Hồn liệt sỹ xanh thắm rừng thiêng
Khu rừng Ma – rừng thiêng, nơi biết bao đồng bào, đồng đội chúng tôi nằm lại nơi này, mùa mưa thân xác treo trên cây, mùa khô vùi vào đất, không ai có bia mộ…
LTS: Trong những năm tháng khốc liệt của cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, lớp lớp từng đoàn quân của hậu phương lớn miền Bắc vượt Trường Sơn chi viện cho chiến trường miền Nam. Trong đoàn quân điệp điệp, trùng trùng ấy có những nhà giáo làm nhiệm vụ chi viện cho giáo dục cách mạng miền Nam. Riêng tỉnh Nghệ An có khoảng 200 giáo viên cùng hòa vào đoàn quân “đi B”. Tại đây, các cán bộ giáo dục có mặt ở hầu khắp các chiến trường Nam Bộ, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đồng Tháp Mười, vùng giáp ranh giữa ta và địch hay trên đất bạn Campuchia.
Bài viết dưới đây là dòng cảm xúc chân thực của ông Ngô Đức Tiến – một cựu nhà giáo từng có nhiều năm lao động, cống hiến, chiến đấu tại chiến trường miền Nam. Dòng tâm sự như một nén tâm hương gửi tới anh linh các anh hùng liệt sỹ.
Mùa mưa năm 1970, sau mấy tháng ở bãi khách của Tiểu Ban Giáo dục miền, được qua một đợt học tập về tình hình và nhiệm vụ mới, được nghe các báo cáo của các anh, chị mới từ các chiến trường miền Tây, miền Đông Nam Bộ và cả Sài Gòn – Gia Định… có cả những anh chị nằm vùng, khi lên phổ biến kinh nghiệm hoạt động ở vùng ven còn mang khăn che mặt, chỉ nhìn rõ hai con mắt… chúng tôi rất háo hức.
Những chiến sỹ lên đường chi viện cho chiến trường miền Nam khi t.uổi đời mới vừa tròn 18, 20. Ảnh: Tư liệu
Đường hành quân từ căn cứ Trung ương Cục bấy giờ dạt sang vùng rừng núi tỉnh Công-pông Chàm trên đất Campuchia phải đi từ miền núi xuống đồng bằng. Đoàn chúng tôi gồm có 6 người, 2 giao liên và 4 anh em chúng tôi. Cứ đêm đi ngày nghỉ, khoảng 5 giờ chiều xuất phát, đi suốt đêm đến sáng rõ mặt người thì đến trạm giao liên dừng nấu cơm ăn, mắc võng nghỉ ngơi, khoảng nửa chiều lại dậy nấu ăn chuẩn bị hành quân đêm. Đi hơn mười ngày qua các phum, sóc (làng, bản) trên vùng cao chúng tôi bắt đầu hành quân xuống đồng bằng.
Bấy giờ đang mùa nước nổi, giao liên đưa chúng tôi xuống vùng Móc Câu – Mỏ Vẹt bằng xuồng. Càng đi xuống vùng gần biên giới Việt Nam, càng gần vùng địch, tình hình càng khó khăn ác liệt, giao liên vừa chèo xuồng chở chúng tôi đi vừa phải nghe ngóng phía trước xem có địch phục kích không.
Khi đi đến bờ sông T.iền, đoạn có mấy làng Việt kiều Vĩnh Phước, Vĩnh Lợi… phải nằm chờ ngoài bìa rừng hơn một tuần mới vượt sông được vì có một toán ngụy quân đang đi dã ngoại đóng quân trong các làng Việt kiều. Nói là bãi khách nhưng chỉ là một khu rừng ngập nước, có một số cây ô môi to cao vượt lên mặt nước, còn lại là cây thấp lúp xúp.
Ban ngày chúng tôi ngồi trên chiếc xuồng nhỏ cùng bà con giăng câu, thả lưới, bắt ốc, hái bông s.úng, bông điên điển nấu ăn, nhưng hễ thấy máy bay trực thăng hay OV10 thì lặn xuống c.hém vè (núp) trong các cụm lục bình hoặc các cụm điên điển, thỉnh thoảng ngoi lên thở.
