Không “ban ơn” quyền con người
Không còn sử dụng những cụm từ có tính “ban ơn”, quyền con người trong dự thảo Hiến pháp sửa đổi đã đề cập trực diện, mặc nhiên như phải có.
Đó là ý kiến của PGS.TS Nguyễn Như Phát, Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật (NN&PL) khi đề cập chung những quy định trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.
So với cấu trúc Hiến pháp 1992, dự thảo sửa đổi đã đặt chương về quyền con người vào một trong những vị trí quan trọng bậc nhất theo hướng khắc định mạnh mẽ quyền con người.
PGS.TS Phát cho rằng, điểm tích cực lớn mà ông nhận thấy, đó là dự thảo đã khắc phục tư duy “ban ơn” thể hiện trong việc sử dụng ngôn ngữ pháp lý liên quan quyền con người.
Hiến pháp trước kia hay sử dụng các cụm từ “Nhà nước đảm bảo”, “Nhà nước bảo hộ”, “Nhà nước tạo điều kiện”… Ông cho rằng, việc sử dụng ngôn từ như vậy tạo cảm giác “nhà nước ban ơn” cho công dân, chứ không phải mặc nhiên được hưởng các quyền này.
PGS.TS Nguyễn Như Phát (phải)
Video đang HOT
Thay vào đó, dự thảo Hiến pháp sửa đổi bắt đầu bằng các cụm từ “Công dân có quyền”, “Mọi người có quyền”…
Trong khi đó, PGS.TS. Nguyễn Thị Việt Hương, một đồng nghiệp của ông Phát lại mang cảm nhận cơ chế bảo đảm, bảo vệ quyền con người của Nhà nước như dự thảo Hiến pháp sửa đổi quy định vẫn mang tính “bị động”, thậm chí “đối phó”, “cảnh giác”.
Theo bà, Hiến pháp phải ghi rõ cam kết của các cơ quan nhà nước, công chức, nhân viên nhà nước về bảo đảm, bảo vệ quyền con người.
“Trách nhiệm bảo đảm, bảo vệ quyền con người trước hết thuộc về nhà nước và cần được cụ thể hóa cho từng cơ quan nhà nước trong hoạt động lập pháp, hành pháp, tư pháp” – bà Hương nhấn mạnh.
Xung quanh quyền con người và quyền công dân, theo PGS.TS Phát, dự thảo Hiến pháp sửa đổi đã có sự tiến bộ khi phân biệt rõ ràng, rành mạch hai quyền này, không lẫn lộn, đồng nhất như nêu trong các bản Hiến pháp trước.
GS Chu Hảo, Giám đốc nhà xuất bản Tri thức, bày tỏ: “Đây là lần đầu tiên, kể cả với giới học thuật nước nhà, chúng ta nhận thức một cách rõ ràng, phân biệt giữa quyền con người và quyền công dân”.
Tuy nhiên, ông Nguyễn Đình Lộc, nguyên Bộ trưởng Bộ Tư pháp, trưởng ban biên tập Hiến pháp 1992, không đồng tình với ý kiến trên. Theo ông Lộc, không thể tách bạch quyền con người và quyền công dân.
“Vì công dân có những quyền đó là bởi họ là con người, nếu không phải là con người thì không trở thành công dân được”.
Lo quyền treo
Một số điều liên quan quyền con người, quyền công dân trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp có những quan điểm đ.ánh giá khác nhau, thậm chí trong chừng mực bị đ.ánh giá thể hiện còn “dè dặt”.
Theo PGS.TS. Phạm Hữu Nghị, Viện NN&PL, quan điểm tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người chưa được thể hiện một cách rõ ràng, nhất quán trong toàn bộ nội dung bản dự thảo.
Bà Phạm Thị Lan, Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF), chỉ ra rằng các quyền tham gia của con người, công dân trong chương 2 mới chủ yếu nói đến quyền tham gia các hoạt động văn hóa. Trong khi, quyền tham gia trong các công ước quốc tế rất rộng, trong đó bao gồm tham gia trong đời sống chính trị, tức là người dân phải có quyền tham gia vào mọi mặt, mọi quyết định ảnh hưởng đến họ..
Dẫn ra điều 26 về quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, hội họp, biểu tình… PGS.TS Nguyễn Minh Phương, Viện Khoa học tổ chức nhà nước – Bộ Nội vụ, lo lắng có nguy cơ các quyền này trở thành “quyền treo” khi đi kèm điều kiện “theo quy định của pháp luật”.
Bởi, hiện nay, vẫn còn thiếu các văn bản quy phạm pháp luật cụ thể. Như liên quan biểu tình vẫn chưa có luật biểu tình cụ thể trong khi một số văn bản quy phạm pháp luật khác có phần hạn chế công dân thực hiện quyền này.
