Khó lường tình thế Macedonia trước ngưỡng cửa NATO, EU
Người dân Macedonia ngày 30/9 bắt đầu tiến hành bỏ phiếu về việc có thay đổi tên nước của họ thành Cộng hòa Bắc Macedonia hay không
Người dân Macedonia ngày 30/9 bắt đầu tiến hành bỏ phiếu về việc có thay đổi tên nước của họ thành Cộng hòa Bắc Macedonia hay không. Động thái này được chính phủ thân phương Tây của Macedonia thúc đẩy nhằm giải quyết tranh chấp về tên gọi với Hi Lạp nhiều năm nay và mở đường cho nước này gia nhập NATO và EU.
Vấn đề tranh chấp tên gọi này đã là rào cản đối với việc Macedonia muốn tham gia các tổ chức phương Tây lớn kể từ khi tách khỏi Nam Tư vào năm 1991.
Người dân Macedonia đứng trước một cột mốc quan trọng của quốc gia. (Nguồn: Reuters)
Hy Lạp, nơi một tỉnh miền bắc của họ có tên là Macedonia, luôn cho rằng tên của quốc gia Macedonia muốn tuyên bố chủ quyền cả vùng lãnh thổ trên của họ. Hi Lạp luôn phủ quyết Macedonia gia nhập NATO và EU, và buộc nước này phải tham gia Liên Hợp Quốc dưới tên Cộng hoà Nam Tư cũ Macedonia FYROM.
Cuộc trưng cầu dân ý này là một trong những trở ngại cuối cùng để thông qua thoả thuận ngày 17/6 giữa Ngoại trưởng Hy Lạp Nikos Kotzias và Ngoại trưởng Macedonia Nikola Dimitrov về việc đổi tên Macedonia thành Cộng hòa Bắc Macedonia.
Thủ tướng Macedonia Zoran Zaev cho rằng, việc chấp nhận một cái tên mới là một cái giá đáng để trả cho việc gia nhập EU và NATO. Tuy nhiên, phe phản đối nói rằng việc đổi tên sẽ làm suy yếu bản sắc dân tộc của nước này, nơi đa số dân cư là người Slavic. Tổng thống Macedonia Gjorge Ivanov nói ông sẽ tẩy chay cuộc trưng cầu dân ý.
Cuộc trưng cầu dân ý mở cửa từ7 giờ sáng và đóng cửa lúc 7 giờ tối để khoảng 1,8 triệu cử tri đi bỏ phiếu. Câu hỏi trong lá phiếu trưng cầu là: “Bạn có ủng hộ trở thành viên NATO và EU cùng với việc chấp nhận thỏa thuận với Hy Lạp” hay không.
Cuộc trưng cầu dân ý chỉ mang tính khuyến nghị và không ràng buộc về mặt pháp lý, nhưng đa số thành viên của quốc hội cho biết họ sẽ tuân theo kết quả cuộc trưng cầu này để ra quyết định. Thoả thuận đổi tên cần sự ủng hộ của 2/3 trong quốc hội.
Để cuộc trưng cầu hợp lệ, ít nhất 50% cử tri phải bỏ phiếu và phần lớn trong số họ phải đồng ý với thoả thuận đổi tên.
Video đang HOT
Theo toquoc
Mâu thuẫn 1/4 thế kỷ khiến Hy Lạp và Macedonia ký thỏa thuận đổi tên nước
Hy Lạp luôn cản trở Macedonia gia nhập NATO và EU vì quan ngại về lịch sử và chủ quyền trong tên gọi của quốc gia láng giềng này.
Thủ tướng Macedonia Zoran Zaev (phải) và Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras trong lễ ký thỏa thuận ngày 17/6. Ảnh: Reuters.
Thủ tướng Hy Lạp và Macedonia cùng các quan chức từ Liên Hợp Quốc và Liên minh châu Âu hôm qua chứng kiến lễ ký thỏa thuận đổi tên nước Macedonia thành Cộng hòa Bắc Macedonia. Đây được coi là một thỏa thuận lịch sử nhằm chấm dứt những tranh cãi kéo dài nhiều năm qua về tên gọi của quốc gia ở đông nam châu Âu này.
Cộng hòa Macedonia được thành lập vào năm 1991, sau khi giành được độc lập một cách hòa bình từ Liên bang Nam Tư. Quốc gia với dân số khoảng hai triệu người này có thủ đô là Skopje, có biên giới phía bắc giáp Serbia và Kosovo, phía tây giáp Albania, phía đông là Bulgaria và phía nam là Hy Lạp. Lãnh thổ của Cộng hòa Macedonia nằm trên vùng đất của nhiều quốc gia khác nhau trong lịch sử và có lịch sử, văn hóa gắn liền với Hy Lạp.
