Hợp đồng thế chấp, muôn ngả đến tòa
Mặc dù dựa trên cơ sở tự nguyện, nhưng hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất lại phát sinh rất nhiều vấn đề dễ dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện.
Hợp đồng thế chấp luôn được coi là “phao cứu sinh” đối với nhà băng trong trường hợp khách hàng không trả được nợ
Trong hoạt động cấp tín dụng, hợp đồng thế chấp được coi là hợp đồng phụ của các hợp đồng chính về dân sự, kinh doanh, thương mại, nhưng lại đóng vai trò đặc biệt quan trọng.
Trong hợp đồng có chế định vô hiệu từng phần. Giả sử hợp đồng tín dụng có bị tuyên vô hiệu một phần, hợp đồng thế chấp vẫn có hiệu lực để đảm bảo thu hồi khoản vay. Hợp đồng thế chấp luôn được coi là “phao cứu sinh” đối với nhà băng trong trường hợp khách hàng không trả được nợ. Điều này cũng được thể hiện tại Khoản 2, Điều 410, Bộ luật Dân sự. Đó là, đối với các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự, nếu hợp đồng chính bị tuyên vô hiệu thì không làm chấm dứt hợp đồng phụ.
Mặt khác, phạm vi thế chấp quyền sử dụng đất hoàn toàn phụ thuộc vào sự thỏa thuận của các bên. Trên cơ sở nghĩa vụ dân sự được bảo đảm, bên thế chấp quyết định thế chấp một phần hoặc toàn bộ quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền trên đất.
Mặc dù vậy, hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất lại phát sinh rất nhiều vấn đề dễ dẫn đến khiếu kiện, tranh chấp gay gắt, dai dẳng. Lỗi có thể xuất phát từ chính ngân hàng do thẩm định thiếu sót, hoặc do chủ sở hữu cố tình che giấu tình trạng nhà đất, hay xuất phát từ hợp đồng ba bên (doanh nghiệp – nhà băng – bên thế chấp).
Trong vụ án vừa được Tòa án nhân dân TP. Hà Nội thụ lý giải quyết theo trình tự phúc thẩm mới đây, duy chỉ có bên thế chấp là hộ gia đình ông Nguyễn Văn Hùng và những người có nghĩa vụ, quyền lợi liên quan kháng án.
Theo nội dung vụ kiện, năm 2011, ngân hàng cấp khoản tín dụng giá trị 9,7 tỷ đồng cho Công ty TNHH Dịch vụ và thương mại Hoàng Việt nhằm mục đích phục vụ hoạt động kinh doanh. Nhà băng đã giải ngân bằng 4 khế ước nhận nợ, mỗi khế ước có thời hạn 4 tháng, lãi suất trong hạn là 20%/năm.
Video đang HOT
Để đảm bảo cho khoản vay, Công ty Hoàng Việt thế chấp quyền sử dụng đất của bên thứ ba là tài sản đứng tên vợ chồng ông Nguyễn Văn Hùng. Sau khi vay vốn, Công ty Hoàng Việt làm ăn khó khăn, có biểu hiện trốn tránh nghĩa vụ trả nợ. Ngân hàng khởi kiện ra tòa để đòi nợ số tiền gốc và lãi. Trường hợp Công ty Hoàng Việt không trả được nợ, ngân hàng có quyền xử lý tài sản đảm bảo.
Bản án sơ thẩm đã tuyên chấp nhận yêu cầu đòi nợ của ngân hàng. Trước nguy cơ mất nhà, ông Hùng và gia đình mới “cuống quýt” kháng án. Ông Hùng cho rằng, quá trình tố tụng tại cấp sơ thẩm, vợ ông là bà Phú bị bệnh, nằm liệt giường nên không biết, không có người đại diện tại tòa. Sổ đỏ đứng tên vợ chồng ông và hai người cùng ký vào hợp đồng thế chấp, đăng ký giao dịch đảm bảo. Ông Hùng cho rằng, vợ ông mất năng lực hành vi, nhưng cấp sơ thẩm không tiến hành giám định.
