Khủng bố ở Dagestan – sự kiện bất ngờ đối với an ninh Nga

Ngày 23/6/2024, những kẻ khủng bố đã tấn công hai nhà thờ Chính thống giáo, một giáo đường Do Thái và một đồn cảnh sát giao thông ở thành phố Derbent và thủ đô Makhachkala của Cộng hòa Dagestan thuộc Liên bang Nga.

Ít nhất 20 người đã thiệt mạng, trong đó có 15 cảnh sát và một linh mục.

Lực lượng an ninh đã tiêu diệt được 5 phiến quân. Trong số những kẻ tấn công có hai con trai và một người cháu của Quận trưởng quận Sergokalinsky Magomed Omarov.

Toàn cảnh vụ tấn công khủng bố

Khoảng 18:30 ngày 23/6/2024, các kênh điện tín ở Dagestan đưa tin về các cuộc tấn công vũ trang ở nước cộng hòa. Theo báo cáo của Bộ Nội vụ Dagestan và Ủy ban Chống khủng bố Quốc gia, hai nhà thờ Chính thống giáo, một giáo đường Do Thái ở Derbent, và một đồn cảnh sát giao thông ở Makhachkala đã bị phiến quân tấn công. Các tổ chức tôn giáo Do Thái nói với hãng thông tấn RIA Novosti rằng một giáo đường Do Thái ở thủ đô Dagestan cũng bị tấn công.

Quận trưởng quận Sergokalinsky Magomed Omarov.

Theo thông tin của kênh điện tín Baza, ở Derbent, vào khoảng 17h50, các tay súng bắt đầu bắn các nhân viên cảnh sát, sau đó chúng chuyển đến giáo đường Do Thái. Ban đầu có thông tin cho rằng những kẻ tấn công đã bỏ chạy trên chiếc Volkswagen Polo màu trắng. Sau đó, Sở Nội vụ Dagestan truy tìm chiếc Lada Vesta màu đen mang biển số H075UT05.

Cùng thời điểm đó, diễn ra một vụ xả súng trên phố Magomedgadzhiev ở thủ đô Makhachkala. Các phiến quân mặc đồ đen bắn vào xe cảnh sát. Theo Baza, những kẻ tấn công đã bỏ chạy trên một chiếc ôtô màu đen không có biển số mà chúng cướp được.

Ngay sau đó, trên mạng xã hội xuất hiện thông báo về vụ hỏa hoạn ở giáo đường Do Thái trên phố Ermoshkina ở Makhachkala. Một linh mục thành phố nói với RIA Novosti rằng không có thương vong.

Theo thông tin của TASS, phiến quân cũng sử dụng vũ khí nước ngoài, kể cả súng trường tấn công. Ngoài ra, chúng còn chiếm đoạt vũ khí của cảnh sát.

Giao tranh giữa lực lượng an ninh và phiến quân kéo dài mấy giờ liền cho đến tận nửa đêm. Ở các khu vực khác nhau của Makhachkala và Derbent người ta nghe rõ tiếng súng nổ. Cụ thể, tại một quảng trường ở trung tâm làng Sergokala của Dagestan (cách Derbent khoảng 83 km), những kẻ lạ mặt đã bắn vào một chiếc ôtô chở cảnh sát, khiến một cảnh sát bị thương.

Các con đường vào thủ đô Makhachkala và lối ra khỏi thành phố đã bị phong tỏa. Bộ Nội vụ Dagestan tuyên bố rằng cần thực hiện các biện pháp để ngăn chặn đồng bọn của phiến quân chạy khỏi thành phố.

Khoảng 21h, TASS đưa tin khu vực trung tâm thành phố bị mất điện. “Interfax” trích dẫn một nguồn tin từ các cơ quan thực thi pháp luật, viết rằng các tay súng ẩn náu tại một trong những tòa nhà gần nhà hàng “Khayal” (cách nhà thờ Pokrovskaya bị tấn công 500 m).

Kênh điện tín Mash đưa tin rằng 40 con tin đã bị “nhốt” trong một nhà thờ Chính thống giáo ở Makhachkala. Không xác nhận thông tin về các con tin, Bộ Nội vụ Dagestan nói rằng 19 người “tự trốn” trong nhà thờ “để đảm bảo an toàn cho bản thân”. Sau đó, những người này được đưa ra khỏi nhà thờ, tính mạng của họ không bị đe dọa.

Vào khoảng 23h30, kênh điện tín Shot đưa tin khu vực nhà thờ Uspensky ở Makhachkala đã bị phong tỏa. Một đám cháy bùng phát ở tòa nhà bên cạnh.