Sau mấy ngày địch rút quân, chúng tôi được giao liên chở vượt qua sông T.iền sang sông Hậu. Khoảng nửa đêm đang thiu ngủ thì bỗng ngửi thấy mùi kinh khủng từ khu rừng phía trước, đúng là mùi tử khí. Anh Tư Ný giao liên nói với chúng tôi: Xuồng ta đang đi gần khu rừng Ma, nơi đang quàn nhiều x.ác n.gười treo trên cây nên các anh “ba sẵn sàng” chịu cực chút vì đi vòng qua rừng Ma an toàn hơn, bên “quốc gia” không mấy khi đi rình rập bắt bớ ở khu rừng này.
Video đang HOT
Rồi anh giao liên cho biết ở vùng biên giới phía trên Móc Câu – Mỏ Vẹt, bà con Việt kiều làm nghề đ.ánh bắt cá, làm ruộng trên những cánh đồng hoang và thường ở tập trung dọc các bờ kinh rạch. Mùa mưa nước ngập lên đến đâu thì kê nhà lên cao đến đó, sống bám vào sông nước nhưng khi c.hết vào mùa mưa thì đưa về khu rừng Ma. X.ác c.hết được bó lại bằng chiếu hoặc bao đựng cát của Mỹ rồi đem ra rừng Ma treo lên cây, chờ đến mùa khô nước rút hạ xuống vùi xuống đất, đắp thành mộ.
Sau Mậu Thân 1968, địch càn quét mạnh, các cơ sở của ta ở các tỉnh gần biên giới đều tạm lánh qua đây. Bộ đội, cán bộ dân chính của ta hy sinh cũng được chở về quàn tại đây với dân. Năm trước có anh bộ đội đặc công nước ôm mìn đ.ánh tàu địch trên sông T.iền hy sinh, mấy ngày sau xác nổi đoạn gần đồn Gòi, bà con vớt xác đưa về đây, rồi chị Chín y tá T2 bị địch phục kích trên đường công tác, bà con đem xác chị kéo lên đồn đấu tranh rồi cũng đưa về quàn tại đây…
Các cán bộ “đi B” vui mừng, xúc động xem lại các hồ sơ, tài liệu, kỷ vật. Ảnh: Thanh Lê
Qua khỏi khu rừng Ma, đi xuồng đến sáng hôm sau thì đến Tam Bê Tam Bản, nơi có hai làng người Việt sinh sống. Trong kế hoạch, đoàn chúng tôi sẽ xuống An Giang rồi về Ban Tuyên huấn T2, nhưng đến đây lại nhận được tin cả cơ quan T2 đã lên vùng rừng phía đất Campuchia, chúng tôi được phân công ở lại K1 làm nhiệm vụ xây dựng cơ sở cách mạng, mở lớp đào tạo giáo viên, mở lớp bình dân cho cán bộ, nhân viên khu 1.
Hai năm hoạt động ở vùng này, tôi nhiều lần qua lại khu rừng Ma. Mùa mưa thường đi xuồng ban đêm, mùa khô đi bộ trong tán rừng, hễ đến gần khu rừng này là nghe tiếng quạ đen kêu vang cả góc trời, tiếng chuột chạy từng đàn. Không biết bao nhiêu đồng bào, đồng đội chúng tôi nằm lại nơi này.
Ngày đoàn chúng tôi chia tay, các anh, các chị ở K1 chúng tôi xin được đến rừng Ma – khu rừng thiêng thắp hương lần cuối. Khi buộc bắp hương cháy dở vào cây ô môi đầu rừng chúng tôi không cầm được nước mắt. Sau Hiệp định Paris 1973, chúng tôi trở về Tiểu Ban Giáo dục miền ở Tây Ninh, rồi 30/4/1975 về tiếp quản Sài Gòn – Gia Định, trong niềm vui chiến thắng lại nhớ nôn nao những năm tháng gian khổ ở vùng biên giới sông T.iền, sông Hậu.
