Hé lộ bí ẩn diện mạo vị Pharaoh gây tranh cãi nhất lịch sử Ai Cập

Theo dõi VGT trên

Hình ảnh tái hiện được đánh giá là chân thực nhất trong số các phiên bản về diện mạo vua Akhenaten.

Mới đây, các nhà khoa học đã sử dụng một hộp sọ được phát hiện ở Thung lũng các vị vua cách đây gần 100 năm để tái hiện diện mạo của Pharaoh Akhenaten người trị vì từ năm 1353 đến năm 1335 trước Công nguyên và là cha của Pharaoh Tutankhamun.

Hình ảnh kỹ thuật số cho thấy một người đàn ông ở độ tuổi 20 với quai hàm dài, đôi mắt sâu cùng chiếc mũi nhọn trông giống như vua Tutankhamun.

Hé lộ bí ẩn diện mạo vị Pharaoh gây tranh cãi nhất lịch sử Ai Cập - Hình 1

Tái hiện diện mạo Pharaoh Akhenaten

Akhenaten kết hôn với một trong những chị gái của mình và sinh ra Tutankhamun. Tuy nhiên cuộc hôn nhân cận huyết này đã dẫn tới việc vua Tutankhamun lớn lên với nhiều vấn đề bất thường về sức khỏe. Các chuyên gia tin rằng đây là nguyên nhân gây nên cái chết sớm của Tutankhamun.

Hình ảnh kỹ thuật số khuôn mặt của Akhenaten được tái hiện bởi Trung tâm Nghiên cứu Nhân chủng học Pháp y, Cổ sinh học (FAPAB) ở Sicily (Ý). Các chuyên gia đã sử dụng hộp sọ từ một xác ướp được phát hiện vào năm 1907.

Xác ướp này được gọi là KV 55, được tìm thấy trong một ngôi mộ chỉ cách nơi Tutankhamun an nghỉ vài bước chân, khiến các nhà nghiên cứu thời đó tin rằng đây chính là cha của Pharaoh Tutankhamun nổi tiếng.

Nhờ công nghệ hiện đại, một phân tích DNA được thực hiện cách khoảng một thế kỷ sau khi KV 55 được tìm thấy, cho thấy hài cốt này chính là cha ruột của vua Tutankamun.

Quá trình tái tạo khuôn mặt mất rất nhiều thời gian để hoàn thành, nhưng không giống như những hình ảnh được tái hiện trước đó của KV 55, nhóm nghiên cứu đã loại bỏ tóc, đồ trang sức để chỉ tập trung vào các đặc điểm trên khuôn mặt.

Video đang HOT

Các nhà khoa học đã sử dụng một quy trình gọi là phương pháp Manchester cho dự án này, trong đó xem xét cả độ dày của mô mềm và cơ mặt khi tái tạo khuôn mặt.

Francesco Galassi, giám đốc và đồng sáng lập của Trung tâm Nghiên cứu FAPAB nói với Live Science: “Cơ mặt và dây chằng được mô phỏng trên mô hình hộp sọ theo các quy tắc giải phẫu học”.

“Da được đặt lên hàng đầu và độ dày của mô là giá trị trung bình đã được xác định một cách khoa học”, ông Francesco cho hay.

Akhenaten là một vị Pharaoh hứng chịu nhiều sự chỉ trích khi ông cai trị Ai Cập. Khi Akhenaten lên nắm quyền, ông đã từ bỏ truyền thống thờ nhiều vị thần của Ai Cập để chuyển sang thuyết độc thần và chỉ bày tỏ lòng tôn kính với một vị thần mặt trời có tên là Aten.

Sự thay đổi này không được chấp nhận rộng rãi ở Ai Cập cổ đại, vì toàn bộ nền văn hóa của họ từ trước tới nay luôn tập trung vào nhiều vị thần.

Khi Akhenaten qua đời, người dân đã tháo dỡ và cất giấu các tượng đài của vị Pharaoh quá cố này và tên của ông đã bị xóa khỏi danh sách những người từng cai trị Ai Cập.

Tôn giáo đa thần trước đó đã được tái lập sau khi con trai của Akhenaten, Tutankhamun lên ngôi.

Chụp CT, phát hiện điều kinh hoàng trên xác ướp Ai Cập: Điều bất thường nhất nằm trong quan tài

Rất nhiều sự thật đã bị che giấu xoay quanh xác ướp này.