Vào khoảng 23:00, Ủy ban chống khủng bố Quốc gia báo cáo về việc hoàn thành giai đoạn đầu của chiến dịch chống khủng bố ở Derbent. Sau đó, Thống đốc vùng Dagestan, Sergey Melikov, thông báo về tình hình tương tự ở Makhachkala.

Đến nửa đêm, ngọn lửa ở giáo đường Do Thái ở Derbent đã được dập tắt.

Thống đốc Dagestan Sergey Melikov.

Hé lộ danh tính những kẻ khủng bố

Theo Ủy ban Chống khủng bố Quốc gia, trong chiến dịch chống khủng bố, 5 kẻ tấn công đã bị tiêu diệt. Ba tên ở Makhachkala, hai tên ở Derbent, còn tên thứ năm, theo ông Shamil Khadulaev, Chủ tịch Ủy ban Giám sát Xã hội khu vực, bị tiêu diệt trong vụ xả súng tại nhà thờ Chính thống giáo ở Makhachkala. Tuy nhiên, Thống đốc vùng Dagestan Sergey Melikov nói rằng “sáu tên cướp” đã bị tiêu diệt.

Theo một trong những giả thuyết của các cơ quan thực thi pháp luật, các tay súng là những kẻ ủng hộ tổ chức khủng bố quốc tế. “Căn cứ vào hành động, tiếng kêu và ngoại hình của những kẻ khủng bố, chúng thuộc một tổ chức khủng bố Hồi giáo”, người đối thoại của Tập đoàn Truyền thông RBC khẳng định.

Nguồn tin của RBC bổ sung rằng một số tên khủng bố có tên trong cơ sở dữ liệu của Bộ Nội vụ như những kẻ theo chủ nghĩa toàn thống Hồi giáo (Wahhabi), vốn là cốt lõi tư tưởng của nhiều tổ chức Hồi giáo cực đoan. Lực lượng an ninh cho rằng các cuộc tấn công đã được lên kế hoạch trước và không phải ngẫu nhiên mà mục tiêu là các cơ sở tôn giáo, cuộc tấn công được thực hiện vào ngày lễ lớn của Chính thống giáo (23/6) là ngày Lễ Chúa Ba Ngôi).

Dẫn lời các cơ quan thực thi pháp luật Dagestan, “Interfax” thông báo rằng Adil Omarov (37 tuổi) và Osman Omarov (31 tuổi), hai trong số những tay súng bị tiêu diệt trong chiến dịch chống khủng bố, là con trai của Magomed Omarov, Quận trưởng quận Sergokalinsky của Dagestan, còn Abdusamad Amadziev, một tay súng khác, là cháu họ của ông ta. Sau đó, Magomed Omarov đã bị bắt và đưa đi thẩm vấn.

Tuy nhiên, có rất nhiều nghi ngờ rằng quan chức đảng “Nước Nga thống nhất” cầm quyền ở địa phương Magomed Omarov có cảm tình với chủ nghĩa cuồng tín Hồi giáo của các con trai và cháu mình. Nhiều năm qua, Magomed Omarov được cho là biết rõ việc một số người con và cháu mình theo chủ nghĩa Wahhabi và ủng hộ tổ chức khủng bố Al-Qaeda, nhưng không ngăn cản và thông báo cho chính quyền địa phương.

Bản thân ông ta sống trong ngôi nhà giống một dinh thự quý tộc hoặc một cung điện phương Đông, khó có thể được xây dựng bằng tiền lương của một quan chức.

Kênh Baza khẳng định rằng cả năm tay súng đều là người ở quận Sergokalinsky và thành viên nhóm khủng bố của con trai ông Magomed Omarov.

Tên khủng bố Osman Omarov, con trai của Quận trưởng Magomed Omarov.

Những nạn nhân đầu tiên

Theo thông tin ban đầu của một tổ chức Hồi giáo ở Dagestan, ít nhất 9 người đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công ở Makhachkala và Derbent, 7 người trong số đó là nhân viên thực thi pháp luật; 25 người khác bị thương. Sau đó, thông tin này đã được chỉnh sửa và con số người chết và bị thương đã biến mất.

Vào khoảng 20h30, Bộ Nội vụ Dagestan công bố thông tin mới nhất về số người chết. Trong thông báo sau đó đã bị xóa khỏi kênh điện tín của Bộ, viết rằng 6 sĩ quan cảnh sát đã thiệt mạng và 12 người khác bị thương trong các cuộc tấn công. Thống đốc vùng Dagestan, Sergey Melikov, cho biết hơn 15 cảnh sát đã trở thành nạn nhân của vụ tấn công khủng bố.

Theo thông tin của Bộ Nội vụ Dagestan lúc 23h, 16 người bị thương đã được đưa đến bệnh viện Makhachkala – 13 cảnh sát và 3 thường dân. “Thông tin về số người chết đang được làm rõ” – thông báo cho biết.