Năm 2015, tôi được bạn bầu bố trí cho vào thăm chiến trường xưa, khi đi qua Cửa khẩu Mộc Bài, đến vùng đất Móc Câu – Mỏ Vẹt xưa, ngồi trên chiếc xe chạy bon bon trên Quốc lộ 1 đến đoạn gần cầu Néc Lương tôi và anh Thái Duy Trấp, anh Lê Anh Tương xin dừng lại, nhìn những phum, sóc của nước bạn thanh bình, yên ả bên những dòng kinh xanh, chúng tôi lại bồi hồi nhớ đến các má, các ba Việt kiều cưu mang, che chở chúng tôi trong những năm khói lửa, nhớ đến khu rừng Ma – rừng thiêng, nơi biết bao đồng bào, đồng đội chúng tôi nằm lại nơi này, mùa mưa thân xác treo trên cây, mùa khô vùi vào đất, không ai có bia mộ… Tôi nghĩ, chắc những ai từng hành quân từ sông T.iền qua sông Hậu trong những năm chống Mỹ cứu nước đều hơn một lần đi qua khu rừng Ma – rừng thiêng. Bất giác tôi nhớ đến câu thơ của ai đó, đại ý: Những hồn liệt sỹ vô danh/Sóng xanh biển cả, cây xanh núi ngàn.
Các nhà giáo “đi B” chụp ảnh lưu niệm. Ảnh: Mỹ Hà
Nhen nhóm niềm vui ở bản nghèo
Ở Văn Lăng (Đồng Hỷ), bản Tèn - nơi có 100% hộ đồng bào người dân tộc Mông sinh sống đang có nhiều hộ nghèo nhất xã (138/139 hộ nghèo).
Dẫu vậy, không thể phủ nhận, bản Tèn hôm nay đã đổi thay rất nhiều! Con đường bê tông xuyên qua vách núi giúp người dân nơi đây đi lại thuận tiện hơn; bà con đã mạnh dạn đưa những cây, con giống mới vào sản xuất. Cuộc sống của người dân nơi đỉnh núi mờ sương ấy đã không còn cảnh thiếu lương thực như 10 năm về trước...
Phân trường Mầm non và Tiểu học bản Tèn được đầu tư xây dựng khang trang vào năm 2020.
Bản Tèn không còn xa
Hơn 20 năm làm báo, đã đặt chân đến rất nhiều bản, làng vùng cao của Thái Nguyên nhưng tôi luôn lỡ hẹn với những chuyến lên Tèn. Còn nhớ gần 20 năm trước, khi đã chuẩn bị đầy đủ thịt, gạo, rau xanh để lên Tèn hòa mình với cuộc sống của người dân nơi rẻo cao thì hôm sau, trời mưa như trút nước.
Ngày ấy, đường lên Tèn "khó như lên trời" vậy. Để đến được với bản người Mông này chỉ có một con đường mòn lổn nhổn đá và đá, dốc cao đến tức ngực. Từ phía chân núi lên bản Tèn chỉ chừng 5km nhưng phải đi bộ mất vài giờ đồng hồ. Bởi vậy, khi mưa to, đồng nghĩa với việc con đường khó đi hơn rất nhiều. Vì thế, tôi đành lỡ hẹn với Tèn. Khi ấy, từ trung tâm thành phố Thái Nguyên đi Văn Lăng (khoảng 20km) đường gập ghềnh, khúc khuỷu; từ trung tâm xã lên Tèn cũng trắc trở vô cùng. Bởi vậy, nghĩ về bản Tèn mà thấy xa vời vợi.
Sau lần ấy, mải mê với công việc và những lo toan trong cuộc sống nên tôi cũng chưa có thời gian lên bản Tèn để cảm nhận những khó khăn, vất vả của người dân nơi thung núi mờ sương. Vì thế, 10 năm sau, khi được một đồng nghiệp gợi ý, tôi không ngần ngại gật đầu tham gia chuyến đi bản Tèn. Thật không may, sáng hôm sau, tôi bị cảm lạnh phải nằm bẹp trên giường. Vậy là thêm một lần nữa, tôi lại không thực hiện được lời hứa với chính mình.