“Nhà nước muốn quản lý các hoạt động thực thi quyền của công dân thì phải ban hành luật, chứ không phải ngược lại, công dân muốn thực hiện quyền hiến định của mình thì phải đợi nhà nước ban hành luật” – bà Phương thúc giục.
Trong khi đó, PGS.TS Phát nêu quan điểm cho rằng, liên quan việc đảm bảo quyền, nghĩa vụ công dân như hiến định, Hiến pháp phải có “hiệu lực trực tiếp”.
Theo Dantri
Pháp luật bảo hộ quyền sử dụng đất
Trước những vấn đề mới được nêu ra trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, ông Lê Như Tiến - Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đã đưa ra một số ý kiến đ.ánh giá sâu sắc về các vấn đề liên quan đến quyền lực Nhà nước, các thành phần kinh tế, các chế định về đất đai...
Phải kiểm soát quyền lực
So với Hiến pháp năm 1992, Dự thảo sửa đổi Hiến pháp lần này giữ nguyên 14 điều; sửa đổi, bổ sung 99 điều và bổ sung mới 11 điều. Thực tế, khi đã hình thành quyền lực thì phải có sự kiểm soát quyền lực. Việc hình thành quyền lực, dù là quyền lực của tổ chức hay là của cá nhân, thì cũng phải được kiểm soát. Nếu quyền lực nhà nước không được kiểm soát sẽ dẫn đến tình trạng lạm quyền, lộng quyền, chuyên quyền, lợi dụng quyền lực để trục lợi, hoặc làm sai lệch bản chất của Nhà nước pháp quyền. Do vậy, kiểm soát quyền lực là nguyên tắc của Nhà nước pháp quyền, để các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp thực thi có hiệu quả và hiệu lực chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được Hiến pháp quy định và được nhân dân ủy quyền. Mọi quyền lực thuộc về nhân dân, các cơ quan lập pháp, tư pháp và hành pháp được nhân dân ủy quyền và được Hiến pháp quy định, thì các quyền lực đó phải được kiểm soát chặt chẽ, tránh tình trạng tổ chức hoặc cá nhân lợi dụng quyền lực để phục vụ cho lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm. Thực tế điều hành đất nước, quản lý xã hội trong thời gian qua đã cho bài học sâu sắc nơi nào, cấp nào thiếu sự kiểm soát, giám sát quyền lực là nơi đó dễ dẫn đến lạm quyền.
Tại Điều 6 Dự thảo Hiến pháp sửa đổi quy định: "Nhân dân thực hiện quyền lực Nhà nước bằng các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng Nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước". Cơ chế kiểm soát quyền lực cũng được thể hiện rất rõ trong dự thảo. Theo đó, Quốc hội là cơ quan lập pháp, xây dựng pháp luật để toàn bộ bộ máy nhà nước và người dân thực hiện, các cơ quan trình dự án luật. Nhân dân có quyền kiểm soát những cơ quan do mình ủy quyền, đó là cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp. Nhân dân bầu ra ĐBQH bằng lá phiếu của mình, nhân dân ủy quyền quyền lực của mình cho Quốc hội, kiểm soát mọi hoạt động của Quốc hội. Cử tri thực hiện kiểm soát, giám sát hoạt động của ĐBQH do mình bầu ra.
Bên cạnh đó, điểm mới trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp thể hiện trong Điều 120, với việc thành lập Hội đồng Hiến pháp, do Quốc hội thành lập và chỉ tuân theo pháp luật, cũng là cơ quan giúp kiểm soát quyền lực nhà nước. Hội đồng Hiến pháp tương tự Hội đồng bảo hiến ở các nước. Nếu các văn bản của Quốc hội thông qua mà vi hiến thì Hội đồng Hiến pháp có thể "thổi còi".
Mọi thành phần kinh tế đều bình đẳng
Hiến pháp năm 1992, Điều 19 chỉ quy định, kinh tế Nhà nước được củng cố và phát triển, nhất là trong các ngành và lĩnh vực then chốt, giữ vai trò chủ đạo, cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân.
