Kế hoạch Liên Xô đè bẹp NATO trong một tuần năm 1979
Liên Xô tin rằng có thể nghiền nát NATO và tránh được chiến tranh hạt nhân tổng lực với kế hoạch “Bảy ngày tới sông Rhine”.
Thời Chiến tranh Lạnh, Liên Xô và Mỹ luôn trong tâm thế chuẩn bị sẵn sàng cho xung đột diễn ra. Các bên đều tin rằng Thế chiến III sẽ là cuộc chiến hạt nhân hủy diệt lẫn nhau. Tuy nhiên, vào năm 1979, Liên Xô đã lên kế hoạch mang tên “Bảy ngày tới sông Rhine” với mục đích tiêu diệt toàn bộ lực lượng của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ở châu Âu chỉ trong vòng một tuần, tránh nguy cơ bùng phát chiến tranh hạt nhân toàn diện.
Moskva tin rằng NATO sẽ tung đòn tấn công vào Liên Xô trước. Theo kế hoạch “Bảy ngày tới sông Rhine”, các nhà hoạch định chiến lược Liên Xô tin rằng NATO sẽ dùng bom hạt nhân tấn công 25 mục tiêu dọc sông Vistula ở Ba Lan, biến nước này thành vùng nhiễm xạ trầm trọng, chia cắt lực lượng Liên Xô ở Đông Đức, Hungary và Tiệp Khắc với căn cứ chủ lực ở trong nước.
Xe tăng Liên Xô trong một cuộc diễn tập đổ bộ. Ảnh: Sputnik .
Tuy nhiên, điều này sẽ lập tức kích hoạt Hiệp ước Warsaw. Các lực lượng hạt nhân Liên Xô sẽ tấn công Đức, Bỉ, Hà Lan, Đan Mạch và miền bắc Italy. Do đó, trụ sở NATO ở Brussels sẽ bị phá hủy.
Liên Xô cũng muốn gây chia rẽ giữa các đồng minh phương Tây bằng việc không tấn công hạt nhân nhằm vào Mỹ, Pháp và Anh.
Liên Xô hiểu rằng lãnh đạo Mỹ, Pháp, Anh có quyền quyết định thời điểm và cách thức sử dụng vũ khí hạt nhân của họ, thay vì nhận mệnh lệnh từ NATO. Với động thái này, Liên Xô sẽ đặt họ vào lựa chọn khó khăn là sử dụng vũ khí hạt nhân và chấp nhận trả đũa toàn diện từ Liên Xô, hoặc chiến đấu bằng vũ khí thông thường hay thậm chí đứng ngoài cuộc xung đột. Đây là kịch bản có thể xảy ra trong bối cảnh Pháp khi đó vẫn có bất đồng trong quan hệ với NATO, tổ chức mà họ rời khỏi từ năm 1966.
Sau khi tung ra các đòn tấn công hạt nhân chiến thuật, quân đội Liên Xô và Tiệp Khắc sẽ chọc thủng phòng tuyến đối phương và tiến về phía sông Rhine nhờ ưu thế xe tăng đông gấp nhiều lần lực lượng NATO. Cùng thời điểm đó, quân đội Hungary sẽ tấn công và kiểm soát nước Áo vốn trung lập nhưng có tầm quan trọng về mặt chiến lược.
Trong khi lực lượng đổ bộ Liên Xô chiếm những cây cầu quan trọng, không quân khối Hiệp ước Warsaw sẽ phá hủy sân bay và căn cứ quân sự của NATO ở châu Âu.
Nhiệm vụ quan trọng được giao cho hải quân Liên Xô là cắt đứt mọi tuyến liên lạc giữa Mỹ và châu Âu ở Đại Tây Dương cũng như ngăn Mỹ điều quân chi viện cho đồng minh. Các tàu ngầm Liên Xô sẽ săn lùng và diệt át chủ bài là những nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ. Trong khi đó, lực lượng tàu ngầm hạt nhân ở Bắc Băng Dương cũng sẵn sàng đáp trả đòn tấn công hạt nhân của Washington.
Video đang HOT
Lính đổ bộ đường không Liên Xô diễn tập. Ảnh: Sputnik
Moskva tin rằng quân chủ lực của NATO ở châu Âu sẽ bị đè bẹp trong bảy ngày nếu mọi thứ diễn ra như kế hoạch. Quân đội Liên Xô cũng có thể tiếp tục tiến về Pháp nếu cần thiết, buộc giới lãnh đạo phương Tây ngồi vào bàn đàm phán và tránh nguy cơ chiến tranh hạt nhân tổng lực.
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng kế hoạch này khó lòng khả thi. Các chiến lược gia Liên Xô đã không tính đến học thuyết phòng thủ tập thể của NATO, trong đó có điều khoản việc một thành viên trong khối bị tấn công sẽ kích hoạt nghĩa vụ phòng thủ chung của toàn bộ các nước thành viên.
NATO cũng sẵn sàng leo thang chiến tranh hạt nhân toàn diện trong trường hợp một nước thành viên trong khối bị tấn công hạt nhân, dù nước đó có sở hữu vũ khí hạt nhân hay không.
