Huy động vốn qua trái phiếu: E ngại chặt trên giấy
Khi phong trào phát hành trái phiếu doanh nghiệp đang sôi động, Luật Chứng khoán mới được Quốc hội thông qua được nhận định sẽ tác động mạnh tới kênh huy động vốn đang rất ồn ào này.
Dưới góc nhìn của nhiều doanh nghiệp, các quy định mới sẽ tạo ra nút thắt hạn chế việc huy động vốn của doanh nghiệp qua kênh dẫn vốn này, thị trường chứng khoán sẽ lại tiếp tục èo uột hơn. Trong khi đó, các nhà làm luật lại cho rằng, cần phải thắt chặt hơn nữa việc huy động vốn.
Quy định quá chặt?
Hiện nay, doanh nghiệp thực hiện chào bán riêng lẻ trái phiếu chỉ cần thực hiện thủ tục rất đơn giản: Một bản công bố thông tin sơ sài, không ai chịu trách nhiệm thẩm định thông tin đó chính xác hay không, có bị tô vẽ, thổi phồng hay không.
Trước phát hành 10 ngày, doanh nghiệp chỉ cần gửi thông báo tới sở giao dịch chứng khoán, không phải thực hiện và nộp hồ sơ chào bán lên Ủy ban Chứng khoán chờ xét duyệt.
Theo Dự thảo nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán sửa đổi, các doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ sẽ phải thực hiện một loạt yêu cầu mới, với nhiều điều kiện chặt chẽ hơn như phải có báo cáo tài chính được kiểm toán của công ty kiểm toán được chấp thuận, trái phiếu bị hạn chế chuyển nhượng 1 – 3 năm, phải có xác nhận đã thanh toán cả gốc và lãi của đợt phát hành gần nhất, khoảng cách giữa các đợt phát hành là ít nhất 6 tháng, có nghị quyết thông qua của đại hội đồng cổ đông…
Trái phiếu chỉ được bán cho các tổ chức chuyên nghiệp. Tức là, những quy định này đã buộc doanh nghiệp phải thực hiện các thủ tục chặt chẽ tương tự phát hành cổ phiếu riêng lẻ trên thị trường chứng khoán.
Quan điểm của các nhà làm luật là cần chấn chỉnh tình trạng lộn xộn trên thị trường trái phiếu thời gian qua, bảo vệ nhà đầu tư nhỏ lẻ, ít kinh nghiệm trên thị trường; hạn chế trước những tác hại đến từ sự đổ vỡ của các doanh nghiệp lạm dụng việc huy động vốn qua kênh trái phiếu…
Trước đó, tại Diễn đàn Quốc hội, khi thảo luận về dự án Luật Chứng khoán sửa đổi, đại biểu còn lưu ý quy định về chào bán trái phiếu riêng lẻ của tổ chức phát hành không phải là công ty đại chúng, bởi dự thảo Luật Chứng khoán mới “đá” chức năng này sang Luật Doanh nghiệp.
Theo Luật Doanh nghiệp hiện hành, công ty không đại chúng được phát hành cổ phiếu, trái phiếu trên cơ sở nghị quyết đại hội cổ đông, mà không có sự kiểm soát của cơ quan chức năng.
Đây là rủi ro lớn cho thị trường, bởi hiện nay, theo số liệu của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước mới chỉ có khoảng hơn 3.000 công ty đăng ký công ty đại chúng.
Nếu xét trên số lượng gần 1 triệu doanh nghiệp đang hoạt động, có thể thấy, còn một lượng khổng lồ các công ty không đại chúng.
Trong khi đó, sở kế hoạch đầu tư các tỉnh chỉ nhận bản đăng ký vốn, còn doanh nghiệp huy động vốn trên thị trường ra sao, cơ quan này không thể giám sát.
Do đó, để tránh rủi ro cho nhà đầu tư, nhiều đại biểu cho rằng, cần cân nhắc việc đưa vào luật quy định phải có sự quản lý của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước với các chứng khoán của những công ty không đại chúng.
Góc nhìn của các nhà làm luật thì như vậy, nhưng với giới đầu tư và kinh doanh, quan điểm của họ ra sao?
Tổng giám đốc một công ty chứng khoán lớn cho rằng, quy định như dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật Chứng khoán hiện nay là quá chặt, càng bó lại khả năng huy động vốn của các doanh nghiệp – vốn đang chật vật phụ thuộc vào kênh tín dụng ngân hàng.
Video đang HOT
Khi thắt lại các quy định như vậy, độ lệch giữa kênh huy động vốn của nền kinh tế là ngân hàng và chứng khoán càng rộng hơn.
