Hội thi độc lạ bậc nhất Bắc Ninh: Gà đứng trên mâm, xôi trắng tinh không vết nứt

Gà đạt giải phải đứng vững trên mâm, màu da vàng , hai cánh và đầu phải thẳng, còn mâm xôi phải trắng tinh , bề mặt mịn, không có vết nứt.

Ngày 3/3 (4/2 Âm lịch), tại đình Phú Lộc, khu Nghi Khúc , phường An Bình ( thị xã Thuận Thành , tỉnh Bắc Ninh ) tổ chức dâng lễ xôi – gà để nhập đình cho những người đàn ông từ 49 lên 50 tuổi. Sau khi tế lễ, lễ xôi – gà sẽ được mang ra sân đình dự thi.

Hội thi xôi – gà của phường An Bình, thị xã Thuận Thành, Bắc Ninh.

Ông Đào Văn Tâm, trưởng ban Hương lão của đình cho biết, lệ thi xôi gà trình thánh tuổi 50 một năm tổ chức 4 lần gồm: mùng 1 Tết; 4/2 hội làng; 15/9 Tết cơm mới và giỗ cụ thần nông 1/12 Âm lịch. Gia đình nào trong khu có người đến tuổi 50 được trình xôi – gà sẽ được dân làng báo trước một năm để chuẩn bị nuôi gà và gạo nếp ngon.

“Năm nay hội thi có 32 gà và 26 xôi, trong đó có 14 gà trình và 18 gà lượt dự thi. Đây là lần có số lượng gà – xôi thi nhiều nhất”, ông Tâm nói. Cũng theo ông Tâm, gà cúng vào đình phải có trọng lượng từ 4,5kg trở lên, mào đỏ, móng sắc nhọn; xôi nấu thì gạo cũng phải được lựa chọn kỹ.

Hội thi xôi – gà năm 2025 của đình Phú Lộc, khu Nghi Khúc, phường An Bình, thị xã Thuận Thành có 32 gà, 26 xôi.

“Gà dâng lễ yêu cầu không sứt sát và phải khâu thật khéo để không thấy các vết cắt. Khi chấm giải, chúng tôi đặt ra các tiêu chí về da, dáng…Đặc biệt, gà đạt giải phải đứng trên mâm không đổ, màu da vàng, hai cánh thẳng, đầu mỏ không chổng lên, không chúc xuống, không thiếu bộ phận nào của cơ thể con gà. Đến khi chặt gà, ban giám khảo kiểm tra nếu gà còn đỏ, sống cũng sẽ bị loại”, ông Tâm chia sẻ thêm.

Người dân lấy thanh tre, lạt định hình gà trước khi mang đi luộc.

Anh Nguyễn Văn Toan cho biết, sau khi có thông báo được nhập đình và được trình gà – xôi, ngay từ đầu năm ngoái, gia đình anh đã chuẩn bị 4 con gà giống nuôi. Đến nay, gia đình chọn lấy con gà đẹp nhất để mang ra làm lễ nhập đình dự thi. “Trong quá trình nuôi gà cần có những chế độ đặc biệt như nhốt riêng, không được cho ăn thức ăn bẩn, cơ bản là gạo xay, ngô và nước sạch “, anh Tâm tiết lộ.

Các mâm xôi trắng tinh, bề mặt mịn, không có vết nứt.

Cũng theo anh Toan, ngoài những yếu tố trên thì khi thịt gà để mang ra làm lễ rất công phu. Để gà có thể đứng được trên mâm, khi làm gà xong anh phải lấy thanh tre, lạt định hình để cổ gà phải đứng, mỏ hướng về phía trước, đôi cánh dang rộng, chân hơi quỳ, làm sao cho gà đứng được rồi mới cho vào luộc.

Quá trình luộc gà cũng rất cầu kỳ khi phải dội nước sôi từ đầu xuống để cho gà khỏi đen đầu, nước luộc gà sôi lăn tăn. Cả gia đình anh thức trắng đêm để luộc gà bảo đảm gà chín nhưng vẫn nguyên vẹn.

Sau phần thi về dáng, gà được chặt ra để kiểm tra, nếu còn đỏ, sống cũng không đạt giải.

Cùng với gà, người làm lễ nhập đình còn dâng một mâm xôi trắng. Để có mâm xôi trắng tinh, bề mặt mịn, không có vết nứt, người nấu phải rất kỹ lưỡng từ khâu chọn gạo, chọn nước. Gạo nấu xôi phải là gạo nếp cái hoa vàng dẻo thơm, đã được loại bỏ hạt đốm, vàng, đen, đem vo gạo đến trong nước rồi đem ngâm và đãi sạch. Mỗi mâm xôi được nấu từ 20-22 kg gạo nếp.

Sau khi chấm công khai tại sân đình, 8 gà, 6 mâm xôi được trao đồng giải nhất.

Anh Nguyễn Văn Toan đạt cả hai giải xôi và gà trình.

Vui mừng sau khi đạt cả giải xôi với gà, anh Nguyễn Văn Toan chia sẻ, lần đầu làm gà với xôi trình anh cũng rất lo lắng vì không biết làm thế nào nhưng nhờ có sự chung tay giúp đỡ của cả nhà và bà con, anh đã đạt cả 2 giải. Dù giải không lớn nhưng là niềm vui, động viên anh và gia đình khi tham gia vào lễ hội truyền thống đậm bản sắc này.