Hội nghị hòa bình về Ukraine đẩy Thụy Sĩ trung lập xích lại gần phương Tây
Thay vì kết thúc xung đột, hội nghị thượng đỉnh lần này sẵn sàng hướng tới việc giảm thiểu rủi ro xuất phát từ việc Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine và tìm cách cô lập Nga.
Thuỵ Sĩ đã duy trì vị trí trung lập khi xung đột ở Ukraine nổ ra. Ảnh: Sputnik
Hội nghị thượng đỉnh hòa bình sắp tới về Ukraine, dường như không phải là nỗ lực đầy tham vọng nhất trong nhiều năm của Thụy Sĩ nhằm hòa giải một cuộc xung đột lớn, thay vào đó cho thấy các lợi ích kinh tế và an ninh của nước này ngày càng phù hợp với phương Tây, theo bình luận của Reuters mới đây.
Nguồn tin trên cho rằng, đây là quan điểm của cả những người Thụy Sĩ ủng hộ việc hợp tác chặt chẽ hơn với các cường quốc phương Tây lẫn những người phản đối chủ nghĩa dân tộc, vốn cho rằng Thụy Sĩ đang từ bỏ truyền thống trung lập.
Nga không được mời tham dự hội nghị trên dự kiến diễn ra ngày 15-16/6 tới tại một khu nghỉ dưỡng ven hồ gần thành phố miền trung Lucerne, nơi Thụy Sĩ đã đồng ý đăng cai tổ chức vào tháng 1 năm nay theo đề nghị của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky.
Theo các nhà ngoại giao phương Tây và các chuyên gia chính sách đối ngoại Thụy Sĩ, thay vì kết thúc xung đột, hội nghị thượng đỉnh lần này sẵn sàng hướng tới việc giảm thiểu rủi ro xuất phát từ việc Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraine và tìm cách cô lập Nga. Daniel Woker, cựu Đại sứ Thụy Sĩ tại Australia, Singapore và Kuwait, cho biết: “Hội nghị sẽ nhằm bảo vệ Ukraine hơn là xây dựng cầu nối cho hòa bình ngay lập tức”.
Trả lời yêu cầu bình luận của Reuters, Bộ Ngoại giao Thụy Sĩ cho biết tính trung lập của Thụy Sĩ là “không đổi” và sẽ không bị thay đổi bởi hội nghị. “Nhưng trung lập không có nghĩa là thờ ơ. Thụy Sĩ phản đối chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine. Bên ngoài lĩnh vực quân sự, quyền trung lập không cản trở sự đoàn kết và hỗ trợ đối với Ukraine và người dân nước này”, Bộ trên nêu rõ trong một tuyên bố.
Bộ Ngoại giao Thụy Sĩ cho biết hội nghị mà nước này cho rằng sẽ mở đường cho “tiến trình hòa bình trong tương lai” sẽ tập trung vào các vấn đề được toàn cầu quan tâm như an toàn hạt nhân, tự do hàng hải, an ninh lương thực và các vấn đề nhân đạo. Thụy Sĩ cho biết Nga phải tham gia vào quá trình này, nhưng biện minh rằng họ không nhận được lời mời vào tháng tới với lý do Moskva đã nhiều lần nói rằng họ không quan tâm đến việc tham gia.
Điện Kremlin đã mô tả Thụy Sĩ là nước “đối đầu công khai” và không thích hợp làm trung gian trong các nỗ lực xây dựng hòa bình, đặc biệt vì nước này áp dụng các lệnh trừng phạt của EU đối với Moskva.
Thụy Sĩ đã mời hơn 160 phái đoàn tham dự hội nghị về Ukraine, thúc đẩy mạnh mẽ việc mời các đối tác của Nga từ cái gọi là “Nam toàn cầu”, đặc biệt là Trung Quốc, quốc gia cho biết họ đang xem xét tham gia.
Theo các nhà ngoại giao, nếu hội nghị thượng đỉnh có thể tạo ra sự đồng thuận với các đối tác của Nga về các lĩnh vực cùng quan tâm, điều đó có thể làm tăng áp lực buộc Moskva phải thỏa hiệp.
Sự ủng hộ của châu Âu dành cho hội nghị thượng đỉnh đang được củng cố, với việc Thủ tướng Đức Olaf Scholz xác nhận sự tham dự, cùng với các nhà lãnh đạo từ Tây Ban Nha, Ba Lan và Phần Lan,…
Video đang HOT
Ngoại trưởng Thụy Sĩ Ignazio Cassis ngày 11/4/2024 tái khẳng định nước này sẽ tổ chức hội nghị quốc tế quan trọng trong tháng 6 tới nhằm thúc đẩy tiến trình hòa bình ở Ukraine. Ảnh: AFP/TTXVN
Kết thúc sự trung lập?