Theo một nghiên cứu chụp cắt lớp CT mới trên xác ướp của vị pharaoh, người ta tìm được những vết thương trên gương mặt vị vua điều mà những người ướp xác cổ đại đã cố gắng để che giấu.

Cái chết khủng khiếp

Vị pharaoh có một vết cắt lớn trên trán, nhiều vết cắt xung quanh mắt, má và một vết đâm ở đáy sọ mà độ sâu của nó có thể chạm tới thân não. Điều này cho thấy, trước khi chết, vị vua đã thực sự ở trên chiến tuyến cùng với những người lính của mình, liều mạng để giải phóng Ai Cập, sau đó hi sinh dưới vòng vây từ mọi phía của kẻ thù.

Seqenenre Taa II (hay Seqenenre Tao II) là người cai trị miền nam Ai Cập vào khoảng năm 1558 trước Công nguyên. Vào năm 1553 trước Công nguyên, Ai Cập bị chiếm đóng bởi người Hyksos, tộc người được cho rằng đến từ Levant. Người Hyksos kiểm soát miền bắc Ai Cập và yêu cầu miền nam của vương quốc phải triều cống cho họ.

Theo những gì được ghi chép trong những mảnh giấy cói, Seqenenre Taa II nổi dậy chống lại những kẻ chiếm đóng sau khi nhận được lời phàn nàn của vua Hyksos về những tiếng ồn của hà mã trong một chiếc hồ thiêng ở Thebes làm phiền giấc ngủ của ông ta.

Vị vua của Hyksos sống ở thành phố thủ đô của Avaris, nơi cách chiếc hồ này 400 dặm (664 km). Với lý do này, vua Hyksos hạ lệnh phá hủy chiếc hồ thiêng, đây là sự xúc phạm nghiêm trọng đối với Seqenenre Taa II.

Sự xúc phạm này có thể được coi là khởi nguồn của chiến tranh. Văn bản trên một phiến đá chạm khắc được tìm thấy ở Thebes có ghi lại rằng con trai của Seqenenre Taa II và người kế vị là Kamose đã chết trong trận chiến chống lại Hyksos.

Không ai biết điều gì xảy ra với vị pharaoh, ngay cả sau khi xác ướp của ngài được phát hiện vào năm 1886. Các nhà khảo cổ lúc bấy giờ nhận thấy những vết thương trên hộp sọ và suy đoán rằng ông đã bị giết trong một trận chiến hoặc có thể bị sát hại trong một cuộc đảo chính.

Điều bất thường trong quan tài

Các nhà khảo cổ học thế kỷ 19 còn cho biết xác ướp có mùi hôi khi họ mở quan tài ra, điều này khiến họ nghi ngờ rằng xác ướp đã được ướp một cách vội vàng ngay lên chiến trường.

Nghiên cứu gần đây sử dụng hình ảnh chụp X quang từ nhiều góc độ để xây dựng hình ảnh 3D về xác ướp của pharaoh cho thấy hài cốt của vị vua Ai Cập này có tình trạng vô cùng tồi tệ với phần xương bị tách rời và đầu cũng rời khỏi phần còn lại của cơ thể.

Chụp CT, phát hiện điều kinh hoàng trên xác ướp Ai Cập: Điều bất thường nhất nằm trong quan tài - Hình 1

Ảnh chụp X-quang xác ướp của Pharaoh Seqenenre Taa II (cre: Sahar Saleem)

Những vết thương trên hộp sọ chính là những bằng chứng để kể lại câu chuyện về cái chết tàn bạo của vị pharaoh. Vị vua Ai Cập có một vết cắt dài 7 cm trên trán, vết thương này có thể do một lưỡi rìu hoặc kiếm tạo ra. Chỉ tính riêng vết chém này cũng đủ khiến vị pharaoh tử vong rồi.

Còn có một vết thương khác có khả năng gây tử vong nằm ngay phía trên mắt phải của pharaoh dài 3,2 cm vết chém được xác định có thể do rìu gây ra. Các nhà khoa học còn cho biết thêm vị pharaoh còn có nhiều vết chém của cán rìu hoặc cán cùn trên mũi, mắt phải và má phải.