Trên thực tế, nếu các doanh nghiệp đáp ứng được các quy định như vậy cũng sẽ có khả năng tiếp cận vốn ngân hàng, mà không phải trông chờ vào kênh trái phiếu.
Cũng đã có những công ty chứng khoán thu bộn tiền từ dịch vụ tư vấn phát hành trái phiếu, chẳng hạn như Chứng khoánTechcombank, gần đây là Chứng khoán MB.
Tuy nhiên, cũng chỉ có 2 – 3 công ty chứng khoán có ngân hàng mẹ đứng sau hậu thuẫn mới có thể “ăn nên làm ra” ở nghiệp vụ này.
Tổng giám đốc một doanh nghiệp cho biết, hiện chi phí vốn vay ngân hàng rất cao, lãi suất dao động từ 10 – 12%/năm, song doanh nghiệp bị hạn chế hạn mức vay, phải có tài sản đảm bảo.
Bởi vậy, huy động vốn qua kênh trái phiếu là một giải pháp phù hợp với nhiều doanh nghiệp. Phải rất tin tưởng vào doanh nghiệp, các tổ chức tài chính mới mua trái phiếu trơn và lãi suất trái phiếu cũng lên tới 13 – 14%/năm, mức quá cao với các doanh nghiệp.
Đây cũng là lý do giải thích vì sao doanh nghiệp sản xuất rất khó khăn trong việc chấp nhận lãi suất cao ở các đợt phát hành trái phiếu riêng lẻ vì e ngại không có phương án kinh doanh hiệu quả và tỷ suất lợi nhuận đủ để trả lãi trái phiếu và hàng trăm khoản chi phí khác của doanh nghiệp.
Thành thử, thống kê của các sở giao dịch chứng khoán thời gian qua cho thấy, các gương mặt phát hành trái phiếu chủ yếu thuộc nhóm bất động sản.
Số liệu của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) cho thấy, 9 tháng đầu năm nay, tổng số vốn các doanh nghiệp huy động được qua kênh phát hành trái phiếu lên tới hơn 179.084 tỷ đồng.
E ngại luật trên giấy
Ngoài câu chuyện quy định chặt hay không, vấn đề lớn hơn đặt ra ở đây là khả năng giám sát việc thực thi luật một cách nghiêm túc.
Nhìn vào thực tế hiện nay, có thể thấy, sự lộn xộn trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp chủ yếu do tình trạng lách luật trong khâu thực hiện.
Cụ thể, Nghị định 163/2018/NĐ-CP quy định, trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ bị hạn chế giao dịch trong phạm vi dưới 100 nhà đầu tư, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, trong vòng 1 năm kể từ ngày hoàn thành đợt phát hành. Ấy vậy nhưng thị trường vẫn nhan nhản các lời chào mời nhà đầu tư cá nhân mua trái phiếu, giá trị từ vài triệu đồng.
Có tình trạng này là do trái phiếu thường được một số tổ chức tài chính như ngân hàng, công ty chứng khoán mua, sau đó xé lẻ ra chào bán cho các nhà đầu tư cá nhân.
Thế nên, trái chủ của các doanh nghiệp phát hành không chỉ giới hạn ở dưới 100 nhà đầu tư, mà có thể nhân bản ra hàng nghìn nhà đầu tư.
Các nhà đầu tư cá nhân thường không có khả năng thẩm định doanh nghiệp phát hành, không được tiếp cận bản công bố thông tin của doanh nghiệp, thậm chí nhiều trường hợp cũng chỉ được giới thiệu mỗi cái tên doanh nghiệp.
Nếu mọi chuyện suôn sẻ sẽ không có gì đáng nói, nhưng nếu thị trường bất động sản hoặc kinh tế vĩ mô diễn biến xấu, doanh nghiệp phát hành không có khả năng trả nợ gốc và lãi, sẽ khó có thể lường được những hậu quả tiêu cực có thể xảy ra, vì nhà đầu tư không đọc kỹ hợp đồng, không có khả năng nhận diện rủi ro, mà đơn thuần chỉ đi theo tiếng gọi của lời chào mời lãi suất cao.
Luật được ban hành chặt, nhưng không được giám sát, buông lỏng trong thực thi vừa tạo ra môi trường kinh doanh bất bình đẳng giữa doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc và những doanh nghiệp lách luật vừa tạo ra rủi ro hệ thống đối với toàn thị trường và chính sách tài chính tiền tệ nói chung.