Thomas Borer, cựu Đại sứ Thụy Sĩ tại Đức, cho biết lợi ích kinh doanh và an ninh của Thụy Sĩ gắn liền với Tây Âu, Bắc Mỹ và các đồng minh của họ, khiến việc sát cánh với Ukraine là điều cấp thiết về mặt chiến lược.
Ông Borer nói thêm, sự phản đối của chính phủ về việc chấm dứt tính trung lập sẽ không thay đổi được điều đó: “Cả Nga lẫn các nước phương Tây đều không coi chúng tôi là trung lập”.
Khoảng 2/3 hàng xuất khẩu của Thụy Sĩ là đến Bắc Mỹ, EU, Anh, Nhật Bản và Australia, trong khi rất ít đến Nga.
Những người ủng hộ Thụy Sĩ liên kết chặt chẽ hơn với phương Tây cũng lưu ý rằng nước này gần như bị bao quanh hoàn toàn bởi các nước NATO, vốn đóng vai trò như một vùng đệm chống lại sự xâm nhập tiềm tàng từ bên ngoài.
Franziska Roth, nghị sĩ tại quốc hội Thụy Sĩ thuộc đảng Dân chủ Xã hội trung tả, cho biết: “Tuyên bố trung lập là nhằm trốn tránh đối với một quốc gia về cơ bản đang được hưởng sự an toàn miễn phí mà những nước khác cung cấp”.
Kể từ khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra, hai quốc gia trung lập trong lịch sử khác của châu Âu là Thụy Điển và Phần Lan đều đã gia nhập NATO.
Nghị sĩ Roth cho biết, với tư cách là thành viên Liên hợp quốc, Thụy Sĩ có nghĩa vụ duy trì luật pháp quốc tế. Bà nói thêm, việc giúp Ukraine phục hồi sau điều đó được ưu tiên hơn các quan niệm lỗi thời về tính trung lập.
Tuy nhiên, tính trung lập có nguồn gốc sâu xa trong tâm lý người Thụy Sĩ và việc từ bỏ nó sẽ giống như việc Anh xóa bỏ chế độ quân chủ, bất chấp các lực lượng địa chính trị đang lôi kéo đất nước này, cựu đại sứ Woker cho biết.
Một nghiên cứu được công bố vào tháng 3 bởi Trung tâm Nghiên cứu An ninh tại ETH Zurich cho thấy 91% người Thụy Sĩ cảm thấy nước này nên duy trì thái độ trung lập, mặc dù 26% cũng ủng hộ việc có “lập trường rõ ràng” ủng hộ một bên trong các cuộc xung đột quân sự nước ngoài, tăng 8 điểm phần trăm từ năm 2021. Nghiên cứu cũng cho thấy đa số ủng hộ việc Thụy Sĩ tiến gần hơn đến NATO.
Cựu Đại sứ Woker và các nhà phê bình khác cho rằng tính trung lập là một chủ nghĩa lỗi thời được sử dụng như một cái cớ để bảo vệ lợi ích kinh tế và tài chính của Thụy Sĩ, đồng thời có nguy cơ cô lập nước này.
Được các cường quốc châu Âu công nhận vào năm 1815 và được ghi trong Công ước La Hay năm 1907, tính trung lập của Thụy Sĩ đã giúp gắn kết liên vùng đa ngôn ngữ trong các cuộc Thế chiến. Đảng Nhân dân Thụy Sĩ (SVP) cánh hữu, nhóm lớn nhất tại Hạ viện Thụy Sĩ, hiện cho rằng tính trung lập là một phần không thể thiếu cho sự thịnh vượng của nước này và sự ủng hộ của Thuỵ Sĩ dành cho Ukraine sẽ làm suy yếu điều đó.
SVP đã khởi xướng một cuộc trưng cầu dân ý để đưa tính trung lập vào hiến pháp, mặc dù cuộc trưng cầu dân ý này khó có thể được tổ chức trước năm 2025. Nhân vật tiêu biểu nhất của đảng, Christoph Blocher, trong tháng này đã chỉ trích hội nghị thượng đỉnh hòa bình về, nói rằng việc không mời Nga đã không mang lại điều tốt lành cho Thụy Sĩ.
“Chúng tôi chỉ mời Ukraine và chúng tôi nói rằng chúng tôi trung lập”, ông Blocher phàn nàn.
Hãng thông tấn TASS (Nga) ngày 13/5 cho biết Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov đã chỉ trích hội nghị về Ukraine tại Thụy Sĩ là động thái áp đặt tối hậu thư với Moskva. Trước đó, người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov lưu ý rằng Nga sẽ không tham gia hội nghị hòa bình quốc tế, dự kiến tổ chức ở Thụy Sĩ vào tháng 6 tới và bất kỳ cuộc đàm phán nào nhằm giải quyết xung đột ở Ukraine sẽ không có giá trị nếu không có sự tham gia của Nga.