Sau khi xem xét, Tòa án bác nội dung kháng án này của ông Hùng, vì bà Phú không tham gia tố tụng, nhưng ông Hùng và các con đều tham gia. Mặt khác, theo Điều 61, Bộ luật Dân sự quy định, trường hợp người vợ mất năng lực hành vi dân sự, người chồng đương nhiên là người giám hộ và ngược lại.
Quá trình xét xử còn cho thấy, ông Hùng có hành vi cố tình che giấu tình trạng nhà đất. Cụ thể, trên đất còn nhà của các con ông Hùng, nhưng khi ký hợp đồng thế chấp, các con ông Hùng không hay biết nên quyền lợi của họ không được pháp luật bảo vệ. Lời khai tại tòa cũng tiết lộ, thời điểm thế chấp sổ đỏ, ông Hùng được Công ty Hoàng Việt cho vay số tiền 700 triệu đồng.
Trong một vụ việc khác, ngân hàng đã nhiều lần “đáo tụng đình” do không làm tròn trách nhiệm thẩm định. Tại thời điểm vay vốn số tiền 12 tỷ đồng, CTCP Sản xuất thương mại bao bì Hùng Vân đã thế chấp 3 tài sản gồm: quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền trên đất. Trong đó, có 2 tài sản là hộ gia đình có tính chất pháp lý không rõ ràng.
Cụ thể, nhà đất thứ nhất là tài sản chung của vợ chồng, nhưng ngân hàng không đưa người vợ vào hợp đồng thế chấp. Một tài sản khác lại được chủ hộ chuyển nhượng cho bên thứ ba. Bản án sau đó bị trả lại cấp sơ thẩm để xét xử lại từ đầu khiến thời gian tranh chấp càng kéo dài.
Theo thông lệ, hợp đồng thế chấp phải được công chứng và đăng ký giao dịch đảm bảo. Tuy nhiên, những rủi ro về pháp lý vẫn luôn hiện hữu. Bởi vậy, không chỉ với nhà băng, mà chủ tài sản cũng phải cân nhắc kỹ trước khi đặt bút ký vào hợp đồng thế chấp.
Hà Linh
Theo_Tin Nhanh Chứng Khoán
Nguy cơ "trắng tay" từ tài sản thế chấp đồng sở hữu
Sổ hộ khẩu vẫn được coi là căn cứ pháp lý để quản lý hành chính về số lượng nhân khẩu, dù hiện tại không có văn bản pháp luật nào quy định.
Ngân hàng "lờ" đi các thành viên khác trong hộ gia đình tại thời điểm ký hợp đồng thế chấp là vi phạm quy định pháp luật
Do đó, ngân hàng đứng trước nguy cơ mất vốn từ những hợp đồng thế chấp nhà đất nếu "lờ" đi yếu tố "đồng sở hữu"tại sổ hộ khẩu.
Hầu hết nhà băng sẽ ưu ái cấp tín dụng có tài sản đảm bảo và bất động sản là ưu tiên hàng đầu khi nhận tài sản thế chấp. Tuy nhiên, dạng tài sản đảm bảo này lại tiềm ẩn nhiều rủi ro, đặc biệt là bất động sản đồng sở hữu. Hoạt động xét xử tại tòa án cho thấy, nhiều hợp đồng thế chấp đứng trước nguy cơ bị tuyên vô hiệu. Ngân hàng viện dẫn nhiều lý do mong có thể thu hồi vốn, song khó được chấp thuận.
Vụ án tranh chấp kinh doanh thương mại diễn ra mới đây mà nguyên đơn là một ngân hàng thương mại chờ xem xét ở giai đoạn phúc thẩm là minh chứng. Do bị tòa cấp sơ thẩm tuyên vô hiệu 3 hợp đồng thế chấp (gồm quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất thuộc hộ gia đình), nhà băng này đã kháng án để đòi nợ số tiền hơn 13 tỷ đồng. Trong trường hợp bị đơn không trả được nợ, ngân hàng đề nghị được xử lý toàn bộ số tài sản thế chấp nêu trên.