Ông Phạm Phú Quốc, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội quan ngại, tình trạng chạy đua phát hành trái phiếu doanh nghiệp làm nóng thị trường, đẩy mặt bằng lãi suất lên cao, trong khi các yêu cầu về tài sản đảm bảo không được đặt ra, các công cụ bảo hiểm rủi ro về thị trường xếp hạng tín nhiệm vẫn chưa được hình thành sẽ tạo rủi ro, tiềm ẩn nợ xấu mới và ảnh hưởng đến mục tiêu điều tiết lãi suất ổn định vĩ mô của Ngân hàng Nhà nước…
Theo ông Đặng Văn Thanh, Chủ tịch Hội Kế toán Kiểm toán Việt Nam, khi phát hành trái phiếu doanh nghiệp, báo cáo tài chính nhất thiết phải được kiểm toán bởi các công ty kiểm toán được thừa nhận, được cho phép bởi Chính phủ, nhất là phải có báo cáo tài chính xác nhận tại thời điểm doanh nghiệp phát hành.
Đây là một bộ lọc sơ khởi cho các nhà đầu tư trên thị trường. Quy định này đã được đưa vào Luật Chứng khoán sửa đổi.
Điều quan trọng là sản phẩm trái phiếu phụ thuộc nhiều vào trình độ chuyên môn, tâm huyết trách nhiệm của các bên có liên quan đến quá trình phát hành.
Nhà đầu tư cá nhân thường không đủ thông tin, tài liệu, không có đủ trình độ thẩm định sản phẩm và đây chính là điều rủi ro cho nhà đầu tư và cho cả thị trường còn khá non trẻ này.
Tại một số nền kinh tế như Malaysia, Thái Lan, kênh huy động vốn qua trái phiếu doanh nghiệp chiếm tới gần một nửa tổng dư nợ của nền kinh tế, nhưng tất cả doanh nghiệp khi phát hành đều được định mức tín nhiệm.
Tuy nhiên, ở Việt Nam lại chưa có một tổ chức nào đủ năng lực và được cấp phép định nhiệm các doanh nghiệp dù câu chuyện này đã được đề cập rất nhiều.
Theo Tinnhanhchungkhoan.vn
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp: Tăng minh bạch - hạn chế rủi ro
Trong 10 tháng năm 2019, thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục tăng trưởng, quy mô thị trường tăng 28% so với cuối năm 2018, đạt tương đương 10,47% GDP dự kiến năm 2019.
Trước những đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp lãi suất cao, thậm chí lên tới 20% thời gian gần đây, trong khi giới chuyên gia bày tỏ lo ngại rủi ro từ thị trường này thì cơ quan quản lý cho rằng, đây là các giao dịch riêng lẻ, cá biệt, không mang tính chất đại diện và không ảnh hưởng đến mặt bằng lãi suất huy động vốn từ phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, để hạn chế rủi ro cho doanh nghiệp và nhà đầu tư, vấn đề đặt ra là các chủ thể tham gia thị trường cần có sự chuyên nghiệp hơn cũng như tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật.
Chỉ là cá biệt
Theo số liệu thống kê của Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX), trong 10 tháng năm 2019, bình quân lãi suất phát hành trái phiếu doanh nghiệp là 9%/năm. Theo đó, bình quân lãi suất phát hành trái phiếu doanh nghiệp tương đương với mức lãi suất phổ biến cho vay trung và dài hạn của hệ thống ngân hàng thương mại do Ngân hàng Nhà nước công bố (9 - 11%/năm); trong đó, 82% khối lượng trái phiếu có lãi suất dưới 11%/năm, 17% khối lượng có lãi suất từ 11% - 13%, 0,9% khối lượng trái phiếu có lãi suất trên 13%/năm.
Hiện có một số doanh nghiệp bất động sản đang phát hành trái phiếu doanh nghiệp với lãi suất cao. Đơn cử, Công ty cổ phần Đầu tư thương mại Hồng Hoàng (trụ sở ở phường 7, quận 3, TP Hồ Chí Minh) phát hành thành công hơn 1.400 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 5 năm, với lãi suất lên tới 20%/năm. Đây là mức lãi suất kỷ lục trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện nay. Với mức lãi suất trên, hàng năm Hồng Hoàng phải trả 280 tỷ đồng tiền lãi. Đáng chú ý, doanh nghiệp này mới được thành lập từ cuối năm 2016, với số vốn điều lệ chỉ 5 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài chính cho biết, có 2 doanh nghiệp phát hành trái phiếu với lãi suất cao mà báo chí có đề cập thời gian gần đây là các giao dịch riêng lẻ, cá biệt, không mang tính chất đại diện và không ảnh hưởng đến mặt bằng lãi suất huy động vốn từ phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có tình hình tài chính tốt, độ tín nhiệm an toàn cao vẫn huy động với mức lãi suất phù hợp.
