Hướng dẫn cụ thể, rõ ràng để khu vực ngoài Nhà nước phòng, chống tham nhũng

Thanh tra Chính phủ vừa phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) và Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức hội thảo tham vấn “Dự thảo báo cáo đánh giá và hướng dẫn DN, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước thực thi quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng”.

Tham nhũng luôn được coi là một trong những trở ngại lớn nhất đối với hoạt động kinh doanh trong khu vực vì nó làm tăng chi phí kinh doanh, làm biến dạng môi trường cạnh tranh, hạn chế cơ hội đầu tư và gia tăng bất bình đẳng xã hội. Theo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) tại Việt Nam trong những năm gần đây, hơn một nửa số Cty được khảo sát đã báo cáo về việc chi trả các chi phí không chính thức.

Phát biểu tại hội thảo, ông Trần Ngọc Liêm, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh, nỗ lực phòng, chống tham nhũng của Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận trong khuôn khổ thực thi Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng mà Việt Nam là thành viên cũng như tại các diễn đàn quốc tế song phương và đa phương khác. Nhiều vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm đã được điều tra, xử lý nghiêm minh, được dư luận xã hội đồng tình ủng hộ, đã thể hiện rõ quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước trong phòng, chống tham nhũng.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đang đứng trước nguy cơ, thách thức lớn về tham nhũng; tình hình tham nhũng vẫn diễn biến phức tạp, nghiêm trọng ở nhiều nơi, ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều mặt của đời sống xã hội, đặc biệt là hoạt động sản xuất kinh doanh và tác động xấu đến môi trường đầu tư. Thực tiễn hiện nay, tham nhũng là một vấn nạn và thách thức đối với doanh nghiệp hoạt động kinh doanh ở Việt Nam.

Các đại biểu thảo luận tại hội thảo.

“Trong bối cảnh tham nhũng trong khu vực tư đang diễn biến phức tạp và có nguy cơ gây ra hệ lụy đối với sự ổn định, phát triển kinh tế – xã hội, một yêu cầu tất yếu đặt ra đó là phòng, chống tham nhũng trong khu vực tư”, ông Liêm nói.

Ông Nguyễn Quang Vinh, Tổng Thư ký VCCI cho rằng: “Phòng, chống tham nhũng là nỗ lực tập thể của tất cả các bên bao gồm Chính phủ, cộng đồng DN, các tổ chức xã hội, các nhà tài trợ quốc tế, báo chí và toàn xã hội. Với nỗ lực này, chúng ta có thể tin tưởng rằng tham nhũng sẽ được đẩy lùi, các thực hành kinh doanh có trách nhiệm, minh bạch và liêm chính sẽ được thúc đẩy và hướng tới đạt được các Mục tiêu Phát triển bền vững (SDGs) cũng như thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội của đất nước trong thời gian tới”.

Phó đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam, bà Sitara Syed hoan nghênh Việt Nam mở rộng phạm vi của Luật Phòng, chống tham nhũng sang khu vực ngoài Nhà nước. “Điều này thể hiện quyết tâm của Chính phủ Việt Nam phòng, chống tham nhũng trên tất cả các lĩnh vực nhằm thực hiện các yêu cầu của Công ước Liên hợp quốc về phòng, chống tham nhũng, mà Việt Nam phê chuẩn năm 2009″ – bà Sitara Syed nói. “Song việc thực thi Luật đòi hỏi những nỗ lực mạnh mẽ không chỉ của Chính phủ mà cả của các DN”.

Thông qua báo cáo này, UNDP đưa ra đánh giá về các quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong khu vực ngoài nhà nước được quy định trong Luật và Nghị định, đồng thời nghiên cứu kinh nghiệm của các nước khác trong việc triển khai hiệu quả các quy định pháp luật và đưa ra hướng dẫn thi hành.

Báo cáo cũng đưa ra đề xuất hướng dẫn các DN, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước thi hành các quy định của pháp luật về phòng, chống tham nhũng, xây dựng văn hóa kinh doanh lành mạnh, không tham nhũng.

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI cho hay, hàng năm VCCI đều điều tra DN, kết quả cho thấy xu thế DN liên kết với chính quyền thành sân sau giảm, tỷ lệ DN phải chi trả hoa hồng để thắng thầu cũng giảm trong 3 năm gần đây…

Theo Điều tra PCI do VCCI tiến hành, năm 2019 có đến 83,13% DN “chấp nhận” với các “khoản chi phí không chính thức ở mức chấp nhận được”. Bởi có đến 62% DN cho biết công việc được giải quyết sau khi đã trả chi phí không chính thức. Trong giai đoạn 2013-2019, có sự giảm đáng kể tỷ lệ DN đồng ý với nhận định “hợp đồng mua sắm công, đất đai và các nguồn lực kinh tế khác chủ yếu rơi vào tay các DN có liên kết chặt chẽ với chính quyền tỉnh”. Tuy nhiên, năm 2019, vẫn còn đến 63,44% DN đồng ý với nhận định này (so với 96,59% của năm 2013).

Năm 2019, có gần 20% DN được khảo sát đồng ý với nhận định “chi trả hoa hồng” là cần thiết để có cơ hội thắng thầu. Nhiều DN vẫn lo ngại tình trạng “chạy án” nên không đưa tranh chấp ra tòa. Và theo đánh giá của DN, “mối quan hệ với cơ quan Nhà nước” là yếu tố cần thiết để tiếp cận thông tin…

Theo ông Tuấn, nếu DN dùng tham nhũng để thắng thầu thì rủi ro phải lớn, vì nếu tham nhũng 1 mà lợi nhuận 3,4 thì không sợ. Nếu DN bị phiền hà, vòi vĩnh thì phải có kênh phản hồi tốt, nhưng hiện chưa có cơ chế giải quyết khó khăn vướng mắc hữu hiệu cho DN. Có trường hợp DN “kêu” cán bộ thuộc Sở, DN phản ánh lên Bộ, Bộ lại giao về cho đúng cán bộ Sở kia giải quyết!

Qua quá trình khảo sát, phỏng vấn, nhóm nghiên cứu thấy rằng, để thống nhất trong thực hiện và áp dụng Luật PCTN năm 2018 trong thời gian tới, cần phải có hướng dẫn một cách đầy đủ, rõ ràng, cụ thể đối với DN, tổ chức khu vực ngoài Nhà nước trong việc quy định cũng như thực hiện quy định về PCTN trong khu vực ngoài Nhà nước được quy định trong Luật PCTN. Việc xây dựng những chính sách lớn để thúc đẩy văn hóa kinh doanh lành mạnh, nói không với tham nhũng, hối lộ trong khối DN này đóng một vai trò quan trọng trong chiến lược phòng, chống tham nhũng dài hạn của đất nước.