Trong số các nạn nhân của vụ tấn công có linh mục Nikolay Kotelnikov, 66 tuổi, bị cắt cổ, và một nhân viên bảo vệ nhà thờ ở thủ đô Makhachkala bị bắn chết; anh ta chỉ được trang bị một khẩu súng lục hơi.

Ngoài ra, vụ xả súng ở Derbent đã khiến trưởng phòng cảnh sát quận Dagestanskyie Ogni, thượng tá Mavludin Khidirnabiev, thiệt mạng.

l Nhận định của các chuyên gianhận định của các chuyên gia

Ông Nikolay Petrov, chuyên gia Viện Nghiên cứu quốc tế Hoàng gia Anh (Chatham House), nhận định vụ khủng bố ở Dagestan cho thấy các cơ quan an ninh Nga “vẫn chưa rút ra được bài học” sau thảm kịch ở nhà hát Crocus ở Moscow.

Số lượng cảnh sát thiệt mạng cho thấy họ bị nhóm khủng bố biến thành mục tiêu hoặc gặp phải sự kháng cự quyết liệt khi cố gắng kiểm soát tình hình. Theo giới quan sát, sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine, nhiều cảnh sát bị điều ra mặt trận, khiến mạng lưới an ninh Nga bị suy giảm trên toàn quốc. Điều này đặc biệt nghiêm trọng ở Dagestan, nơi một số cuộc biểu tình đã nổ ra trong những tháng đầu của cuộc xung đột nhằm phản đối chiến sự.

Ông Andrey Soldatov, nhà phân tích an ninh Nga, chuyên gia về Bắc Kavkaz, cho biết vụ khủng bố này có một số đặc điểm tương tự làn sóng bạo lực đầu những năm 2000, khi các tay súng đồng loạt tấn công chốt kiểm soát của cảnh sát rồi tháo chạy. Nhưng nó cũng mang một số yếu tố mới, như mối liên quan tới quan chức địa phương, khiến cơ quan tình báo thất bại trong việc phát hiện âm mưu tấn công.

Trong những giai đoạn bạo lực trước đây ở Bắc Kavkaz, lực lượng an ninh bị tấn công gần như hàng ngày và những kẻ khủng bố Hồi giáo nhắm mục tiêu cả vào các cuộc tụ tập đông người ở những nơi xa như thủ đô Moscow hay Saint- Petersburg, cách Dagestan hơn 1.000 km.

Aleksandr Baunov, nhà phân tích chính trị tại Trung tâm Á-Âu Carnegie Nga, tổ chức nghiên cứu có trụ sở tại Berlin, Đức, cho rằng những khu vực đa sắc tộc, tôn giáo như Dagestan “luôn ẩn chứa các yếu tố không ngờ tới đối với giới chức”, có thể khiến chính quyền địa phương không kiểm soát được tình hình.

Trong khi đó, chính quyền Nga đang đổ lỗi cho phương Tây liên quan đến vụ khủng bố này. Leonid Slutsky, lãnh đạo Ủy ban Duma Quốc gia về các vấn đề quốc tế, viết trên kênh điện tín rằng các cuộc tấn công đều “được truyền cảm hứng từ bên ngoài với mục đích gieo rắc hoảng loạn và chia rẽ người dân Nga”. Ông cáo buộc Mỹ và đồng minh châu Âu thực hiện hành vi khủng bố do nhà nước bảo trợ, song không đưa ra bằng chứng.

Bà Valentina Matvienko, Chủ tịch Hội đồng Liên bang Nga, cáo buộc “kẻ thù đang tìm mọi cách để làm nổ tung xã hội Nga từ bên trong”.

Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ Dmitry Rogozin, cựu Giám đốc Tập đoàn Vũ trụ Nhà nước Nga Roscosmos, cảnh báo không nên đổ lỗi cho Ukraine và phương Tây về các vụ tấn công ở Dagestan, bởi điều đó có thể ngăn cản Moscow xử lý tận gốc vấn đề. “Nếu chúng ta quy mọi cuộc tấn công khủng bố liên quan đến thù ghét dân tộc và tôn giáo hay tâm lý bài Nga là do âm mưu của Ukraine và NATO, màn sương mù màu hồng này sẽ dẫn chúng ta đến những vấn đề lớn hơn”, ông nhấn mạnh.

Tương tự, một nhà phân tích giấu tên ở Bắc Kavkaz cho rằng Nga nên tìm kiếm nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng cực đoan hóa trong giới trẻ ở Daghestan. “Chúng ta cần tìm ra điều gì thúc đẩy các vụ khủng bố, thay vì cố gắng đổ lỗi cho “ảnh hưởng của Ukraine hoặc phương Tây’” – chuyên gia kết luận.