"Chúng tôi có đi kiểm tra trường hợp doanh nghiệp bất động sản phát hành lãi suất trên 14%/năm thì thấy rằng đây là doanh nghiệp đang niêm yết trên Sở Giao dịch chứng khoán, trái phiếu huy động cho các dự án được đánh giá là an toàn và có khả năng sinh lời. Nhà đầu tư bao gồm quỹ đầu tư chuyên nghiệp và một nhóm nhà đầu tư cá nhân có khả năng đánh giá được rủi ro đầu tư", ông Dương nói.
Theo ông Dương, đến nay doanh nghiệp này thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của trái phiếu. Đối với doanh nghiệp báo chí phản ánh có phát hành trái phiếu lãi suất ở mức 20%/năm, cơ quan quản lý đã rà soát và đề nghị doanh nghiệp, tổ chức tư vấn phát hành báo cáo. Theo báo cáo, lãi suất 20%/năm là mức lãi suất trần, lãi suất cụ thể được tính theo từng kỳ trả lãi (hàng tháng) và neo với lãi suất huy động tiền gửi tiết kiệm của 2 ngân hàng thương mại nhà nước cộng với độ lệch, theo tính toán thì lãi suất cho kỳ trả lãi đầu tiên khoảng trên 11%/năm.
Trong tháng 10, một trường hợp phát hành trái phiếu doanh nghiệp cũng thu hút sự chú ý của các nhà đầu tư, đó là việc Công ty cổ phần Bất động sản Sài Gòn Vina (Land Saigon) phát hành 1.850 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 3 năm, lãi suất cố định 11%/năm. Điều đáng nói, doanh nghiệp này phát hành một lượng trái phiếu lớn trong khi dòng tiền hoạt động kinh doanh lại đang bị âm.
Kinh tế trưởng kiêm Giám đốc chiến lược thị trường Công ty cổ phần Chứng khoán Dầu khí (PSI), ông Lê Đức Khánh cho rằng, yếu tố đầu tiên tác động trực tiếp tới thành công của phát hành trái phiếu doanh nghiệp có lẽ là chất lượng doanh nghiệp, chất lượng tài sản bảo lãnh cùng với thời gian trả lãi và lãi suất đi kèm.
Tuy nhiên, việc phát hành thành công cũng phụ thuộc vào đơn vị bảo lãnh phát hành cho dù doanh nghiệp có làm ăn kinh doanh tốt hay yếu kém. Do vậy, điều kiện cần và đủ đối với thương vụ phát hành trái phiếu doanh nghiệp thành công đó là cần một đơn vị bảo lãnh uy tín với tiềm lực tài chính mạnh. Điều này đã lý giải việc doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ lại vẫn phát hành thành công trái phiếu doanh nghiệp.
Củng cố tính minh bạch
Nhìn nhận về những tồn tại, hạn chế của thị trường, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài chính, ông Nguyễn Hoàng Dương đánh giá, tính công khai, minh bạch của thị trường trái phiếu doanh nghiệp cần phải tiếp tục được củng cố trong thời gian tới.
Theo ông, một số doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư khi tham gia huy động vốn trên thị trường còn thiếu chuyên nghiệp, doanh nghiệp phát hành chưa hoàn toàn chấp hành đầy đủ quy định của pháp luật về công bố thông tin và quy trình phát hành, nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm đầu tư và khả năng phân tích đánh giá rủi ro; đang có xu hướng tăng mua trái phiếu doanh nghiệp của nhà đầu tư cá nhân, nhất là nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ.
Trước thực trạng này, đặt ra các yêu cầu các chủ thể tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp cần chuyên nghiệp hơn, tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật, ông Dương cho biết.
Dưới góc nhìn chuyên gia, ông Lê Đức Khánh - Kinh tế trưởng kiêm Giám đốc chiến lược thị trường Công ty cổ phần Chứng khoán Dầu khí (PSI) nhận định, việc đầu tư vào các chứng khoán như cổ phiếu hay trái phiếu đều không tránh khỏi những rủi ro, tổn thất, đặc biệt là khi đầu tư vào các trái phiếu doanh nghiệp kém chất lượng hoặc doanh nghiệp không có tài sản đảm bảo hay không có sự hiện diện của tổ chức bảo lãnh phát hành.