Ngay cả các đồng minh thân cận nhất của Liên Xô trong khối Warsaw cũng cho rằng kế hoạch “Bảy ngày tới sông Rhine” quá lạc quan và gần như không thể thực hiện. Tuy nhiên, Liên Xô vẫn bí mật tiến hành các cuộc tập trận theo kế hoạch này cho tới cuối thập niên 1980.
Cuộc diễn tập NATO suýt châm ngòi Thế chiến III với Liên Xô
Đợt diễn tập Able Archer 83 của NATO khiến Liên Xô báo động, lắp vũ khí hạt nhân cho gần 100 chiến đấu cơ để tung đòn đáp trả.
Gần 100 tiêm kích Liên Xô triển khai tiền phương ở Đông Đức được lắp bom hạt nhân và sẵn sàng "sử dụng ngay lập tức" trong bối cảnh Moskva phát lệnh báo động, chuẩn bị cho cuộc chiến tranh toàn diện với NATO cuối năm 1983. Đây là một trong những chi tiết mới được hé lộ trong tài liệu được Bộ Ngoại giao Mỹ giải mật hôm 17/2, cho thấy hai bên đứng sát bờ vực chiến tranh hạt nhân chỉ vì hiểu nhầm về cuộc diễn tập của NATO.
Mỹ và các thành viên khối NATO tiến hành cuộc diễn tập mang mật danh "Able Archer 83" ngày 5-11/11/1983, nhằm thử nghiệm kênh liên lạc giữa Bắc Mỹ và châu Âu trong quá trình chuyển từ chiến tranh thông thường sang chiến tranh hạt nhân, với tình huống giả định là Thế chiến III nổ ra.
Tiêm kích bom Su-17M4 Liên Xô tại sân bay Gross-Dlln của Đông Đức. Ảnh: Rob Schleiffert .
Mọi liên lạc trong quá trình diễn tập được mã hóa, nhưng các thông điệp đều bắt đầu với cụm từ "Diễn tập". Lãnh đạo NATO tin rằng Liên Xô có thể giải mã thông điệp của họ, nên việc đặt cụm từ "Diễn tập" ở đầu sẽ tránh gây hiểu nhầm rằng phương Tây đang chuẩn bị tấn công phủ đầu Liên Xô.
Tuy nhiên, bối cảnh căng thẳng giữa Moskva và Washington vào năm 1983 khiến Liên Xô lo ngại khả năng cuộc diễn tập là vỏ bọc cho hành động chiến tranh. Các động thái điều chuyển lực lượng như thật, trong đó Mỹ triển khai tên lửa đạn đạo tầm trung mang đầu đạn hạt nhân Pershing II đến sát biên giới Ba Lan, khiến tình báo Liên Xô cho rằng NATO đang chuẩn bị mở cuộc tấn công phủ đầu bằng vũ khí hạt nhân.
"Vào năm 1983, chúng ta có thể đã vô tình đặt quan hệ với Liên Xô vào thế nghìn cân treo sợi tóc", báo cáo điều tra của Ủy ban Cố vấn Tình Báo Đối ngoại cho Tổng thống Mỹ có đoạn viết.
Dữ liệu tình báo tín hiệu thu được vào giai đoạn đó cho thấy các sở chỉ huy quân đội Liên Xô khắp châu Âu được lệnh trực ban 24/7. Tập đoàn quân không quân số 16 phụ trách hàng chục sân bay quân sự khắp Đông Đức cũng được đặt trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu cao từ đêm 2/11.
Mũi nhọn của lực lượng này là các sư đoàn không quân được trang bị tiêm kích bom MiG-27 và Su-17, cũng như cường kích Su-24. Đây là những đơn vị được NATO đặc biệt chú ý vì chúng có nhiệm vụ tung đòn tấn công hạt nhân vào sân bay, căn cứ tên lửa và nhiều mục tiêu chủ chốt tại Tây Âu khi nổ ra chiến tranh.
Tập đoàn quân không quân số 4 của Liên Xô đóng tại Ba Lan cũng chuyển trạng thái báo động theo lệnh từ tư lệnh không quân Liên Xô Pavel Kutakhov.
Biên đội Su-17M4 mang thùng dầu phụ để trở về Nga năm 1994. Ảnh: Rob Schleiffert .
Mỗi trung đoàn tiêm kích bom Liên Xô khi đó có một phi đội chuyên thực hiện nhiệm vụ triển khai vũ khí hạt nhân. Các đơn vị này thường xuyên luyện tập tháo lắp bom hạt nhân cho máy bay, trong khi phi công thực hành thuần thục đường bay và phương án tấn công.
Tài liệu mới được Mỹ giải mật cho thấy các chiến đấu cơ mang bom hạt nhân của Liên Xô đã được đặt vào trạng thái sẵn sàng xuất kích trong vòng 30 phút kể từ khi có yêu cầu, tổ bay nhận lệnh "hủy diệt các mục tiêu tuyến đầu của đối phương". Nếu thông tin tình báo này chính xác, Liên Xô có ít nhất 8 phi đội với tổng cộng 96 máy bay mang bom hạt nhân sẵn sàng tấn công NATO nếu Able Archer 83 dẫn đến chiến tranh toàn diện.