Bởi vậy, ngay từ khi Cộng hòa Macedonia ra đời, tên gọi của quốc gia non trẻ này đã vấp phải phản ứng quyết liệt từ nước láng giềng Hy Lạp, bởi Athens cho rằng cách gọi này thể hiện tham vọng bành trướng lãnh thổ xuống phía nam của Skopje, theo ABC News.
Lo ngại về lãnh thổ
Hy Lạp cũng có một vùng đất ở vùng núi phía bắc có tên gọi là Macedonia, nơi có thành phố lớn thứ hai của đất nước là Thessaloniki và di sản thế giới Philippi được UNESCO công nhận.
Để tránh nhầm lẫn, Liên Hợp Quốc khi kết nạp Macedonia làm thành viên đã gọi đây là Cựu Cộng hòa Nam Tư Macedonia (FYROM) và tên viết tắt này cũng xuất hiện trên bản đồ Google Maps. Thế nhưng, chính tên gọi thường dùng là Cộng hòa Macedonia đã khiến nước này gặp rất nhiều trở ngại trong quá trình xin gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và NATO, do vấp phải sự phản đối quyết liệt của Hy Lạp.
Khu vực phía bắc Hy Lạp có tên gọi là Macedonia, giáp biên giới với Cộng hòa Macedonia. Đồ họa: Wiki.
Dù Cộng hòa Macedonia đã được hơn 140 quốc gia công nhận, trong đó có Mỹ và phần lớn thành viên EU, Hy Lạp trong suốt 25 năm qua đã liên tiếp phủ quyết việc kết nạp Macedonia vào NATO và EU vì họ lo ngại rằng nước này có thể tuyên bố chủ quyền đối với vùng Macedonia ở phía bắc Hy Lạp.
Điều khiến người Hy Lạp lo ngại nhất là lời nói đầu trong hiến pháp Cộng hòa Macedonia, trong đó đề cập đến "tính hợp pháp của Cộng hòa Krushevo" được thành lập năm 1903, sau một cuộc nổi dậy chống lại Đế chế Ottoman. Mục tiêu của cuộc nổi dậy là thành lập nước cộng hòa từ tỉnh Macedonia của Đế chế Ottoman, bao gồm lãnh thổ Hy Lạp và Bulgaria ngày nay, tuy nhiên phong trào bị đàn áp chỉ sau 10 ngày, theo Aljazeera.
Điều 3 của hiến pháp Macedonia còn để ngỏ khả năng biên giới nước này "có thể thay đổi", trong khi điều 49 nhấn mạnh "Cộng hòa Macedonia quan tâm đến địa vị và quyền lợi của người thuộc dân tộc Macedonia ở các nước láng giềng".
Hy Lạp quan ngại rằng những điều khoản đó có thể bị Macedonia coi là tiề.n đề để thực hiện các hành động can thiệp vào công việc nội bộ nước này, cũng như làm cơ sở cho tuyên bố chủ quyền đối với lãnh thổ phía bắc Hy Lạp.
Các cuộc thăm dò dư luận gần đây cho thấy chỉ có 22% người Hy Lạp đồng ý với việc để quốc gia láng giềng phía bắc tiếp tục sử dụng từ "Macedonia" trong tên gọi mới, nhưng con số này tăng lên 57% nếu Skopje loại bỏ các điều khoản gây lo ngại về lãnh thổ với Athens trong hiến pháp.
Bất bình về văn hóa
Không chỉ thể hiện lo ngại về lãnh thổ, người Hy Lạp còn bất bình với Macedonia cả về khía cạnh văn hóa và lịch sử. George Papavasiliou, một thợ mỏ 54 tuổ.i ở vùng Macedonia phía bắc Hy Lạp, cho rằng chỉ có những người sống ở khu vực này mới xứng đáng với tên gọi "người Macedonia" bởi họ là những hậu duệ của vị vua chiến binh Alexander Đại đế.
Alexander Đại đế (356-323 TCN) là quốc vương thứ 14 của triều đại Argead ở Vương quốc Macedonia, người đã thống nhất các thành bang Hy Lạp cổ đại và tiến hành các cuộc chinh phạt trên khắp thế giới, mở rộng biên giới vương quốc đến tận lãnh thổ Ấn Độ ngày nay. Ông được người Hy Lạp coi như một huyền thoại và là một trong những chiến lược gia quân sự vĩ đại nhất thế giới.
