Hệ thống phòng thủ yếu kém đến bất ngờ của Ukraine giúp Nga tiến bước

Lực lượng Nga tiếp tục giành được những thắng lợi nhỏ nhưng nhanh chóng bên ngoài thành phố Avdiivka, một phần là do nguồn đạn dược của Ukraine cạn kiệt.

Nhưng còn có một lý do khác: năng lực phòng thủ yếu kém của Ukraine.

Những chiến hào thô sơ của Ukraine bên ngoài Avdiivka. Ảnh vệ tinh của Planet Labs

Đánh giá trên của tờ New York Times dựa trên hình ảnh vệ tinh của Planet Labs về những đường hào thô sơ, thưa thớt nằm ở khu vực phía tây Avdiivka mà Ukraine đang cố gắng bảo vệ. Những tuyến hào này thiếu nhiều công sự bổ sung có thể giúp cản bước xe tăng Nga và bảo vệ những con đường chính cũng như các vùng địa hình quan trọng.

Avdiivka đã trở thành một vùng chiến sự khốc liệt và bế tắc trong suốt 9 tháng. Khi Nga chiếm được thành phố này vào ngày 17/2 – chiến thắng lớn đầu tiên của họ kể từ tháng 5 năm ngoái, quân đội Ukraine tuyên bố họ đã bảo đảm được các tuyến phòng thủ bên ngoài thành phố.

Nhưng sau đó, các lực lượng Nga tiếp tục chiếm được ba ngôi làng ở phía tây Avdiivka chỉ trong vòng một tuần và họ đang tranh giành ít nhất một ngôi làng khác.

Các quan chức Mỹ nói riêng rằng họ lo ngại Ukraine đã không củng cố các tuyến phòng thủ sớm hoặc đủ tốt và giờ đây nước này có thể phải đối mặt với hậu quả khi các đơn vị Nga tiến chậm nhưng “đều bước” ra xa hơn Avdiivka.

Tình báo quân sự Anh ngày 7/3 cho biết lực lượng Nga đã tiến thêm khoảng 6km từ trung tâm Avdiivka trong hai tuần qua, một bước tiến nhỏ nhưng nhanh bất thường so với các hoạt động tấn công trước đó.

Ảnh vệ tinh từ Planet Labs cho thấy vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát (tính đến ngày 29/2/2024), với các công sự dày đặc của Nga. Ảnh: Planet Labs/New York Times

Các chỉ huy Ukraine đã có nhiều thời gian để chuẩn bị phòng thủ bên ngoài Avdiivka. Khu vực này bị tấn công kể từ năm 2014 và Ukraine đã kiểm soát khu vực kể từ khi cuộc xung đột toàn diện bùng phát 2 năm trước.

Nhưng hệ thống phòng thủ của Ukraine bên ngoài Avdiivka cho thấy những công sự thô sơ bằng đất, thường có rãnh nối để quân bộ binh tiếp cận các vị trí bắn gần kẻ thù nhất, ngoài ra rất ít.

Hệ thống phòng thủ Nga mạnh mẽ hơn

Việc Ukraine thiếu các tuyến phòng thủ vững chắc trong khu vực trở nên đặc biệt rõ ràng khi so sánh với lực lượng phòng thủ đáng gờm của Nga – đã cản trở bước tiến của Kiev trong cuộc phản công thất bại mùa hè năm ngoái.

Các công sự của Nga bên ngoài ngôi làng phía nam Verbove mà Ukraine nỗ lực chiếm lại bất thành vào mùa thu năm ngoái, lại cho thấy một bức tranh hoàn toàn khác.

Verbove có những vòng công sự đồng tâm. Nó bắt đầu với một chiến hào đủ rộng để bẫy xe tăng và xe bọc thép đang tiến tới, tiếp theo là một hàng rào chướng ngại vật bằng xi măng được gọi là răng rồng – cũng được sử dụng để ngăn chặn các phương tiện – và cuối cùng là một chiến hào rộng lớn dành cho bộ binh.

Hình ảnh vệ tinh từ tháng 2 cho thấy hệ thống phòng thủ nhiều lớp của Nga ở phía tây Verbove, với hàng nghìn hố đạn pháo có thể nhìn thấy ở các khu vực xung quanh.

Lý do Ukraine thiếu năng lực phòng thủ

Có nhiều lý do có thể giải thích cho việc Ukraine thiếu khả năng phòng thủ.