Chiến lược Ukraine tấn công nhà máy lọc dầu của Nga đang phát huy tác dụng?
Mỹ lo ngại rằng các cuộc tấn công của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu ở Nga sẽ khiến giá dầu tăng vọt.
Trên thực tế, chúng đang tỏ ra hiệu quả hơn lệnh trừng phạt dầu mỏ của phương Tây.
Nga đã bị ảnh hưởng nhất định do các cuộc tấn công của Ukraine nhằm vào các cơ sở lọc dầu. Ảnh: TASS
Theo nhận định của chuyên gia về Đông Âu Ben Aris, Tổng biên tập tại Business New Europe ngày 10/5, các cuộc tấn công của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu ở Nga đang làm được điều mà các biện pháp trừng phạt dầu mỏ của phương Tây đã không đạt được: giảm thu nhập từ sản xuất dầu của Điện Kremlin, hạn chế nguồn cung cấp nhiên liệu cho quân đội Nga và đẩy giá trong nước lên cao, nhưng không ảnh hưởng đến thị trường dầu mỏ quốc tế. Bất chấp những lo ngại của Mỹ, tác động của các cuộc tấn công như vậy sẽ khiến giá dầu quốc tế giảm chứ không phải tăng.
Ông Aris cho rằng, kể từ khi cuộc đối đầu bằng phương tiện bay không người lái (UAV) gia tăng vào đầu năm nay, các UAV tầm xa mới đã tấn công ít nhất 20 mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga, gây ra thiệt hại nhất định và khiến các nhà máy lọc dầu ngừng hoạt động trong nhiều tuần khi việc sửa chữa ngày càng khó thực hiện.
Các cuộc tấn công đó không phá hủy các nhà máy lọc dầu. Kể từ thời Chiến tranh Lạnh, hầu hết các nhà máy lọc dầu ở Nga đều được xây dựng có khả năng chống chọi với cuộc tấn công và có hệ thống phòng không bảo vệ. Tuy nhiên, kết quả là sản lượng sản phẩm dầu của Nga đã giảm khoảng 14% từ tháng 1 đến tháng 3 năm nay, gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn cung trong lĩnh vực dân sự, nếu không nói là cả ngành công nghiệp và quân sự. Nga có năng lực sản xuất dư thừa đáng kể để có thể xuất khẩu và ước tính chỉ có khoảng 40% nhà máy lọc dầu của nước này nằm trong phạm vi tấn công của UAV từ Ukraine. Nhưng các cuộc tấn công đã khiến giá dầu và dầu diesel trong nước tăng vọt.
Các cuộc tấn công đã buộc Moskva phải thực hiện lệnh cấm xuất khẩu và nhập khẩu xăng dầu từ Belarus trong 6 tháng, cũng như yêu cầu Kazakhstan tạo nguồn dự trữ 100.000 thùng trong trường hợp khẩn cấp. Nga, một trong những nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới đã buộc phải cắt giảm công suất lọc dầu, điều này đang gây tổn hại cho nền kinh tế mà Điện Kremlin dựa vào để duy trì cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine.
Như vậy, theo chuyên gia Aris, các cuộc tấn công của Ukraine đã đạt được điều mà các biện pháp trừng phạt của phương Tây không làm được: "Làm giảm khả năng của Nga trong việc chuyển đổi dầu thô thành nhiên liệu cần thiết để cung cấp ho quân đội nước này".
Nhưng chiến lược này đã khiến Mỹ rất lo lắng, khi Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin bày tỏ lo ngại rằng những cuộc tấn công này có thể "có tác động dây chuyền đến tình hình năng lượng toàn cầu" bằng cách đẩy giá dầu toàn cầu lên cao. Đến nay, điều đó đã không xảy ra.
Ukraine khẳng định rằng việc nhắm mục tiêu vào các nhà máy lọc dầu của Nga sẽ làm giảm giá dầu quốc tế. Bằng cách hạn chế khả năng lọc dầu của Nga, Kiev buộc Moskva phải xuất khẩu thêm dầu thô, tăng nguồn cung và đẩy giá xuống.
Tymofiy Mylovanov, Hiệu trưởng Trường Kinh tế Kiev (KSE) và cựu Bộ trưởng Kinh tế Ukraine, cho biết: "Nga đang xuất khẩu nhiều dầu thô hơn, trong khi xuất khẩu nhiên liệu tinh chế của nước này đã đạt mức thấp gần như lịch sử".