Chưa dừng lại ở đó, trên xác ướp còn tìm thấy vết chém sâu bởi kiếm hoặc rìu bên má trái. Phía bên trái còn thấy dấu hiệu bị đâm bởi một vũ khí dài, có thể là một ngọn giáo xuyên qua đáy hộp sọ của vị vua Ai Cập để lại vết thương dài 3,5 cm.

Một loạt các vết thương khác ở bên phải hộp sọ bị bao phủ bởi vật liệu ướp xác đều có thể bị dao găm hoặc một vật nặng như cùn hay cán rìu gây ra.

Hai tay của xác ướp bị uốn lại và nắm chặt nhưng không có vết thương nào trên cánh tay của vị pharaoh điều này cho thấy có thể hai tay của Seqenenre Taa II đã bị trói khi chết. Các nhà khoa học đưa ra giả thuyết có thể vị pharaoh đã bị bắt trên chiến trường và bị hành quyết bởi nhiều người.

Trong công bố mới nhất của các nhà nghiên cứu vào ngày 17/2/2021, việc những người ướp xác cố gắng khâu các vết thương trên hộp sọ của Seqenenre Taa II cho thấy rằng họ không vội vàng ướp xác.

Não khô của vị pharaoh cũng bị mắc kẹt ở bên trái hộp sọ của ngài, cho thấy rằng ai đó đã đặt vị vua nằm ở tư thế nghiêng sau khi chết tại nơi vị vua này ngã xuống hoặc trong khi thi thể của ông được vận chuyển đến nơi ướp xác.

Mặc dù các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra trên xác ướp của vị pharaoh có những vết thương gây ra bởi bạo lực nhưng cho đến nay vẫn chưa có bằng chứng xác thực chính xác về cái chết của các pharaoh là ở trên chiến trường.

Ví dụ như với trường hợp của Ramesses III, vị pharaoh đã bị cắt cổ trong một cuộc đảo chính cung điện hay như Ramesses II và Thutmose III tham gia trận chiến, nhưng không có bằng chứng về nguyên nhân những vết thương trên xác ướp của họ.

Seqenenre Taa II có thể đã bỏ mạng ở chiến trường nhưng những người kế vị của ngài cuối cùng cũng giành chiến thắng trong cuộc chiến này. Sau khi Kamose chết, vợ của Seqenenre Taa II, Ahhotep I trở thành nhiếp chính và tiếp tục nổi dậy chống lại Hyksos.

Con trai của hai người là Ahmose I sau này thừa kế ngai vàng của cha và đánh đuổi được những kẻ xâm lược này. Pharaoh Ahmose I thống nhất Ai Cập và thành lập Vương quốc mới, mở ra thời kỳ quyền lực đỉnh cao của Ai Cập cổ đại vào giữa thế kỷ 16 và 11 trước Công nguyên.

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Hình tượng rắn năm Ất Tỵ 2025 ở Trung QuốcHình tượng rắn năm Ất Tỵ 2025 ở Trung Quốc
07:24:38 30/01/2025
Nghi lễ đón Tết đau đớn nhất: Lăn qua giường đầy gai nhọn để cầu may mắnNghi lễ đón Tết đau đớn nhất: Lăn qua giường đầy gai nhọn để cầu may mắn
01:37:07 30/01/2025
4 nghề kỳ quặc lương cao, 90% người Việt chưa biết đến4 nghề kỳ quặc lương cao, 90% người Việt chưa biết đến
01:39:06 30/01/2025
"Vàng" mọc trên cây ở TQ: Gần 250 triệu chỉ mua được nửa kg, vua Khang Hy đề danh "Đệ nhất thiên hạ""Vàng" mọc trên cây ở TQ: Gần 250 triệu chỉ mua được nửa kg, vua Khang Hy đề danh "Đệ nhất thiên hạ"
06:52:51 30/01/2025
"Khách xông nhà" năm Ất Tỵ đỉnh nhất xuất hiện: Rắn hổ mang bò vào tận nhà người dân đúng khoảnh khắc sắp giao thừa"Khách xông nhà" năm Ất Tỵ đỉnh nhất xuất hiện: Rắn hổ mang bò vào tận nhà người dân đúng khoảnh khắc sắp giao thừa
07:00:14 30/01/2025