Vị chuyên gia này cũng kiến nghị, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở giao dịch Chứng khoán Hà Nội có thể đứng ra làm đầu mối hoặc xây dựng một đơn vị trực thuộc để có chức năng xếp hạng tín nhiệm các trái phiếu; xây dựng hành lang pháp lý, tiêu chuẩn niêm yết chứng khoán cũng như khơi thông dòng vốn ngân hàng, tự do hóa thị trường ngoại hối, nới "room" cho khối ngoại. Đây là những biện pháp thúc đẩy phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng như thị trường xếp hạng tín nhiệm tại Việt Nam.
Đánh giá về những thành quả đạt được, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính, Bộ Tài chính Nguyễn Hoàng Dương cho rằng, sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp cho thấy bước đầu có sự dịch chuyển vốn huy động từ kênh tín dụng ngân hàng sang kênh phát hành trái phiếu, hướng tới việc phát triển cân bằng hơn giữa kênh thị trường vốn và kênh tín dụng ngân hàng, nhằm giảm áp lực huy động cho kênh tín dụng ngân hàng theo chủ trương của Chính phủ.
Từ năm 2017 trở lại đây, thị trường trái phiếu doanh nghiệp có sự phát triển nhanh để đáp ứng yêu cầu huy động vốn của doanh nghiệp. Năm 2018, quy mô thị trường đạt 9,01% GDP, tăng 58% so với năm 2017 (6,29% GDP) và tăng gấp 3,5 lần so với năm 2015 (3,4% GDP). Trong 10 tháng năm 2019, thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục tăng trưởng, quy mô thị trường tăng 28% so với cuối năm 2018, đạt tương đương 10,47% GDP dự kiến năm 2019.
Trước sự tăng trưởng nhanh của thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong 10 tháng năm 2019, Bộ Tài chính đã phối hợp chặt chẽ với Ngân hàng Nhà nước và yêu cầu Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tăng cường quản lý giám sát hoạt động phát hành, đầu tư, phân phối, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp đối với các đối tượng quản lý; tổ chức đoàn kiểm tra về việc triển khai quy định của Nghị định số 163/2018/NĐ-CP của Chính phủ, quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp và có văn bản chấn chỉnh tới từng doanh nghiệp phát hành và tổ chức cung cấp dịch vụ.
Bộ Tài chính cũng đã thường xuyên cung cấp thông tin trên các phương tin thông tin đại chúng về trái phiếu doanh nghiệp; trong đó, khuyến nghị cụ thể doanh nghiệp phát hành phải tuân thủ quy định pháp luật trong phát hành trái phiếu doanh nghiệp. Theo đó, nhà đầu tư cần cân nhắc kỹ các rủi ro có thể có khi đầu tư loại trái phiếu này. Đặc biệt, Bộ lưu ý nhà đầu tư cá nhân hết sức thận trọng khi đầu tư trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ - đây là loại hình không phù hợp với nhà đầu tư cá nhân không có khả năng phân tích, đánh giá rủi ro.
Hiện nay, Bộ Tài chính đang rà soát, đánh giá về cơ chế chính sách liên quan đến phát hành, giao dịch, cung cấp dịch vụ về trái phiếu doanh nghiệp để có kiến nghị điều chỉnh nhằm tăng cường quản lý giám sát, đảm bảo thị trường vận hành minh bạch, hiệu quả.
Trên cơ sở quy định tại Luật Chứng khoán (sửa đổi) và Luật Doanh nghiệp (sửa đổi), Bộ Tài chính sẽ hoàn thiện khung pháp lý về phát hành trái phiếu doanh nghiệp theo cả 2 phương thức ra công chúng và riêng lẻ. Cụ thể, đối với phát hành ra công chúng găn vơi băt buôc xêp hang tin nhiêm và niêm yết. Với giao dịch trên thị trường chứng khoán đối với phát hành riêng lẻ, quy định đối tượng phat hanh va giao dich là nha đâu tư chứng khoán chuyên nghiêp như thông lệ quốc tế.
Theo Văn Giáp (TTXVN)
Bảy biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn thị trường chứng khoán Luật Chứng khoán (sửa đổi) được Quốc hội thông qua chiều 26-11 quy định 4 nguyên tắc hoạt động, 7 hành vi bị nghiêm cấm và 7 biện pháp bảo đảm an ninh, an toàn thị trường chứng khoán. Luật Chứng khoán (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2021 Luật Chứng khoán (sửa đổi) gồm 10 chương, 135 điều, quy...