Alexander Đại đế được coi là một trong những chiến lược gia quân sự vĩ đại nhất thế giới. Ảnh: MediaSource.
Những người dân Hy Lạp như Papavasiliou cho rằng Cộng hòa Macedonia không xứng đáng mang tên gọi gợi liên tưởng đến vị hoàng đế huyền thoại, bởi người dân nước này chủ yếu là người Slavs hoặc Albania, chứ không phải người Hy Lạp bản địa.
"Tôi chỉ đồng ý với tên gọi nước đó khi không có chữ Macedonia", Papavasiliou nói. "Nếu như cách họ giải thích, Ấn Độ hiện nay cũng có thể gọi là Macedonia, vì Alexander Đại đế cũng từng tới đây và chinh phạt vùng đất này".
Theo giáo sư khảo cổ học Stephen Miller thuộc Đại học California, Berkeley, thuật ngữ "Macedonia" từ xưa đã được dùng để chỉ khu vực phía bắc của Hy Lạp, ngăn cách với Skopje (thủ đô Cộng hòa Macedonia ngày nay) bằng một dãy núi.
"Skopje trước đây là một vương quốc cổ có tên là Peonia. Vua Philip, cha của Alexander Đại đế, từng đán.h bại Peonia và sáp nhập nó vào vương quốc của mình. Vua tiếp theo của Peonia đã giúp đỡ Alexander Đại đế tấ.n côn.g Ba Tư. Rõ ràng khu vực này không phải là Macedonia mà là Peonia", Miller nhấn mạnh.
Tuy nhiên, người dân Cộng hòa Macedonia vẫn muốn sử dụng tên gọi này, vì cho rằng nó cho thấy họ là người Macedonia, điều rất ý nghĩa để xác định họ là một quốc gia, theo các nhà phân tích.
"Những quốc gia non trẻ như Cộng hòa Macedonia cần tới chủ nghĩa dân tộc để xây dựng lịch sử và bản sắc quốc gia", Anastasia Karakasidou, giáo sư nhân chủng học tại Đại học Wellesley, nói. "Các nước như Hy Lạp đã trải qua quá trình gây dựng lý tưởng quốc gia từ lâu và lại cảm thấy bị đ.e dọ.a bởi những quốc gia mới thành lập như vậy".
Để giải quyết bất đồng, Hy Lạp và Macedonia đã bắt đầu các cuộc thảo luận về việc đổi tên nước từ đầu năm nay. Nhà trung gian đàm phán người Mỹ Matthew Nimetz đề xuất 5 phương án khả dĩ cho tên gọi mới của Macedonia, gồm: Cộng hòa Tân Macedonia, Cộng hòa Thượng Macedonia, Cộng hòa Bắc Macedonia, Cộng hòa Macedonia Vardarska và Cộng hòa Macedonia (Skopje).
Cuối cùng, cái tên Cộng hòa Bắc Macedonia đã được chính phủ hai nước lựa chọn để đi đến thỏa thuận đổi tên nước cuối cùng. Theo Karakasidou, đây là giải pháp tốt đẹp cho cả hai nước.
"Cái tên mới này vừa khác biệt lại vừa không khác biệt", bà nói. "Về mặt logic, nó không khác mấy so với tên gọi cũ. Nhưng về mặt tình cảm, nó lại là thứ hoàn toàn khác với người dân Hy Lạp".
Sau lễ ký kết thỏa thuận sơ bộ về việc đổi tên nước, Macedonia sẽ trưng cầu dân ý và nhiều khả năng sửa đổi hiến pháp để mang tên mới là Cộng hòa Bắc Macedonia vào cuối năm nay. Nước này cũng sẽ chỉnh lý sách giáo khoa lịch sử để thể hiện rằng người dân của họ không phải là hậu duệ trực tiếp của người Macedonia. Đổi lại, Hy Lạp cũng sẽ nhất trí để Cộng hòa Bắc Macedonia gia nhập NATO và EU.
Thành Nguyễn
Theo VNE
Hy Lạp và Macedonia ký thỏa thuận lịch sử đổi tên nước Hy Lạp và Macedonia hôm nay ký thỏa thuận lịch sử giữa hai nước về việc đổi tên Macedonia thành Cộng hòa Bắc Macedonia. Thủ tướng Macedonia Zoran Zaev (trái) và Thủ tướng Hy Lạp Alexis Tsipras trong lễ ký thỏa thuận ngày 17/6. Ảnh: AFP. Lễ ký kết thỏa thuận đổi tên nước được tiến hành tại vùng hồ Prespes ở biên...