Tin đang nóng

Viral khoảnh khắc Văn Hậu cho "thu nhập chính" ăn ngày tết, dân mạng: "1 năm không đá bóng vẫn thắng đời 1-0"Viral khoảnh khắc Văn Hậu cho "thu nhập chính" ăn ngày tết, dân mạng: "1 năm không đá bóng vẫn thắng đời 1-0"
13:01:23 30/01/2025
Trấn Thành sẽ làm ra bộ phim doanh thu 1.000 tỷ?Trấn Thành sẽ làm ra bộ phim doanh thu 1.000 tỷ?
11:44:59 30/01/2025
Sai lầm khiến loạt lữ đoàn Ukraine "chưa đánh đã tan" ở chảo lửa DonetskSai lầm khiến loạt lữ đoàn Ukraine "chưa đánh đã tan" ở chảo lửa Donetsk
13:07:42 30/01/2025
Căng nhất mùa Tết: Thí sinh Rap Việt đòi nợ công ty cũ!Căng nhất mùa Tết: Thí sinh Rap Việt đòi nợ công ty cũ!
15:52:18 30/01/2025
Pháp có thể triển khai quân đến GreenlandPháp có thể triển khai quân đến Greenland
13:06:41 30/01/2025
Nga nêu lợi thế khi kiểm soát Novoolizavetovka, NATO gửi 41 tỷ USD cho UkraineNga nêu lợi thế khi kiểm soát Novoolizavetovka, NATO gửi 41 tỷ USD cho Ukraine
11:57:33 30/01/2025
Phim Tết bị chê nhiều nhất hiện tại: Nam chính xấu đến mức khán giả đòi trả lại tiền vé, kịch bản như rác phẩm càng xem càng tứcPhim Tết bị chê nhiều nhất hiện tại: Nam chính xấu đến mức khán giả đòi trả lại tiền vé, kịch bản như rác phẩm càng xem càng tức
15:36:16 30/01/2025
Cựu nghị sĩ Mỹ Bob Menendez lãnh 11 năm tù trong vụ nhận hối lộ vàngCựu nghị sĩ Mỹ Bob Menendez lãnh 11 năm tù trong vụ nhận hối lộ vàng
12:30:53 30/01/2025

Tin mới nhất

Tòa nhà 'xiêu vẹo', đứng vững trước nhiều trận động đất suốt 30 năm qua

Tòa nhà 'xiêu vẹo', đứng vững trước nhiều trận động đất suốt 30 năm qua

06:23:02 28/01/2025
Tọa lạc tại thành phố Machala, Ecuador, tòa Nhà Bất Tử (El Inmortal) là một công trình mang tính biểu tượng, nổi bật với vẻ ngoài mong manh và lạ lùng.
Kiếm tiền tỷ từ nghề nuôi rắn hổ mang

Kiếm tiền tỷ từ nghề nuôi rắn hổ mang

06:22:52 28/01/2025
Gần 10 năm gắn bó với nghề nuôi rắn hổ mang, anh Phan Thanh Bình, ngụ xã Mỹ Tú (huyện Mỹ Tú, tỉnh Sóc Trăng) được nhiều người gọi vui là Vua nuôi rắn hổ miền Tây .
Hành trình của viên kim cương Hope mang lời nguyền bí ẩn

Hành trình của viên kim cương Hope mang lời nguyền bí ẩn

06:22:39 28/01/2025
Viên kim cương Hope, một viên đá quý màu xanh đậm 45,52 carat, xuất xứ Ấn Độ, được coi là một trong những viên kim cương đẹp nhất thế giới
Ngăn chặn vụ 'bắt cóc' rô bốt phục vụ tiệm phở ở California

Ngăn chặn vụ 'bắt cóc' rô bốt phục vụ tiệm phở ở California

05:54:33 28/01/2025
Một người đàn ông tìm cách bắt cóc rô bốt phục vụ một tiệm phở ở California (Mỹ), nhưng được các nhân viên tại tiệm ngăn chặn kịp thời.
Rắn sợ những loài động vật nào?

Rắn sợ những loài động vật nào?