Các quan chức Mỹ và chuyên gia quân sự cho biết, giới chức Ukraine có thể đã quá tập trung vào các hoạt động tấn công vào năm ngoái thay vì dành các nguồn lực cần thiết cho việc xây dựng nhiều chiến hào và bẫy xe tăng, như các kỹ sư Nga đã xây dựng từ cuối năm 2022 ở miền nam nước này.

“Ai quan tâm và ai coi đó là một lựa chọn – bởi vì đó là một lựa chọn rất tốn kém – xây dựng các tuyến phòng thủ? Không có ai cả”, Serhiy Hrabskyi, một đại tá quân đội Ukraine đã nghỉ hưu cho biết, lưu ý rằng Ukraine có rất ít nguồn lực dự phòng vào thời điểm đó.

Các quan chức Mỹ cho biết cũng có thể có yếu tố tâm lý. Nếu quân đội Ukraine rải mìn dày đặc ở một số khu vực nhất định để cản trở bước tiến của Nga, thì đó sẽ là sự thừa nhận ngầm rằng họ khó có thể thực hiện các hoạt động tấn công ở cùng khu vực đó trong tương lai.

Trong khi Nga bắt đầu xây dựng các tuyến phòng thủ ở phía nam từ hơn nửa năm trước cuộc phản công của Kiev, thì Ukraine dường như chỉ bắt đầu kế hoạch xây dựng các công sự mới cách đây 3 tháng.

Hình ảnh vệ tinh từ Planet Labs vào ngày 25/2/2024. Ảnh: The New York Times

Trách nhiệm xây dựng tuyến phòng thủ đầu tiên sẽ thuộc về các đơn vị quân đội đóng trong khu vực, trong khi các tuyến phòng thủ tiếp theo sẽ do chính quyền dân sự xây dựng với sự giúp đỡ của các nhà thầu tư nhân. Thủ tướng Ukraine, Denys Shmyhal cho biết khoảng 30 tỷ hryvnia, tương đương khoảng 800 triệu USD, đã được phân bổ cho việc củng cố công sự trong năm nay.

Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết trong chuyến thăm gần tiền tuyến vào cuối tháng 11/2023 rằng, các khu vực ở khu vực phía đông Donetsk, nơi có Avdiivka, “sẽ nhận được sự chú ý tối đa”, đồng thời lưu ý “sự cần thiết phải tăng cường và đẩy nhanh việc xây dựng các công trình”.

Nhưng Pasi Paroinen, nhà phân tích của Black Bird Group, một chuyên phân tích hình ảnh vệ tinh và nội dung mạng xã hội từ chiến trường, nói rằng “không có gì đáng kể xảy ra” kể từ chuyến thăm đó của ông Zelensky.

Ông Paroinen nói thêm, bên ngoài Avdiivka, “có những vị trí mới đang được chuẩn bị, nhưng chúng chưa tạo thành một tuyến phòng thủ đặc biệt đáng gờm” và không thể so sánh về quy mô với các công sự của Nga ở miền nam.

Chính quyền Ukraine cho biết họ thiếu nhân lực để thi công. Vào giữa tháng 1, các quan chức địa phương ở vùng Ivano-Frankivsk phía tây cho biết họ đang tìm kiếm 300 công nhân sẵn sàng giúp xây dựng công sự ở vùng Donetsk, cách đó hơn 800km về phía đông.

“Chúng tôi thiếu các đơn vị kỹ thuật. Và ngay cả các đơn vị của chúng tôi cũng thiếu trang thiết bị”, ông Hrabskyi nói. Để so sánh, ông Paroinen cho biết, Nga có nhiều thiết bị, vật liệu và nhân sự giàu kinh nghiệm hơn khi xây dựng các tuyến phòng thủ.

Sự thiếu vắng các tuyến phòng thủ vững chắc bên ngoài Avdiivka đã bị một số nhà báo Ukraine chỉ trích trong những ngày gần đây. Theo họ, điều đó có nghĩa là quân đội Ukraine giờ đây vừa phải củng cố các tuyến phòng thủ vừa đối mặt hoả lực gần của Nga, khiến nhiệm vụ trở nên khó khăn hơn gấp bội.

Ông Hrabskyi cho biết Nga hiện đang ngăn cản quân đội Ukraine tăng cường phòng thủ bằng cách bắn phá không ngừng vào họ, bao gồm cả việc sử dụng bom lượn cực mạnh mang theo hàng trăm kg chất nổ có thể xuyên thủng ngay cả những công sự được chuẩn bị kỹ lưỡng.

“Chất lượng của các tuyến phòng thủ này không thể đủ tốt để chống lại chiến thuật máy ủi khổng lồ của lực lượng Nga”, chuyên gia Hrabskyi tỏ ra quan ngại.