Chuyên gia Mylovanov cho biết thêm: "Moskva chỉ xuất khẩu hơn 712.000 tấn dầu diesel và các sản phẩm dầu mỏ khác trong tuần cuối cùng của tháng 4 năm nay, giảm so với hơn 844.000 tấn trong cùng kỳ năm 2023. Tuy nhiên, xuất khẩu dầu thô hàng tháng đã tăng 9% từ tháng 2 đến tháng 3, đạt mức cao nhất trong 9 tháng và cao thứ ba kể từ khi lệnh trừng phạt của phương Tây đối với dầu thô của Nga có hiệu lực vào tháng 12/2022".
Chỉ trong ngày 9 và 10/5, có ba nhà máy lọc dầu Nga trở thành mục tiêu tấn công của UAV từ Ukraine. Một UAV của Ukraine cũng đã tấn công nhà máy lọc dầu Gazprom ở Salavat (Salavatnefteorgsintez) của Nga, cách biên giới Ukraine 1.500 km, lần đầu tiên khu vực này bị tấn công kể từ khi xung đột nổ ra. Nhà máy lọc dầu này là một trong những tổ hợp sản xuất lọc dầu và hóa dầu lớn nhất của Nga, nơi chuyên sản xuất xăng, nhiên liệu diesel và các loại sản phẩm dầu mỏ khác. Năm 2022, nhà máy lọc dầu Salavat đã xử lý 6,7 triệu tấn dầu.
Năm 2023, Nga sản xuất khoảng 10,1 triệu thùng dầu mỗi ngày (bpd) - ngang mức trước xung đột - một nửa trong số đó được tinh chế trong nước để sản xuất các sản phẩm nhiên liệu, bao gồm xăng và dầu diesel, được quân đội và thị trường nội địa tiêu thụ. 50% còn lại được xuất khẩu dưới dạng dầu thô cho các nhà máy lọc dầu ở nước ngoài.
Mặc dù Nga tiếp tục xuất khẩu các sản phẩm nhiên liệu sang Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc và Brazil nhưng hầu hết các quốc gia phương Tây đã ngừng nhập khẩu nhiên liệu đã qua tinh chế của Nga. Các cuộc tấn công của Ukraine đã làm giảm công suất lọc dầu tới 900.000 thùng/ngày của Nga, dẫn đến việc sửa chữa bị chậm trễ do thiết bị phức tạp và các lệnh trừng phạt của phương Tây ngăn cản việc tiếp cận các bộ phận chuyên dụng.
Với khả năng lưu trữ dầu hạn chế, Nga phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn: tăng xuất khẩu dầu thô với giá thấp hơn hoặc ngừng khai thác. Nếu Nga ngừng sản xuất, giá dầu toàn cầu sẽ tăng, đẩy chi phí nhiên liệu của Nga tăng lên, nhưng lại làm giảm doanh thu xuất khẩu dầu mà nước này cần.
Chuyên gia Aris kết luận, Nga hiện đang tăng cường xuất khẩu dầu thô khi sản lượng các sản phẩm đã lọc giảm, với lượng xuất khẩu hàng tháng tăng 9% trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 3, đạt mức cao nhất trong 9 tháng. Ngược lại, xuất khẩu nhiên liệu tinh chế của nước này đã giảm mạnh.
Như vậy, chiến lược của Ukraine đang phát huy tác dụng và đang gây ra tổn thất rõ rệt cho hoạt động kinh doanh dầu mỏ của Nga. Sản lượng dầu diesel đã giảm 16% và sản lượng xăng giảm 9% kể từ khi Ukraine bắt đầu nhắm mục tiêu vào các nhà máy lọc dầu của Nga.
Nhưng bất chấp tác động trên, các cuộc tấn công vào các nhà máy lọc dầu sẽ không sớm chấm dứt xung đột: Giá dầu cao hiện nay, được hỗ trợ bởi việc cắt giảm sản lượng tự nguyện của OPEC , đã khiến nguồn thu cho ngân sách của Nga tăng đột biến. Theo Công cụ theo dõi dầu mỏ Nga tháng 4 của Viện KSE, doanh thu xuất khẩu dầu của Nga đã tăng lên 17,2 tỷ USD vào tháng 3/2024, do giá dầu toàn cầu cao hơn.
Các chủ nợ phương Tây thúc ép Ukraine trả lãi Một nhóm chủ nước ngoài hối thúc Ukraine tiếp tục trả lãi cho các khoản nợ vào năm 2025 sau thời gian gián đoạn. Hai nước NATO không chuyển cho Ukraine hệ thống phòng không do Nga sản xuất Tình báo Mỹ dự báo về tình hình chiến sự ở Ukraine Ukraine đang 'đặt cược' vào thiết bị bay không người lái tầm...