05:49:52 28/01/2025
Dù là loài săn mồi nổi tiếng, rắn cũng là con mồi của nhiều loài vật đáng gờm khác nhau nên có những loài động vật rắn sợ hơn con người.
Tín hiệu lạ đến từ thiên hà chết

Tín hiệu lạ đến từ thiên hà chết

05:36:35 28/01/2025
Các nhà thiên văn học cho biết đã phát hiện một dạng tín hiệu lạ, được gọi là sự kiện bùng phát sóng vô tuyến nhanh (FRB), đến từ một thiên hà cổ xưa và đã chết, cách trái đất hàng tỉ năm ánh sáng.
Những ngôi nhà thách thức thần chết ở Bolivia

Những ngôi nhà thách thức thần chết ở Bolivia

12:42:07 27/01/2025
1/5 số ngôi nhà đã đăng ký ở Lapaz của Bolivia ở mức độ nguy hiểm cao hoặc rất cao do nằm trên vùng đất không ổn định.
Cuộc sống như mơ hay cơn ác mộng?: Bí ẩn vùng đất ít ai biết đến chỉ có 100 người dân

Cuộc sống như mơ hay cơn ác mộng?: Bí ẩn vùng đất ít ai biết đến chỉ có 100 người dân

12:41:15 27/01/2025
Cuộc sống trên một hòn đảo nhỏ hẻo lánh với nét văn hóa độc đáo và những con người gắn bó chặt chẽ với thiên nhiên đã được ghi lại đầy chân thực.
Cầm hơn 650 triệu mua đứt căn nhà đất 8 phòng ngủ mà không cần xem trực tiếp: Chuyện 'cổ tích' có thật ở nền kinh lớn thứ 4 thế giới

Cầm hơn 650 triệu mua đứt căn nhà đất 8 phòng ngủ mà không cần xem trực tiếp: Chuyện 'cổ tích' có thật ở nền kinh lớn thứ 4 thế giới

09:48:12 27/01/2025
Erik Buhrow, 39 tuổi, điều hành một doanh nghiệp xây dựng tại Mỹ. Ông đã mua một ngôi nhà ở tỉnh Niigata của Nhật Bản thông qua AkiyaMart vào tháng 7 năm ngoái.
Cuộc sống "mê hoặc" tại nơi hẻo lánh nhất thế giới

Cuộc sống "mê hoặc" tại nơi hẻo lánh nhất thế giới

09:46:43 27/01/2025
Một ngày bình thường ở quần đảo Svalbard - Na Uy rất khác biệt: Thưởng thức cà phê dưới ánh cực quang, mặt trời lúc nửa đêm hoặc với tuần lộc.
Loài rắn lạ lắm răng, mang tên một ngôi sao Hollywood

Loài rắn lạ lắm răng, mang tên một ngôi sao Hollywood

23:43:14 26/01/2025
Rắn Himalaya DiCaprio sở hữu lớp vảy màu đồng, đầu ngắn, nhiều răng. Đây là loài bò sát có khả năng sinh tồn ở độ cao gần 1.900 m.
Đào được củ sắn dây 'kỳ lạ', lão nông bất ngờ khi có người trả 2,3 tỷ

Đào được củ sắn dây 'kỳ lạ', lão nông bất ngờ khi có người trả 2,3 tỷ

23:42:26 26/01/2025
Vừa qua, câu chuyện nông dân Huang Shunbao ở Quảng Tây của Trung Quốc thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng khi vô tình đào được một củ sắn dây siêu lớn, nặng đến 400 kg khi đang cải tạo ngôi nhà cũ của mình.

Có thể bạn quan tâm

Ấn tượng với nhà ống thiết kế vỏ bọc 'rỗng' cực thoáng

Ấn tượng với nhà ống thiết kế vỏ bọc 'rỗng' cực thoáng

Sáng tạo

16:23:02 30/01/2025
Maison KN là một ngôi nhà ống đơn lập có thiết kế hướng nội , gây ấn tượng với lớp vỏ bọc rỗng và những khoảng mở liên thông theo cả chiều ngang và dọc.
Neymar hưởng đặc quyền tại Santos

Neymar hưởng đặc quyền tại Santos

Sao thể thao

16:15:02 30/01/2025
Neymar chỉ ký hợp đồng 6 tháng với Santos, với mức lương cơ bản khoảng 135.507 bảng mỗi tháng (tương đương khoảng 32.500 bảng mỗi tuần). Đây là mức thu nhập tương tự thời điểm anh còn khoác áo Santos trong giai đoạn 2010-2013.
Hari Won réo tên Trấn Thành liên tiếp trên MXH ngay đầu năm, chuyện gì đây?

