Hồi chuông báo động từ thảm họa vỡ đập ở Michigan

Sự cố vỡ đập ở Michigan (Mỹ) ngày 19/5/2020 buộc cả chục ngàn cư dân phải sơ tán.

Nước sông tràn qua đập Sanford tại Michigan ngày 19/5/2020. Ảnh: Reuters.

Có tới hai con đập bị ảnh hưởng bởi sự cố này: Đập Edenville (bị vỡ) và đập Sanford cách đó 16km về phía Nam (bị ảnh hưởng), nằm trên sông Tittabawassee, một nhánh của sông Saginaw.

Thảm họa ở Michigan

Những cơn mưa mùa xuân bất thường báo hiệu thảm họa sắp xảy ra, đổ vào các hồ địa phương cho đến khi đập Edenville thế kỷ không thể chịu đựng thêm nữa. Khi đập bị vỡ, các dòng chảy tràn vào, làm hư hại một con đập thứ hai và buộc 11.000 cư dân phải chạy trốn khỏi khu vực Midland.

Đập Edenville ở Michigan được đánh giá là kém trong lần kiểm tra cuối cùng vào tháng 8/2018 và đập Sanford được đánh giá là ổn.

Sau nhiều năm xung đột giữa chủ sở hữu Boyce Hydro và các cộng đồng xung quanh, tình hình dường như đang hướng đến biện pháp giải quyết ổn thỏa.

Các quận Midland và Gladwin đã thành lập một nhóm để mua cặp đập và hồ liên kết của họ với ý định sửa chữa hệ thống và giám sát tiếp tục bảo trì, nhưng mưa đã tràn qua và khu vực bị ngập lụt trước khi quá trình hoàn tất.

Lớn lên trong khu vực, nhà Gaudard đã quen với lũ lụt mùa xuân, nhưng khi mua ngôi nhà gần hồ vào năm 2016, họ không hề biết rằng con đập là một quả bom hẹn giờ. “Bây giờ, ngôi nhà của chúng tôi đã biến mất”.

Việc sơ tán khẩn cấp 11.000 người từ các cộng đồng bên dưới hai con đập bị vỡ ở trung tâm Michigan đã ngăn chặn tổn thất về người, nhưng con đập bị sập đã giải phóng hàng tỷ gallon nước (1 gallon = 3,78 lít) từ hai hồ lớn.

Dòng nước xé toạc các tòa nhà, phá vỡ các con đường và cây cầu, làm hư hỏng hoặc phá hủy khoảng 2.500 tài sản cũng như gây ra nỗi lo ô nhiễm khi quét qua nhà máy hóa chất hay các bãi thải nguy hại. Nó cũng nhấn chìm trung tâm thành phố Midland – một thành phố gồm 40.000 người – dưới gần 3 m nước.

“Thảm họa vào ngày 19-20/5/2020 đã gây ra thiệt hại ít nhất 175 triệu USD”, các nhà chức trách nói, “và để lại hai lòng hồ trống rỗng”.

Sự cố đã được biết trước?

Thảm họa ở Michigan khiến một số cư dân ngạc nhiên, nhưng nó không gây sốc cho các nhà thủy văn và kỹ sư dân sự.

Từ lâu, họ đã cảnh báo rằng biến đổi khí hậu và gia tăng dòng chảy từ sự phát triển dân số đang gây áp lực lớn hơn đối với các đập được bảo trì kém.

Đánh giá Khí hậu Quốc gia Hoa Kỳ lần thứ tư, được phát hành vào năm 2018, cho thấy số lượng các sự kiện hai ngày mưa lớn đã tăng lên ở tất cả các khu vực trừ Tây Nam kể từ đầu những năm 1900. Và kể từ năm 1950, các sự kiện cực đoan đã tăng hơn 50% ở Trung Tây.

Nhưng Bill McCormick, người chịu trách nhiệm về an toàn đập cho tiểu bang Colorado và là chủ tịch sắp tới của Hiệp hội các văn phòng đảm bảo an toàn hồ đập (ASDSO), cho biết lượng mưa cực đoan trong thời gian ngắn không phải là vấn đề duy nhất.

Lượng mưa trong thời gian dài hơn nhưng cường độ ít hơn – một khí hậu tổng thể ẩm ướt hơn, mà các mô hình khí hậu dự báo cho các bộ phận của Hoa Kỳ trong những thập kỷ tới – có thể góp phần tăng rủi ro.

Những gì đã xảy ra ở Michigan, họ nói, có thể xảy ra với nhiều con đập già cỗi khác trên khắp Hoa Kỳ hay cả thế giới.

“Nhiều trong số những con đập này đã qua tuổi thọ thiết kế của chúng”, ông Frank Dituri, Chủ tịch Nhóm Boardman River Implementation Team – một trong những dự án loại bỏ và phục hồi đập lớn nhất trong lưu vực Great Lakes, nói. “Và các điều kiện mà chúng được thiết kế không theo kịp các điều kiện tồn tại bây giờ”.

“Kể từ giữa thế kỷ 19, mỗi năm có trung bình khoảng 10 lần xảy ra sự cố vỡ đập ở Hoa Kỳ”, Martin W. McCann Jr., một kỹ sư dân sự chỉ đạo Chương trình vận hành Đập Quốc gia tại Đại học Stanford cho biết. Hơn 90% các đập bị vỡ cao dưới 15 m (Edenville cao hơn 16 m).

Sửa chữa và nâng cấp các đập trên khắp Hoa Kỳ lên tới 70 tỷ USD, dựa trên ước tính của ASDSO.

Đó là nguyên nhân dễ hiểu cho việc nhiều chủ sở hữu đập tư nhân không tài trợ cho các dự án cải tạo thường xuyên.