5 năm sau (tháng 3-2018), hình ảnh cánh đồng hoa tam giác mạch ở bản Tèn được "tung" lên không gian mạng thật đẹp mắt. Không cần lên Hà Giang, người dân Thái Nguyên và một số tỉnh lân cận vẫn có thể hòa mình trong vẻ đẹp của hoa tam giác mạch ở bản Tèn. Thông tin ấy khiến cho tôi rất "ngứa chân, ngứa tay" muốn "phi" ô tô lên Tèn ngay "tắp lự". Vậy mà thời điểm này, người thân của tôi lại "lăn" ra ốm, phải nằm viện gần 3 tuần nên toàn bộ thời gian của tôi chỉ quanh quẩn từ cơ quan, đến hội nghị và ở viện. Khi người thân khỏe lại cũng là lúc hoa tam giác mạch đã tàn nên mong muốn lên Tèn của tôi cũng tàn theo.
Tôi đã từng có sự chuẩn bị rất kỹ lưỡng trước khi đi Tèn nhưng đều lỡ hẹn. Vậy mà khi không có sự chuẩn bị thì chuyến đi lại dễ dàng và thuận lợi như thế. Một buổi tối tháng 4, chị bạn a lô thông báo chuyến đi Tèn đầy hào hứng vào hôm sau. Và cứ thế, chuyến đi thật thuận lợi. Đoàn chúng tôi 4 người vi vu trên chiếc xe ô tô nhỏ loáng cái đã đến chân núi (địa phận xóm Văn Khánh) dẫn lên bản Tèn. Điều khiến mọi người thích thú là giờ đây đường lên Tèn đẹp như trong tranh. Men theo triền núi, con đường bê tông dẫn lên bản giống như con trăn trắng khổng lồ ngoằn ngoèo bò theo vách núi. Phía bên này là núi, bên kia là vực sâu, nhiều chỗ xen kẽ những ruộng lúa bậc thang trông thật đẹp mắt.
Để có con đường bê tông dài 5km, nền đường rộng 4m xuyên qua vách núi này, Nhà nước đã đầu tư vào đây khoảng 40 tỷ đồng. Từ khi con đường hoàn thành, đưa vào sử dụng (khoảng 6 năm nay), bản Tèn không còn cách biệt với bên ngoài như trước nữa. Người dân bản Tèn chạy xe máy từ trên núi xuống trung tâm xã, ra trung tâm huyện, về thành phố Thái Nguyên chỉ mất khoảng 1 giờ đồng hồ.
Anh Lý Văn Sỹ, Trưởng bản hào hứng cho biết: Từ ngày có con đường "mới" (đường được mở rộng đổ bê tông), người Mông ở Tèn vui lắm! Mang đồ ra chợ bán cũng dễ, muốn mua hàng hóa cũng không phải "cõng" trên lưng đi bộ, vượt núi về bản như trước.
Niềm vui càng được nhân lên khi đúng dịp Tết Nguyên đán 2017, điện lưới quốc gia đã về với bản người Mông nằm gọn trong thung lũng trên đỉnh núi cao chon von. Năm 2020, phân trường mầm non, tiểu học được xây dựng khang trang cũng mang đến cho bản Tèn những hy vọng mới. Mỗi ngày, hơn 200 học sinh đều được đến trường học với thầy cô, bè bạn. Vui hơn là khi học xong bậc tiểu học, việc học lên cao của con trẻ sẽ không còn bị ngăn cách bởi con đường gập ghềnh khó đi như trước nữa...
Thắp lên niềm hy vọng mới
Thời gian gần đây, người dân bản Tèn rất hỉ hả khi đợt trước Tết vừa rồi, 14 con lợn lai (hướng nạc) được Nhà nước hỗ trợ cho 7 hộ dân được xuất bán với giá cao. Thường giống lợn lai được nuôi theo hướng bán công nghiệp, nhưng ở bản Mông này, bà con lại nuôi bằng sản phẩm sẵn có là ngô, sắn... Điều khiến bà con hài lòng chính là trọng lượng của mỗi con lợn đều đạt khá. Sau gần 1 năm, có con lợn đã đạt trọng lượng hơn 1 tạ. Đáng nói, xuất chuồng lứa lợn đúng dịp Tết Nguyên đán nên giá bán khá cao (thu từ 5 đến 6 triệu đồng/con).