Không có nhiều thông tin về các loại bom được trang bị cho lực lượng này. Vũ khí hạt nhân chiến thuật tiêu chuẩn được trang bị cho tiêm kích bom và cường kích Liên Xô vào năm 1983 là mẫu RN-40 và RN-41, trong đó mỗi quả RN-40 có sức mạnh tương đương 30.000 tấn thuốc nổ TNT, gấp đôi quả bom thả xuống Hiroshima cuối Thế chiến II.
Tình báo NATO xác nhận ít nhất một chiến đấu cơ Su-17M4 thuộc Trung đoàn tiêm kích bom số 730 ở căn cứ Neuruppin, miền bắc Đức ngày nay, được lắp cụm thiết bị chế áp điện tử, cho thấy Liên Xô đã chuẩn bị cho các nhiệm vụ tiến công trong vùng phòng không đối phương. Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ sau đó cho biết phi đội Su-17M4 gặp "vấn đề bất thường với cân bằng khối lượng máy bay" và phải tiếp tục làm nhiệm vụ mà không có hệ thống gây nhiễu.
"Điều này có nghĩa là những máy bay trong phi đội được trang bị cấu hình vũ khí chưa từng lắp trước đó, có thể là cấu hình chiến đấu", tình báo quân đội Mỹ nhận định vào cuối năm 1983.
Ngoài lực lượng không quân chiến thuật, 70 tên lửa đạn đạo tầm xa RSD-10 mang đầu đạn hạt nhân cũng được Liên Xô đưa vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu.
Tiêm kích bom MiG-27 xuất phát từ căn cứ Rechlin-Larz, Đức, về Nga năm 1993. Ảnh: Rob Schleiffert .
Điều may mắn là các chỉ huy quân sự Mỹ khi đó không biết phản ứng thực sự của Liên Xô. Tài liệu giải mật cho thấy điều này thông qua tường trình của tướng không quân Leonard H. Perroots, khi đó là Phó tham mưu phụ trách tình báo của Lực lượng Không quân Mỹ tại châu Âu (USAFE).
Tư lệnh USAFE Billy Minter yêu cầu Perroots đánh giá tình hình ở Đông Đức và nhận được câu trả lời rằng "không có đủ bằng chứng ủng hộ phương án tăng cường trạng thái báo động thực sự". Tướng Perroots sau này thừa nhận rằng ông ngày càng lo lắng khi có thêm thông tin về tình trạng của lực lượng Liên Xô bên kia biên giới. "Nếu tôi nắm được những thông tin mà sau này mình có, tôi không chắc mình sẽ đưa ra khuyến cáo gì", ông nói.
Perroots khẳng định đã quyết định đúng khi không khuyến cáo leo thang về phía NATO, nhưng thừa nhận ông không có bức tranh toàn cảnh về sự chuẩn bị chiến tranh của Liên Xô. Tướng Mỹ chỉ nhận ra mức độ nghiêm trọng của tình hình sau khi Able Archer 83 đã kết thúc.
Nguy cơ chiến tranh chỉ được tháo gỡ khi quân đội Anh phát hiện phản ứng mạnh bất thường từ phía Liên Xô và thông báo cho Mỹ. Tình báo Mỹ nhanh chóng nhận ra Liên Xô đang coi Able Archer 83 như một hành động chuẩn bị tấn công hạt nhân phủ đầu thật sự.
Lúc này lãnh đạo Mỹ nhận ra họ đã không lường tới khả năng Moskva coi cuộc diễn tập là vỏ bọc cho chiến tranh, nhất là khi NATO chịu bất lợi lớn về nhân lực và vũ khí so với Liên Xô.
Phản ứng của Moskva cũng làm Washington hoàn toàn bất ngờ, nhất là khi họ không hiểu lý do dẫn tới những hành động quá mức của Liên Xô trước một cuộc diễn tập thông thường. Tổng thống Ronald Reagan liền ra lệnh rút các vũ khí hạng nặng và tên lửa hạt nhân để tránh leo thang căng thẳng.
Liên Xô chỉ chấm dứt tình trạng trực chiến khi diễn tập Able Archer 83 kết thúc. Giới lãnh đạo Mỹ cũng nhận được bài học từ khủng hoảng, đó là cần có đường dây kết nối với Liên Xô nhằm tránh xảy ra những hiểu lầm nguy hiểm trong tương lai.
Nga mở lại phòng thí nghiệm vũ khí Bắc Cực Viện nghiên cứu của Nga mở lại phòng thí nghiệm từ thời Liên Xô chuyên thử nghiệm vũ khí và trang bị sử dụng tại Bắc Cực. Viện Nghiên cứu Cơ khí Chính xác Trung ương (TsNIITochMash) mở lại một phòng thí nghiệm đặc biệt chuyên thử nghiệm các loại khí tài có thể được sử dụng trong điều kiện thời tiết khắc...