Hội chứng bí ẩn khiến nhiều nhà ngoại giao Mỹ phải nghỉ hưu sớm

Những bệnh nhân cho hay họ thường xuyên nghe thấy âm thanh rè, khó chịu, kèm theo các cơn đau đầu, chóng mặt, thậm chí ra máu mũi.

Hội chứng Havana được xem là căn bệnh bí ẩn mà nhiều nhà ngoại giao Mỹ tại một số quốc gia gặp phải. Theo ghi nhận từ NBC News, hàng chục nhà ngoại giao Mỹ sau khi làm việc tại Cuba, Trung Quốc, Nga, gặp tình trạng đau đầu, chóng mặt bất thường.

Sau hơn 2 năm tìm hiểu, cách đây gần một tháng, giới chức Mỹ tạm đưa ra kết luận về hội chứng này. Nhưng mọi nghiên cứu đều chưa thể tìm ra cách điều trị cho người mắc phải. Những nạn nhân của hội chứng Havana vẫn phải chịu nhiều ảnh hưởng nặng nề về thể chất và tâm lý.

Mùa thu định mệnh

Mọi chuyện bắt đầu vào mùa thu năm 2016. Các nhà ngoại giao Mỹ ở Cuba bất ngờ báo cáo về những âm thanh kỳ lạ, kèm theo triệu chứng thần kinh bí ẩn, bao gồm mất thính giác, kém thăng bằng và đau đầu. Hàng loạt giả thuyết được đưa ra, cố gắng lý giải nguyên nhân của hiện tượng này. Các nhà khoa học Mỹ đặt tên cho nó là hội chứng Havana, lấy từ địa danh nơi đầu tiên ghi nhận bệnh nhân – Havana, Cuba.

Theo báo cáo, một số người nghe thấy tiếng ve sầu hay nghiến răng lớn. Số khác nghe thấy âm thanh tựa dế kêu. Sau những âm thanh là cảm giác chóng mặt, nhức đầu, chỉ kết thúc khi tiếng động lắng xuống.

Các cuộc kiểm tra ban đầu của nhóm chuyên gia Bệnh viện Đại học Pennsylvania, Mỹ, nhận thấy những bệnh nhân đều có dấu hiệu chấn thương não. Điều bí ẩn là họ không rõ nguyên nhân và cũng không gặp sự cố nào trước đó.

Nghiên cứu những bệnh nhân mắc hội chứng Havana có vùng não tổn thương bí ẩn. Ảnh: JAMA Network.

Mùa xuân năm 2018 tại Quảng Châu, Trung Quốc, nhà ngoại giao Mark Lenzi và vợ bị đánh thức bởi những tiếng động lạ. Sau nhiều đêm trằn trọc, họ cảm thấy choáng váng, đau đầu, mất trí nhớ. Trong khi đó, trẻ em sống tại căn nhà đều bị ra máu mũi.

Ngoài ông Mark Lenzi, hàng chục quan chức Mỹ và gia đình đang sinh sống tại Trung Quốc cũng gặp tình trạng tương tự. Những người này tin rằng nguyên nhân không phải ô nhiễm không khí.

Sự kiện này giống “hiện tượng Havana” xảy ra năm 2016-2017 tại Cuba. Sau đó, Bộ Ngoại giao Mỹ quyết định sơ tán các quan chức liên bang và tuyên bố những gì xảy ra ở Trung Quốc là “một sự cố sức khỏe”.

Đi tìm câu trả lời

Năm 2019, nghiên cứu mới của chính phủ Canada cho rằng thuốc diệt muỗi có thể là nguyên nhân gây ra căn bệnh bí ẩn làm ảnh hưởng đến khoảng 40 nhà ngoại giao Mỹ và Canada ở Cuba. Nghiên cứu được thực hiện trên 28 người. 7 thành viên trong số họ được kiểm tra trước và sau khi khởi phát triệu chứng Havana.

Dự án do những nhà khoa học từ Đại học Dalhousie và Cơ quan y tế Nova Scotia thực hiện trên các nạn nhân Canada và thậm chí não của một con chó cưng sau khi chết ở quốc gia này.

