Hé lộ những chi tiết quan trọng của thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza

Tiến trình đàm phán được đẩy nhanh trong những tuần trước thềm Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump nhậm chức và một thỏa thuận cuối cùng đã nằm trong tầm tay.

Cảnh đổ nát sau cuộc oanh kích của Israel tại Deir al-Balah, Dải Gaza, ngày 8/1/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Ngày 14/1, các nhà ngoại giao đã bày tỏ sự lạc quan thận trọng rằng một thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas có thể nằm trong tầm tay. Nhưng họ cũng cảnh báo rằng viễn cảnh hòa bình vẫn đang rất mong manh.

Sau hơn 15 tháng giao tranh gần như không ngừng nghỉ ở Gaza, vào ngày 14/1, các nhà ngoại giao đang nỗ lực trung gian cho một lệnh ngừng bắn lâu dài giữa Israel và Hamas đã bày tỏ hy vọng thận trọng rằng một thỏa thuận cuối cùng có thể đã nằm trong tầm tay.

Nhưng sự lạc quan đó vẫn bị kiềm chế bởi sự không chắc chắn về việc liệu cả hai bên cuối cùng có đồng ý hay không, bởi những chi tiết nào vẫn có thể thay đổi và bởi kinh nghiệm của nhiều tháng qua khi các cuộc đàm phán ngừng bắn liên tục thất bại.

Majed al-Ansari, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Qatar, một trong những quốc gia trung gian, đã nói với các phóng viên trong ngày 14/1: “Chúng tôi tin rằng chúng tôi đang ở giai đoạn cuối, nhưng cho đến khi chúng tôi có thông báo chính thức, sẽ không có thông tin nào cả”.

Sau đây là những gì chúng ta đã biết về thỏa thuận ngừng bắn tiềm năng:

Tình hình đàm phán

Ngoại trưởng Mỹ Antony J. Blinken ngày 14/1 cho biết, Israel và Hamas đang cận kề đồng ý một thỏa thuận tạm dừng giao tranh ở Gaza và thả các con tin bị giam giữ ở đó để đổi lấy các tù nhân Palestine bị giam trong các nhà tù của Israel.

Ông Blinken và các nhà ngoại giao từ các quốc gia làm trung gian khác, bao gồm Qatar và Ai Cập, đã không đạt được bước đột phá đàm phán trong nhiều tháng qua nhưng họ đạt được tiến triển nhanh chóng trong những tuần gần đây.

Các nhà hòa giải “đã giảm thiểu được nhiều bất đồng giữa hai bên”, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Qatar, ông al-Ansari cho biết, đồng thời nói thêm rằng họ tập trung vào “các chi tiết cuối cùng để đạt được thỏa thuận”.

“Vào Chủ Nhật (12/1), Mỹ, Qatar và Ai Cập đã đưa ra đề xuất cuối cùng”, Ngoại trưởng Blinken hé lộ. “Bây giờ quả bóng đang ở trong sân của Hamas”.

Các quan chức trong cả chính phủ Israel và Hamas đều cho rằng họ sẵn sàng xúc tiến ngừng bắn nếu bên kia ký kết.

Hôm 13/1, một quan chức Hamas cho biết, một thỏa thuận có thể đạt được trong những ngày tới miễn là Israel không đột ngột thay đổi lập trường. Tiếp đó, ngày 14/1, một quan chức Israel nói rằng Israel đã sẵn sàng chốt thỏa thuận và đang chờ Hamas đưa ra quyết định.

Hiện tại, các quan chức Hamas tham gia đàm phán tại Qatar phải nhận được sự đồng ý của các chỉ huy quân sự còn lại của nhóm ở Gaza để đạt được thỏa thuận. Những chỉ huy đó bao gồm Mohammad Sinwar – người có anh trai là thủ lĩnh Hamas trước khi bị Israel giết vào tháng 9 năm ngoái. Do các thủ lĩnh quân sự ở Gaza cần giữ bí mật về vị trí của mình nên việc liên lạc với họ có thể khó khăn, gây ra sự chậm trễ.

Vẫn chưa rõ liệu ông Sinwar đã truyền đạt lập trường của mình đối với đề xuất ngừng bắn cho các nhà lãnh đạo Hamas ở Qatar hay chưa.

Người dân sơ tán tránh xung đột tại Beit Lahia, Dải Gaza, ngày 25/10/2024. Ảnh: THX/TTXVN

Đề xuất ngừng bắn quy định những gì?

Do các cuộc đàm phán đang diễn ra trong bối cảnh nhạy cảm, các quan chức liên equan đã thận trọng khi mô tả thỏa thuận được đề xuất, phần lớn chỉ nhắc đến các thuật ngữ chung.

Một nhà ngoại giao quen thuộc với các cuộc đàm phán cho biết, khuôn khổ của thỏa thuận này lấy cảm hứng rất nhiều từ các đề xuất trước đó, được thảo luận vào tháng 5 và tháng 7/2024. Các đề xuất đó nêu chi tiết về lệnh ngừng bắn ba giai đoạn, trong đó quân đội Israel sẽ dần rút khỏi Gaza, khi Hamas thả con tin để đổi lấy người Palestine bị Israel giam giữ.

Các quan chức Israel hy vọng sẽ đảm bảo trả tự do cho một phần trong số khoảng 100 con tin còn bị giam giữ ở Gaza kể từ cuộc tấn công do Hamas dẫn đầu vào miền nam Israel hồi tháng 10/2023. Khoảng 35 con tin được chính quyền Israel cho là đã chết.

Trong khi đó, các nhà lãnh đạo Hamas muốn chấm dứt chiến dịch quân sự của Israel, đảm bảo việc nhập khẩu các vật liệu tái thiết cho Gaza và phóng thích các tù nhân Palestine bị giam giữ tại Israel.

Trong giai đoạn đầu tiên của lệnh ngừng bắn đề xuất kéo dài khoảng 6 tuần Hamas sẽ thả 33 con tin được nêu tên, hầu hết trong số họ là những người mà Israel tin rằng vẫn còn sống – theo một quan chức Israel xin giấu tên. Ông này nói thêm, Israel sẵn sàng thả hàng trăm tù nhân Palestine để đổi lấy con tin, nhưng con số cụ thể còn phụ thuộc vào số lượng con tin vẫn còn sống.

Tại sao đàm phán tiến triển nhanh chóng trong những tuần gần đây?

Một số quan chức cho rằng, sự thay đổi chính quyền ở Mỹ, với sự kiện Tổng thống đắc cử Trump nhậm chức vào ngày 20/1, đã gây áp lực buộc Israel và Hamas phải đẩy nhanh nỗ lực đàm phán.

Ông Trump đã cảnh báo rằng, “mọi thứ phải trả giá đắt” trừ khi các con tin được trả tự do trước khi ông trở thành tổng thống. Đặc phái viên của ông Trump về Trung Đông, Steve Witkoff cũng đã có chuyến đi tới Qatar và Israel.

Các cuộc đàm phán đã có động lực mạnh mẽ kể từ khi Israel đạt được một thỏa thuận ngừng bắn riêng với nhóm chiến binh Hezbollah của Liban – nhóm đã bắn tên lửa vào Israel ngay sau cuộc tấn công do Hamas cầm đầu vào tháng 10/2023. Bị ảnh hưởng nặng nề bởi cuộc xung đột leo thang với Israel, Hezbollah đã đồng ý ngừng bắn với Israel vào tháng 11/2024 trong một thỏa thuận đẩy Hamas vào tình thế bị cô lập hơn.