Nuôi lợn hướng nạc mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho người dân bản Tèn.
Anh Lý Văn Giai, một người dân được hỗ trợ lợn cho biết: Giống lợn này nuôi nhốt, hay ăn chóng lớn, không bị ốm nên mình rất phấn khởi. Nuôi lợn lai mà thu được nhiều t.iền thế này thì phải tiếp tục nuôi thôi. Lứa tới, nhà mình sẽ bỏ t.iền ra mua 4, 5 con lợn lai về nuôi.
Ông Trương Công Hiền, Chủ tịch UBND xã Văn Lăng nhận định: Giống lợn địa phương năng suất thấp, khi được xuất bán, số t.iền thu được không đáng là bao. Tuy nhiên, giống lợn lai khi được chăn nuôi theo tập quán người Mông vẫn lớn nhanh, mà chất lượng thịt lại cao, người tiêu dùng ưa chuộng nên đầu ra thuận lợi, giá bán cao.
Như vậy, cùng với việc chăn nuôi đại gia súc (bản hiện có trên 100 con trâu, bò) thì người dân đã bắt đầu làm quen với việc chăn nuôi lợn lai. Những kết quả có được từ mô hình chăn nuôi lợn lai đầu tiên ở bản đã mở ra cho người Mông nơi đây một hướng đi đầy triển vọng.
Theo ông Trương Công Hiền, hiện nay địa phương đang giao cán bộ xã phối hợp với cán bộ huyện Đồng Hỷ hướng dẫn người dân trồng các loại rau xanh như rau cải, quả đỗ xanh, su hào... để tạo ra nguồn thực phẩm sạch cung ứng cho thị trường thành phố Thái Nguyên. Qua đó tạo nguồn thu nhập ổn định cho người dân trong bản.
Đặc biệt, thành công của lễ hội văn hóa dân tộc Mông được tổ chức tại đây vào cuối tháng 3-2018 đã cho thấy nếu được đầu tư đúng hướng, bản Tèn có thể trở thành một điểm du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng đầy hấp dẫn. Thời điểm ấy, những chân ruộng bậc thang ở bản Tèn trồng kín hoa tam giác mạch đã khiến bao người mê mẩn. Trong hương xuân tháng Ba, bản Tèn như khoác lên mình tấm áo mới, lộng lẫy và quyến rũ. Vẻ đẹp của Tèn càng được khơi gợi khi vào vụ lúa mùa năm 2021 vừa qua, những chân ruộng bậc thang vàng rực trong nắng khi lúa chín cũng gây "sốt" cộng đồng mạng và thu hút rất nhiều du khách đến đây.
Bởi vậy, để người dân ở Tèn thoát nghèo bền vững, việc tạo sinh kế dài lâu cho bà con vẫn cần được các cấp, ngành chức năng trong tỉnh quan tâm nhiều hơn. Bên cạnh tiếp tục tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân trong việc thay đổi tư duy, mạnh dạn đầu tư phát triển kinh tế, nhất là phát triển những loại cây, con giống được coi là thế mạnh của địa phương; đầu tư thực hiện các mô hình sản xuất (năm 2021, huyện xây dựng 11 mô hình) thì việc định hướng và hỗ trợ người dân phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng là rất cần thiết.
Ông Hoàng Phong, Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh nhận định: Nếu được định hướng đúng đắn và đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, khai thác tốt các tiềm năng, thế mạnh sẵn có của địa phương, người dân bản Tèn chắc chắn sẽ thoát nghèo.
Về Mường Phăng ngắm không gian bản làng của đồng bào Thái ở Điện Biên Sức hấp dẫn, lôi cuốn của Mường Phăng đối với du khách thập phương bởi nơi đây là vùng căn cứ địa cách mạng lịch sử gắn liền với địa danh Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ. Bản làng người Thái ở Mường Phăng, tỉnh Điện Biên bình yên trong ráng chiều. Những nếp nhà sàn nằm san sát nhau tạo...