Nhóm tác giả phát hiện những người này thiếu cholinesterase, loại enzyme cần thiết cho hoạt động của hệ thần kinh. Vũ khí hóa học Sarin là ví dụ điển hình về chất ức chế cholinesterase mạnh. Tương tự, theo BBC, chúng ta có VX – chất độc được sử dụng trong vụ ám sát Kim Jong-nam – anh trai cùng cha khác mẹ của ông Kim Jong-un.

Một số loại thuốc trừ sâu hoạt động bằng cách ức chế chất này. So sánh với dữ kiện đã có, các nhà khoa học nhận thấy điều trùng khớp đáng ngờ. Trong giai đoạn 2016-2018, Cuba cũng đẩy mạnh việc phun thuốc tiệt trùng để phòng tránh dịch Zika lây lan.

Đó cũng là khoảng thời gian các nhà ngoại giao có triệu chứng bất thường. Nghiên cứu cho thấy nhân viên đại sứ quán mắc bệnh trùng khớp với thời điểm phun thuốc tiệt trùng trong và xung quanh nơi cư trú.

“Chúng tôi kết luận rằng việc phơi nhiễm quá mức với chất ức chế cholinesterase là nguyên nhân của chấn thương não”, giáo sư Alon Friedman, một trong những tác giả của nghiên cứu, cho biết.

Đầu tháng 12 năm nay, Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y sinh Quốc gia Mỹ đưa ra kết luận mới về những trường hợp trên. Kết luận mới do ủy ban gồm 19 chuyên gia trong lĩnh vực y học và ngành khác thực hiện.

Theo báo cáo từ nhóm chuyên gia, “năng lượng tần số vô tuyến có định hướng, xung nhịp” là “cơ chế hợp lý nhất” để giải thích về căn bệnh còn được gọi là hội chứng Havana. Một bản sao mà The New York Times thu được cho thấy các nguyên nhân khác có thể xảy ra hoặc một vài yếu tố phụ được xem là góp phần gây ra những triệu chứng.

Nhà ngoại giao Mark Lenzi tham gia buổi trị liệu. Ảnh: New York Times.

Báo cáo do Bộ Ngoại giao Mỹ ủy quyền được xem là đưa lời giải thích rõ ràng nhất về căn bệnh đã ảnh hưởng nhiều nhân viên chính phủ. Đầu tiên là Đại sứ quán Mỹ ở Havana, Cuba, năm 2016, tiếp đến là Trung Quốc và những đất nước khác. Nhiều quan chức ngoại giao bị chóng mặt, mệt mỏi, đau đầu, mất thính giác, giảm trí nhớ, mất bằng. Một số trường hợp bị buộc phải nghỉ hưu sớm vĩnh viễn.

Hồi tháng 10, tạp chí Times đưa tin các sĩ quan CIA đến thăm những chốt, trạm ở nước ngoài cũng gặp triệu chứng tương tự. Tháng 11, giới chức Mỹ từng đặt ra giả quyết họ bị tấn công bằng một loại vũ khí âm thanh nào đó.

Theo báo cáo mới, Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y sinh Quốc gia cũng liệt kê các triệu chứng tức thì mà bệnh nhân ghi nhận như cảm giác đau, áp lực, âm thanh kỳ lạ thường xuất hiện từ một hướng cụ thể hoặc vị trí nào đó trong phòng. Ủy ban đã xem xét các nguyên nhân khác như phơi nhiễm hóa chất và những bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, họ cho rằng các giả thuyết này khó xảy ra.

Về ảnh hưởng lâu dài của “hội chứng Havana”, báo cáo tiết lộ một số nạn nhân có thể gặp phải tình trạng “chóng mặt dai dẳng”, không đứng vững do rối loạn hệ thống thần kinh. Báo cáo cũng để ngỏ ảnh hưởng có thể xảy đến ở mặt tâm lý và xã hội.

Tuy nhiên, đến nay, cách điều trị của hội chứng này gần như không có. Các trang thông tin của Mỹ không đề cập những bệnh nhân sẽ được điều trị ra sao. Hội chứng Havana trở thành hiện tượng bí ẩn với nhân loại.