Hội đồng xét xử cấp sơ thẩm đã nhận định, tuy không có văn bản pháp luật nào quy định sổ hộ khẩu là căn cứ xác định số lượng thành viên trong hộ, song hiện nay, sổ hộ khẩu vẫn là một loại căn cứ pháp lý đang được áp dụng thống nhất trong cả nước để quản lý hành chính nhằm xác định số lượng hộ gia đình, cũng như các thành viên trong hộ. Con cái được khai sinh nhập khẩu vào hộ khẩu gia đình đúng thủ tục hành chính đương nhiên là thành viên của hộ gia đình đó. Do vậy, việc ngân hàng "lờ" đi các thành viên khác trong hộ gia đình tại thời điểm ký hợp đồng thế chấp là vi phạm quy định pháp luật.
Trong khi đó, lập luận của ngân hàng trong đơn kháng cáo thể hiện sự trái chiều.
Ngân hàng cho rằng, giấy cho tặng thể hiện chủ sở hữu được thừa kế quyền sử dụng đất từ đời cha mẹ và không đề cập tới thế hệ sau (tức là đời con cái). Căn cứ vào cơ sở xác lập quyền sở hữu đối với tài sản này là việc tặng, cho tài sản. Ngân hàng mặc nhiên rút ra kết luận, nhà đất trên không phải là tài sản đồng sở hữu. Do đó, khi ký hợp đồng thế chấp, ngân hàng bỏ qua những người có nghĩa vụ và quyền lợi liên quan. Trong hợp đồng khác, ngân hàng cũng khẳng định, dựa vào hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, những người trong hộ gia đình không phải là đồng sở hữu đối với tài sản.
Trong một vụ việc tương tự, ngân hàng đã không đưa người vợ vào hợp đồng thế chấp, dẫn đến hợp đồng không được tòa án chấp thuận. Bản án bị trả lại cấp sơ thẩm xét xử lại từ đầu.
Khái niệm "hộ gia đình" đã được nêu chi tiết trong Bộ luật Dân sự. Đó là, các thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác do pháp luật quy định là chủ thể khi tham gia quan hệ dân sự thuộc các lĩnh vực này.
Chủ hộ là đại diện của hộ gia đình trong các giao dịch dân sự. Các giao dịch dân sự do người đại diện của hộ gia đình xác lập, thực hiện vì lợi ích chung của hộ làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của cả hộ gia đình.
Tài sản chung của hộ gia đình gồm quyền sử dụng đất, quyền sử dụng rừng, rừng trồng của hộ gia đình, tài sản do các thành viên đóng góp, cùng nhau tạo lập nên hoặc được tặng cho chung, được thừa kế chung và các tài sản khác mà các thành viên thoả thuận là tài sản chung của hộ.
Điều 109, Bộ luật Dân sự cũng quy định, việc định đoạt tài sản là tư liệu sản xuất, tài sản chung có giá trị lớn của hộ gia đình phải được các thành viên từ đủ 15 tuổi trở lên đồng ý.
Tại Điều 16, Quy định 217 của Ngân hàng Nhà nước, tài sản thế chấp thuộc sở hữu của nhiều người (từ 2 người trở lên) phải được cam kết bằng văn bản của những người đồng sở hữu đồng ý giao cho người đại diện vay vốn và ký hợp đồng thế chấp. Tài sản thế chấp của hộ gia đình phải có cam kết của những thành viên đồng sở hữu trong gia đình.
Ngân hàng phải đánh giá, kiểm định để xác định số lượng, giá trị tài sản thế chấp tại thời điểm ký hợp đồng.
Hà Linh
Theo_Tin Nhanh Chứng Khoán
Hợp đồng thiếu chủ thể giao kết: Tòa vẫn tuyên bấp chấp pháp luật? Mặc dù đại diện Viện kiểm sát cùng cấp đã chỉ ra những sai phạm nghiêm trọng về tố tụng và nội dung của Tòa án cấp sơ thẩm thế nhưng, TAND tỉnh Hà Giang vẫn tuyên án một cách đầy khó hiểu. Câu chuyện về tính hợp pháp của hợp đồng thế chấp liên quan đến tài sản chung của Hộ gia...