Như vậy, nếu theo Hiến pháp 1992, thành phần kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, thì trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp, Điều 54 nêu rõ: Các thành phần kinh tế đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân, cùng phát triển lâu dài, hợp tác bình đẳng và cạnh tranh theo pháp luật. Đây là điểm mới, điểm tiến bộ căn bản, khẳng định các thành phần kinh tế đều bình đẳng như nhau và đều là thành phần cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Cũng theo Dự thảo Hiến pháp sửa đổi, chúng ta không xác định thành phần kinh tế nào là chủ đạo và là nền tảng của kinh tế quốc dân. Bởi, thực tiễn cho thấy, một loạt các tập đoàn kinh tế nhà nước bị suy sụp, bên bờ vực phá sản do tham nhũng, lãng phí, quản trị doanh nghiệp kém, mà nhiều ĐBQH đã ví tập đoàn kinh tế nhà nước này như người khổng lồ chỉ dùng bầu sữa ngân sách nhà nước không hiệu quả, trong khi các thành phần kinh tế khác tự bươn chải nhưng đem lại hiệu quả kinh tế cao so với đồng vốn bỏ ra.
Quy định như Điều 54 trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã bám sát nội dung của Cương lĩnh, thể hiện một cách khái quát, cô đọng nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa phù hợp với tính chất, quy định của Hiến pháp. Còn tên gọi và vai trò của từng thành phần kinh tế sẽ được xác định trong luật và các chính sách cụ thể của Nhà nước. Việc không nêu rõ vai trò của thành phần kinh tế nhà nước như những quả đ.ấm thép nhằm tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế phát triển, cạnh tranh bình đẳng với nhau.
Đất đai thuộc sở hữu toàn dân
Đối với chế định đất đai, Điều 57, Dự thảo Hiến pháp sửa đổi quy định, đất đai, tài nguyên nước, khoáng sản và tài nguyên thiên nhiên khác, nguồn lợi ở vùng biển, thềm lục địa, vùng trời và các tài sản khác do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu thống nhất quản lý theo quy định của pháp luật. Như vậy, đất đai do Nhà nước là đại diện chủ sở hữu, chứ không phải sở hữu nhà nước. Đất đai thuộc sở hữu toàn dân.
Tại Điều 58 (sửa đổi, bổ sung Điều 18), dự thảo quy định, đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng để phát triển đất nước, được quản lý theo quy hoạch và pháp luật. Bên cạnh đó, tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất để sử dụng ổn định lâu dài hoặc có thời hạn. Người dân được sử dụng đất ổn định, lâu dài trong khoảng 50 năm. Người sử dụng đất có trách nhiệm bảo vệ, bồi bổ, khai thác hợp lý, sử dụng tiết kiệm, đúng mục đích; được quyền sử dụng đất, thực hiện các nghĩa vụ liên quan đến quy định của pháp luật. Một điểm mới nữa của Dự thảo Hiến pháp sửa đổi về quyền sử dụng đất là quyền tài sản được pháp luật bảo hộ. Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân sử dụng có bồi thường theo quy định của pháp luật trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh hoặc vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và các dự án phát triển kinh tế - xã hội.
Như vậy, chỉ trong trường hợp thật cần thiết Nhà nước mới thu hồi đất của tổ chức, cá nhân. Thu hồi đất phải bồi thường theo đúng quy định của pháp luật, tức là bồi thường phải theo sát giá thị trường, không được để người dân chịu thiệt thòi, doanh nghiệp hoặc nhà đầu tư trục lợi qua thu hồi đất. Sở dĩ trong Điều 58, dự thảo quy định chỉ thu hồi đất trong trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh hoặc vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và các dự án phát triển kinh tế - xã hội nhằm tránh trường hợp trong thời gian qua, lợi dụng khái niệm các dự án về phát triển kinh tế - xã hội, không ít địa phương, nhất là người đứng đầu địa phương được giao ký quyết định cấp đất, thu hồi đất của người dân một cách tràn lan đã gây nên tình trạng khiếu kiện tràn lan. Do đó, ngay tại khoản 3, Điều 58, dự thảo đã siết chặt các quy định thu hồi đất, tránh việc lạm dụng các dự án phát triển kinh tế - xã hội do mong muốn phát triển nóng bằng mọi giá của địa phương để xây dựng các khu công nghiệp, khu chế xuất hoặc các dự án kinh tế - xã hội và việc bắt tay ngầm giữa doanh nghiệp với người ký quyết định thu hồi đất, gây nên tình trạng dự án treo, sử dụng đất sai mục đích nhằm buôn bán bất động sản kiếm lời.
Có thể khẳng định, Dự thảo sửa đổi Hiến pháp 1992 đã bám sát Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội và mang tính định hướng lâu dài.
Theo ANTD
Đề xuất Thường vụ Quốc hội được miễn nhiệm Bộ trưởng Ngày 11-3, Ủy ban Pháp luật đã tổ chức góp ý vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Một trong những đề xuất đáng chú ý được đưa ra là nên quy định cho phép Ủy ban Thường vụ Quốc hội được phép phê chuẩn, miễn nhiệm Bộ trưởng khi Quốc hội không họp. Các vấn đề liên quan đến đất...
