IAEA báo động chương trình hạt nhân của Iran

Iran tăng gần gấp 3 lần dự trữ uranium được làm giàu chỉ trong 3 tháng qua, vi phạm thỏa thuận mà Tehran đã ký kết với các cường quốc thế giới, cũng như từ chối trả lời các câu hỏi về ba địa điểm hạt nhân chưa được khai báo.

Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi. Ảnh: Reuters

Tăng lượng dự trữ uranium, lưu trữ vật liệu hạt nhân

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho biết, tính đến ngày 19-2, kho dự trữ uranium đã làm giàu của Iran có tổng cộng 1.020,9 kg, so với 372,3 kg được ghi nhận trong báo cáo ngày 3-11-2019. Thỏa thuận hạt nhân mà Iran ký với Mỹ, Đức, Pháp, Anh, Trung Quốc hồi năm 2015 chỉ cho phép Iran được có 202,8 kg uranium đã được làm giàu. Như vây, kho dự trữ uranium đã làm giàu của Iran đã nhiều gấp hơn 5 lần giới hạn được ấn định theo thỏa thuận mang tính bước ngoặt hồi năm 2015 với các cường quốc thế giới.

Trong một báo cáo công bố hôm 3-3, IAEA cho biết họ đã xác định được ba địa điểm ở Iran, nơi quốc gia này có thể đang lưu trữ vật liệu hạt nhân không khai báo hoặc thực hiện các hoạt động liên quan đến hạt nhân mà không báo động cho các nhà quan sát quốc tế. IAEA cho biết đã gửi câu hỏi đến Iran bằng ba lá thư riêng biệt nhưng không nhận được câu trả lời. “Cơ quan đã xác định một số câu hỏi liên quan đến các hoạt động liên quan đến vật liệu hạt nhân chưa được khai báo và các hoạt động liên quan đến hạt nhân tại ba địa điểm ở Iran mà Tehran chưa từng công bố”, báo cáo của IAEA cho biết. Trước đó, IAEA từng cho biết các hạt uranium có nguồn gốc nhân tạo đã được phát hiện tại một địa điểm bên ngoài Tehran, dường như để xác nhận cáo buộc của Mỹ và Israel về một kho hạt nhân bí mật của Iran.

IAEA cho biết, trong lá thư gửi đến cơ quan này hôm 28-1, Tehran cho biết sẽ không chấp nhận bất kỳ cáo buộc nào về các hoạt động hạt nhân trong quá khứ và không cho rằng mình có nghĩa vụ phải trả lời cáo buộc đó.

Hy vọng tuân thủ thỏa thuận

Tổng giám đốc IAEA Rafael Grossi cho biết, Iran đã không cung cấp quyền tiếp cận của IAEA đến các cơ sở hạt nhân cũng như không làm rõ các câu hỏi của thanh sát viên IAEA. Theo ông Grossi, điều này ảnh hưởng xấu đến khả năng làm rõ và giải quyết những câu hỏi này cũng như đảm bảo sự đáng tin cậy về các hoạt động và vật liệu hạt nhân chưa được khai báo ở Iran. “Tôi yêu cầu Iran hợp tác ngay lập tức và đầy đủ với IAEA, bằng cách cung cấp quyền tiếp cận nhanh chóng vào các địa điểm được chỉ định bởi Cơ quan này”, ông Grossi cho biết.

Ông Grossi hy vọng Iran sẽ nhanh chóng trở lại tuân thủ đầy đủ thỏa thuận. “Tôi thực sự hy vọng Iran sẽ lắng nghe chúng tôi và lắng nghe tiếng nói của cộng đồng quốc tế và nhận thức được rằng việc hợp tác với chúng tôi là lợi ích của riêng họ”, ông Grossi nói. “Chúng tôi không có một chương trình nghị sự chính trị. Chúng tôi chỉ đơn giản là yêu cầu họ tuân thủ nghĩa vụ của họ. Nếu không, chúng ta sẽ tiến tới một cuộc khủng hoảng”, ông Grossi cho biết thêm. Các quy tắc chi phối cách giám sát chương trình hạt nhân của Iran được quy định trong Kế hoạch hành động toàn diện chung 2015 (JCPOA) mà Iran và năm thành viên của Hội đồng Bảo an LHQ đã ký kết. Thỏa thuận này đảm bảo cho IAEA quyền tiếp cận thường xuyên chương trình hạt nhân của Iran, phù hợp với nghị quyết của Hội đồng Bảo an LHQ năm 2015 để đảm bảo thực thi JCPOA.

Sau khi chính quyền Tổng thống Trump tuyên bố rút khỏi thỏa thuận vào tháng 7-2019 và áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Iran, đặc biệt là nhắm vào lĩnh vực dầu mỏ quan trọng của nước này, Tehran đã vi phạm giới hạn dự trữ uranium, tuyên bố ý định tiếp tục làm giàu uranium. Một số chuyên gia cho rằng lượng vật liệu hạt nhân Iran đã tích lũy đủ để sản xuất vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, Tehran vẫn sẽ cần thêm một vài bước nữa, bao gồm việc làm giàu thêm, để có thể sử dụng chế tạo vũ khí.

AN BÌNH ( CADN )