Hồi sinh những vùng đất ẩm để bảo vệ đa dạng sinh học

Trên những cao nguyên phủ sương của vùng Spa, thuộc khu vực Bérinzenne, nơi được mệnh danh là trái tim xanh của Bỉ, một dự án môi trường quy mô đang dần hình thành, mang theo hy vọng tái thiết hệ sinh thái tự nhiên vốn từng bị can thiệp bởi các hoạt động thoát nước và khai thác.

Những hồ nhỏ hình thành trở thành môi trường sống quý giá cho các loài côn trùng , lưỡng cư, thực vật thủy sinh và chim chóc. Ảnh : RTBF

Sáng kiến này là kết quả của sự hợp tác giữa Công viên tự nhiên Sources và tập đoàn nước khoáng Spadel, với mục tiêu cao nhất là phục hồi độ ẩm tự nhiên của đất, bảo vệ đa dạng sinh học và đảm bảo sự bền vững của nguồn nước khoáng quý giá mà khu vực này nổi tiếng từ nhiều thế kỷ qua.

Trong quá khứ, giống như nhiều khu vực khác ở châu Âu, vùng Spa đã từng trải qua một loạt các biện pháp kỹ thuật nhằm tăng diện tích đất canh tác và khai thác gỗ, thông qua việc đào rãnh, xây cống và làm khô các khu đất ngập nước tự nhiên. Tuy nhiên, ngày nay, các nhà khoa học và giới quản lý tài nguyên đã nhận thức rõ hậu quả sinh thái của những biện pháp đó: đa dạng sinh học suy giảm, đất khô cằn, và khả năng giữ nước của môi trường suy yếu nghiêm trọng.

Chính vì vậy, dự án hiện tại không chỉ đơn thuần là một kế hoạch kỹ thuật, mà là một cách tiếp cận mới mang tính hệ sinh thái, khởi động lại mối quan hệ hài hòa giữa con người và tự nhiên. Theo bà Valérie Dumoulin, Giám đốc Công viên tự nhiên Sources, điểm mấu chốt là “áp dụng các giải pháp dựa vào tự nhiên, thay vì tiếp tục phụ thuộc vào hạ tầng cứng”. Cụ thể, các rãnh thoát nước trước đây sẽ được lấp lại theo từng đoạn ngắn 5-10 mét, tạo thành các “nút chặn nước” giúp giữ lại dòng nước trên mặt đất lâu hơn. Qua thời gian, những hồ nhỏ sẽ hình thành – trở thành môi trường sống quý giá cho các loài côn trùng, lưỡng cư, thực vật thủy sinh và chim chóc, tạo ra một chuỗi các hệ sinh thái thu nhỏ mang tính liên kết.

Không dừng lại ở các khu đồng cỏ ngập nước, dự án còn bao gồm cả các cánh rừng từng bị khai thác công nghiệp, nay sẽ được chuyển hóa dần thành rừng bán tự nhiên. Theo ông Arnaud Collignon, phụ trách tài nguyên nước của Spadel, trước tiên sẽ có một giai đoạn khai thác gỗ có giá trị kinh tế, một bước đi thực tế để tận dụng nguồn lực. Tuy nhiên, điểm quan trọng là sau khi hệ thống thoát nước được lấp lại, thiên nhiên sẽ tiếp quản công việc: cây rừng bản địa như sồi, dẻ gai, bạch dương và vân sam sẽ tự mọc trở lại, tạo thành một quần thể rừng có cấu trúc đa tầng và hệ rễ phong phú.

Các cống thoát nước được lấp lại để nước có thể đọng trên các khu đất. Ảnh : RTBF

“Hệ thống rễ của các loài cây bản địa không chỉ giúp tăng khả năng thẩm thấu và giữ nước, mà còn giúp ổn định độ ẩm đất, giảm nguy cơ xói mòn, và đặc biệt là cung cấp nơi trú ẩn cho vô số loài sinh vật nhỏ vốn từng biến mất khỏi vùng đất này”, ông Collignon nhấn mạnh. Ngoài ra, hệ sinh thái rừng được phục hồi còn đóng vai trò là lá chắn sinh thái, giúp khu vực chống chịu tốt hơn với biến đổi khí hậu, đặc biệt là hạn hán và mưa lớn cực đoan.

Đa dạng sinh học – chỉ dấu của sự sống

Dự án tại Spa không chỉ phục vụ mục tiêu bảo vệ tài nguyên nước, nguồn nguyên liệu cốt lõi của tập đoàn Spadel, mà còn là một tuyên ngôn rõ ràng về tầm quan trọng của đa dạng sinh học trong phát triển bền vững. Sự trở lại của các loài chuồn chuồn, ếch, chim nước và thậm chí cả một số loài thực vật quý hiếm là dấu hiệu cho thấy hệ sinh thái đang tự điều chỉnh và tái cân bằng, khi được tạo điều kiện thuận lợi.

Việc tạo ra những “ốc đảo sinh thái” này có thể xem là những mô hình mẫu cho các khu bảo tồn khác, không chỉ ở Bỉ mà trên toàn châu Âu – nơi vấn đề mất đất ngập nước và rừng nguyên sinh đang trở thành một trong những thách thức nghiêm trọng nhất đối với đa dạng sinh học.

Ông Arnaud Collignon, phụ trách tài nguyên nước của Spadel và bà Valérie Dumoulin, Giám đốc Công viên Tự nhiên Sources. Ảnh: RTBF

Dự án hợp tác giữa Spadel và công viên Sources cũng phản ánh một xu hướng ngày càng rõ nét: doanh nghiệp không chỉ là người sử dụng tài nguyên, mà phải là người bảo vệ tài nguyên. Spadel – đơn vị phụ trách các nhãn hiệu nước khoáng nổi tiếng như Spa và Bru – hiểu rằng nguồn nước sạch không thể tồn tại nếu thiếu rừng, đất ngập nước và sinh thái cân bằng.

Bằng cách đầu tư vào các giải pháp sinh thái dài hạn, Spadel cho thấy họ đang vượt xa trách nhiệm pháp lý, tiến tới trách nhiệm môi trường và xã hội sâu sắc hơn. Những cam kết này không chỉ phục vụ lợi ích của doanh nghiệp, mà còn đóng góp thiết thực vào cuộc chiến toàn cầu nhằm bảo vệ sự sống trên Trái đất.

Trong một thế giới đang phải đối mặt với suy thoái sinh học và khủng hoảng khí hậu , mỗi hành động phục hồi sinh thái đều mang ý nghĩa lớn lao. Dự án làm ẩm lại đất tại Spa là một ví dụ tiêu biểu cho cách con người có thể quay lại với thiên nhiên, không chỉ để khai thác, mà để lắng nghe và cùng phục hồi. Và đôi khi, chính những điều đơn giản – như lấp một cống thoát nước – lại có thể tạo ra những thay đổi mạnh mẽ cho cả hệ sinh thái.