‘Hiệu ứng Brussels’ của EU lung lay trong cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu

Châu Âu đang đối mặt sức ép mạnh từ Mỹ và làn sóng đổi mới toàn cầu, buộc EU phải xem xét lại các quy định từng tạo nên “Hiệu ứng Brussels”.

Liệu quyền lực tiêu chuẩn của EU có đang lung lay?

Đầu tư công nghệ khiêm tốn, áp lực từ Mỹ và Trung Quốc cùng các cải cách nội bộ đang khiến EU gặp khó trong việc duy trì sức ảnh hưởng. Hiệu ứng Brussels có nguy cơ thu hẹp đáng kể (trong ảnh: Cờ Liên minh châu Âu). Ảnh: IRNA/TTXVN

Theo các chuyên gia Kevin Allison tại Trung tâm Phân tích Chính sách châu Âu (CEPA) và Venesa Rugova, chuyên viên phân tích cao cấp tại Minerva Technology Futures, Liên minh châu Âu (EU) từ lâu đã tự hào về “hiệu ứng Brussels” – khả năng thiết lập các tiêu chuẩn toàn cầu thông qua việc tận dụng thị trường rộng lớn và các quy định công nghệ chặt chẽ của mình.

Tuy nhiên, trước nhu cầu cấp thiết về thúc đẩy đổi mới sáng tạo cùng với “sức hút Washington” ngày càng tăng, châu Âu dường như đang phải điều chỉnh hướng đi, tiến gần hơn đến cách tiếp cận quản trị công nghệ linh hoạt hơn của Mỹ. Sự thay đổi này đặt ra câu hỏi lớn: Liệu “hiệu ứng Brussels” có đang phai nhạt?

Điều chỉnh hướng đi

Sự xuất hiện của Dự luật Kỹ thuật số Omnibus được Ủy ban châu Âu (EC) công bố tháng 11 vừa qua thể hiện một sự điều chỉnh hướng đi đáng kể, một năm sau khi cựu Thủ tướng Italy và cựu Thống đốc Ngân hàng Trung ương châu Âu Mario Draghi đưa ra lời cảnh báo nghiêm khắc về khả năng cạnh tranh của châu Âu. Kế hoạch này đề xuất một số thay đổi mang tính cốt lõi trong chính sách quản lý công nghệ của EU:

Đạo luật AI (AI Act): Dự luật Omnibus sẽ tạm dừng thực thi một số yêu cầu khắt khe nhất của Đạo luật AI, cho phép các công ty thêm thời gian tìm cách tuân thủ. Đáng chú ý, EC cũng đề xuất bãi bỏ yêu cầu đăng ký đối với các ứng dụng AI thông thường. Điều này cho phép các công ty tự do tuyên bố hệ thống AI của mình là “rủi ro thấp” mà không cần sự giám sát bên ngoài.

Luật bảo vệ dữ liệu GDPR (quy định chung về bảo vệ dữ liệu): Omnibus cũng sửa đổi luật bảo vệ dữ liệu GDPR nổi tiếng của EU. Nó kêu gọi tinh giản các quy định về việc tiết lộ sử dụng “cookie” internet, nhằm giảm bớt sự khó chịu từ các cửa sổ bật lên trên web. Tuy nhiên, gây tranh cãi hơn, dự luật sẽ cho phép các nhà phát triển AI viện dẫn “lợi ích hợp pháp” làm cơ sở pháp lý để xử lý dữ liệu cá nhân.

Áp lực từ Mỹ và căng thẳng nội bộ

Những đề xuất này ngay lập tức vấp phải sự chỉ trích gay gắt. Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick đã nói với các quan chức châu Âu rằng việc rút lại này chưa đủ mạnh. Ông cảnh báo rằng bất kỳ sự giảm nhẹ nào đối với thuế thép và nhôm của Mỹ sẽ phụ thuộc vào các cải cách kỹ thuật số bổ sung.

