặc biệt hơn vì Covid-19 và chúng tôi nằm trong nhóm nguy cơ cao. Tuy nhiên, 100 tệ là quá đắt với những người về hưu như tôi. Đấy là 5 ngày tiền ăn của gia đình tôi”, ông nói.

Xu chưa bao giờ tiêm phòng cúm, dù bệnh cao huyết áp và một số bệnh khác khiến ông nằm trong nhóm dễ tổn thương trước Covid-19. “Tôi không biết vaccine hiệu quả đến đâu. Và tôi nghi ngờ chất lượng của nó. Tôi nhớ cách đây nhiều năm từng có tin về vaccine kém chất lượng rất đáng sợ”, ông chia sẻ.

Một trong những bê bối vaccine mà Xu đề cập tới là sự việc có liên quan đến nhà sản xuất vaccine Changchun Changsheng Bio-technology. Trước khi bị phát hiện lô vaccine không đạt chuẩn vào tháng 11/2017, công ty đã bán hơn 250.000 liều vaccine DTP ở tỉnh Sơn Đông.

Vaccine DPT được tiêm cho trẻ em dưới ba tháng tuổi ở Trung Quốc nhằm ngăn ngừa bệnh bạch cầu, ho gà, uốn ván.

Changchun Changsheng lúc bấy giờ bị phạt 3,4 triệu tệ (502.000 USD), một khoản tiền rất nhỏ đối với một công ty có lợi nhuận ròng 566 triệu tệ (gần 83,4 triệu USD) trong năm 2017. Công ty cũng nhận được 48,3 triệu tệ (hơn 7,1 triệu USD) trợ cấp của chính phủ cùng năm đó.

Đến tháng 7/2018, Changchun Changsheng thú nhận rằng họ đã làm sai lệch dữ liệu sản xuất vaccine phòng bệnh dại. Dù sau đó không có bằng chứng về tác hại của loại vaccine này, công chúng vẫn rất giận dữ.

Changchun Changsheng bị phạt 9,1 tỷ nhân dân tệ (1,34 tỷ USD), với hơn 40 quan chức chính phủ, bao gồm 7 quan chức cấp tỉnh, phải chịu trách nhiệm.

Tháng 8/2018, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chủ trì một cuộc họp với Ban chấp hành Trung ương đảng Cộng sản, kêu gọi cải thiện cơ chế giám sát dài hạn đối với việc sản xuất vaccine.

Thế nhưng Yi, lập trình viên ở Bắc Kinh, nói rằng cô vẫn muốn tiêm vaccine cúm nhập khẩu hơn.

“Những vụ bê bối đã làm xói mòn lòng tin của tôi đối với vaccine sản xuất tại Trung Quốc. Nhưng các phòng khám tư đều thông báo với tôi rằng vaccine cúm nhập khẩu đã được đặt hết, vậy nên, tôi phải chấp nhận tiêm vaccine trong nước nếu không còn lựa chọn nào khác”, cô chia sẻ. “Tôi đành đặt cược vào việc các nhà sản xuất đã rút ra bài học từ những vụ bê bối và vaccine nội địa giờ an toàn hơn xưa”