Hari Won réo tên Trấn Thành liên tiếp trên MXH ngay đầu năm, chuyện gì đây?

Sao việt

16:09:23 30/01/2025
Sau 9 năm kết hôn, Trấn Thành và Hari Won hiện tại vẫn mặn nồng và là cặp đôi hot nhất nhì trong showbiz Việt. Mới đây, nữ ca sĩ bất ngờ réo gọi tên của ông xã trên mạng xã hội.
Mùng 2 tết nhiều tuyến đường ùn tắc kéo dài

Mùng 2 tết nhiều tuyến đường ùn tắc kéo dài

Tin nổi bật

16:08:54 30/01/2025
Theo đó tại một số tuyền đường cao tốc như Nội Bài - Lào Cai hay nút giao tuyến đường Cao Bồ hướng về cầu Nam Bình ( nối 2 tỉnh Nam Định và Ninh Bình) đã ùn tắc kéo dài.
Món ngon trong mâm cỗ Tết cổ truyền ở miền Bắc

Món ngon trong mâm cỗ Tết cổ truyền ở miền Bắc

Ẩm thực

16:06:23 30/01/2025
Món ăn có trong mâm cỗ ngày Tết cổ truyền của người miền Bắc thường chú trọng hương vị thơm ngon, đầy đủ sắc màu.
Sao Hàn 30/1: Jiyeon 'cạch mặt' chồng cũ, G-Dragon 'lên đồ' chất ở show Chanel

Sao Hàn 30/1: Jiyeon 'cạch mặt' chồng cũ, G-Dragon 'lên đồ' chất ở show Chanel

Sao châu á

16:00:20 30/01/2025
Jiyeon (T-ara) đáp trả chồng cũ bằng hành động dứt khoát; G-Dragon chứng minh đẳng cấp thời trang tại sự kiện quốc tế.
Gỡ nút thắt tổ chức để thu hút sao ngoại đến Việt Nam

Gỡ nút thắt tổ chức để thu hút sao ngoại đến Việt Nam

Nhạc quốc tế

15:55:13 30/01/2025
Dù đã rất cố gắng đưa thần tượng nước ngoài về Việt Nam nhưng các phốt hủy show vẫn thường xảy ra khiến các fan hâm mộ đầu tư và chờ đợi thất vọng về khâu tổ chức.
Ai là người đánh bại Trấn Thành?

Ai là người đánh bại Trấn Thành?

Hậu trường phim

15:47:55 30/01/2025
Sáng ngày mùng 2 Tết, đạo diễn Trấn Thành bất ngờ chia sẻ thông tin về người đã đánh bại kỷ lục trước đó của anh.
5 kiểu phối đồ cho ngày đầu năm giúp chị em thỏa sức mặc đẹp đón Tết 2025

5 kiểu phối đồ cho ngày đầu năm giúp chị em thỏa sức mặc đẹp đón Tết 2025

Thời trang

15:14:52 30/01/2025
Sự kết hợp giữa áo khoác trench coat và váy phông rất thời thượng. Đi cùng một đôi giày thể thao màu trắng sẽ giúp bạn trông năng động và thoải mái hơn.
Năm Rắn tỉnh táo tránh bẫy 'phông bạt sang chảnh, thành đạt' lừa đảo

Năm Rắn tỉnh táo tránh bẫy 'phông bạt sang chảnh, thành đạt' lừa đảo

Pháp luật

14:30:34 30/01/2025
Hoa mắt trước sự xa hoa ngụy tạo, không ít người đã đặt niềm tin nhầm chỗ, mất tiền tỷ đầu tư vào các loại tài sản ảo, tiền ảo do các đối tượng lừa đảo câu nhử.
Cách Ukraine tăng mức độ nguy hiểm cho xuồng không người lái để đối phó với Nga

Cách Ukraine tăng mức độ nguy hiểm cho xuồng không người lái để đối phó với Nga

Thế giới

13:06:21 30/01/2025
Thiết bị không người lái chở theo máy bay không người lái (UAV) có thể là tương lai của chiến tranh robot, và quân đội Ukraine đang dẫn đầu xu hướng này.