Áp lực từ Mỹ đang chuyển từ lời lẽ hoa mỹ sang những lời đe dọa kinh tế và thương mại rõ ràng. Chính quyền Mỹ từ lâu đã chỉ trích các đạo luật quan trọng khác của EU như Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số (DMA) và Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA), coi chúng là chính sách bảo hộ, phân biệt đối xử với các công ty công nghệ Mỹ. Bộ trưởng Lutnick đã biến những cảnh báo thành yêu cầu cụ thể, liên kết việc giảm thuế thép và nhôm của EU với việc EU thu hẹp phạm vi của DSA và DMA.

Dù vậy, Dự luật Kỹ thuật số Omnibus vẫn cần sự phê duyệt của Nghị viện châu Âu và các chính phủ quốc gia thành viên, và không phải ai cũng đồng tình. Max Schrems, nhà hoạt động bảo vệ quyền riêng tư người Áo, đã gọi các đề xuất này là “cuộc tấn công lớn nhất vào quyền kỹ thuật số của (người châu Âu) trong nhiều năm”. Các cuộc đàm phán về gói thỏa thuận này được dự báo sẽ rất căng thẳng.

Thực trạng cạnh tranh công nghệ toàn cầu

Trong thập kỷ qua, các chính trị gia châu Âu tỏ ra dễ dàng hơn trong việc mở rộng bộ quy tắc kỹ thuật số so với việc giải quyết các thách thức quan trọng để thúc đẩy một ngành công nghệ cạnh tranh toàn cầu. Việc chưa thể giải quyết các vấn đề như liên minh tài chính, xây dựng một thị trường duy nhất cho các dịch vụ kỹ thuật số, hoặc cải thiện khả năng tiếp cận vốn rủi ro, đã khiến ngành công nghệ châu Âu gặp khó khăn trong việc cạnh tranh với các gã khổng lồ công nghệ Mỹ và Trung Quốc.

Sự tụt hậu này được thể hiện rõ qua các số liệu đầu tư. Kế hoạch đầu tư 20 tỷ euro vào một loạt nhà máy AI mới tại châu Âu trong vòng 5 năm, mặc dù tham vọng trong bối cảnh châu Âu, nhưng chỉ chiếm chưa đến một phần mười so với số tiền mà ba nhà cung cấp dịch vụ đám mây lớn nhất Mỹ dự định đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật số mới chỉ riêng trong năm 2025.

Châu Âu đang ngày càng phản ứng với những thay đổi trong công nghệ thay vì định hình chúng. Sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ Mỹ và Trung Quốc đang thúc đẩy châu Âu phải nhượng bộ những điều mà trước đây họ từng phản đối.

Tuy nhiên, châu Âu vẫn còn nhiều đòn bẩy để sử dụng. Khối này đã phát triển Công cụ chống cưỡng chế mới, cho phép Brussels quyền hạn rộng rãi để áp đặt các biện pháp đối phó với các quốc gia vi phạm chủ quyền của EU. Châu Âu cũng tiếp tục là thị trường cuối cùng quan trọng đối với các công ty công nghệ Mỹ, vốn không muốn bị lôi kéo vào một cuộc tranh chấp gay gắt xuyên Đại Tây Dương.

Các chuyên gia Allison và Rugova kết luận, phản ứng của EU trước áp lực từ Mỹ sẽ cho thấy liệu “hiệu ứng Brussels” đang bị uốn cong do áp lực nội bộ và bên ngoài, hay đang nhường chỗ hoàn toàn cho “sức hút từ Washington”. Châu lục này đang phải vật lộn để cân bằng giữa tính cạnh tranh và quyền kiểm soát, giữa chủ quyền quốc gia và thẩm quyền của Brussels, và giữa việc bảo vệ công dân và trao quyền cho ngành công nghiệp. Sự cân bằng này hiện đang thay đổi.