Hành trình từ đỉnh cao tới vành móng ngựa của Bạc Hy Lai

Từ một ngôi sao đầy triển vọng trên chính trường, Bạc Hy Lai đột ngột mất hết quyền lực và đối mặt với viễn cảnh sống trong tù sau “phiên tòa thế kỷ” vào ngày 22/8.

Ngày 2/2 năm ngoái, ông Bạc Hy Lai, bí thư thành ủy Trùng Khánh, bất ngờ điều chuyển Vương Lập Quân, giám đốc công an thành phố, sang phụ trách mảng khoa học, giáo dục và môi trường. 4 ngày sau, trong một động thái cũng bất ngờ không kém, Vương xuất hiện tại lãnh sự quán Mỹ ở thành phố Thành Đô để xin tị nạn. Ông ta tiết lộ với các nhà ngoại giao Mỹ một tin chấn động: Cốc Khai Lai, vợ của bí thư thành ủy Trùng Khánh và là một luật sư giỏi, từng giết người.

Đó là sự kiện mở màn cho quá trình sụp đổ của Bạc Hy Lai, một trong những chính trị gia triển vọng nhất Trung Quốc thời bấy giờ. Giới phân tích từng dự đoán ông sẽ thăng tiến mạnh mẽ sau kỳ đại hội đảng lần thứ 18, sự kiện đánh dấu việc chuyển giao quyền lực cho thế hệ lãnh đạo thứ năm của Trung Quốc. Chẳng bao lâu sau khi Vương tới lãnh sự quán Mỹ, Đảng Cộng sản Trung Quốc đình chỉ mọi chức vụ của ông Bạc từ ngày 14/3/2012.

Giới truyền thông nhận định, vụ cách chức Bí thư Thành ủy Trùng Khánh là “quả bom chính trị” kinh thiên động địa nhất tại Trung Quốc trong nhiều năm gần đây.

Cựu bí thư thành ủy Trùng Khánh, ông Bạc Hy Lai. Ảnh: CNN.

Là con trai của phó thủ tướng Bạc Nhất Ba, một nhà lãnh đạo cấp tiến và có ảnh hưởng lớn tại Trung Quốc, con đường hoạn lộ của Bạc Hy Lai khá thuận lợi. Từ vị trí chủ tịch thành phố Đại Liên, ông được cất nhắc lên vị trí Bộ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc và giành một trong số 25 ghế của Bộ Chính trị. Sau đó ông nhận chức Bí thư thành ủy Trùng Khánh, một thành phố lớn của Trung Quốc với 30 triệu dân.

Khi Bạc Hy Lai về Trùng Khánh năm 2007, nhiều người cho rằng đây là ngõ cụt cho sự nghiệp của ông. Tuy nhiên, Bạc vẫn biết cách xoay chuyển tình thế để tạo dấu ấn. Ông thực hiện nhiều biện pháp mạnh để trấn áp tội phạm và nạn tham nhũng, phát động hàng loạt chiến dịch nhằm thu hẹp khoảng cách giàu nghèo. Một chủ trương khá lạ của ông là khôi phục các bài hồng ca từ thời Mao Trạch Đông. Phong trào thi hát nhạc đỏ lan từ Trùng Khánh tới nhiều địa phương khác trong cả nước. Bạc trở thành người hùng đối với những người bảo thủ tôn sùng tư tưởng Mao Trạch Đông.

Với phong cách của Mao, Bạc trở thành một ứng cử viên sáng giá cho những vị trí lãnh đạo Trung Quốc trong tương lai. Tuy nhiên, những chủ trương của Bạc khiến một bộ phận dư luận lo ngại Trùng Khánh sẽ quay trở về thời kỳ Cách mạng văn hóa, khi mà chính quyền có thể xử tội công dân mà không cần lý do. Hồi tháng 3 năm ngoái cựu thủ tướng Ôn Gia Bảo đã cảnh báo rằng đất nước phải cải cách hơn nữa và tránh sa vào một cuộc Cách mạng văn hóa lần thứ hai.

Có lẽ khi ở trên đỉnh cao của danh vọng, Bạc không bao giờ nghĩ rằng mối quan hệ của ông với Neil Heywood – một giáo viên tiếng Anh mà ông gặp khi giữ chức chủ tịch thành phố Đại Liên, tỉnh Sơn Đông trong thập niên 90 – lại góp phần tạo nên bước ngoặt thê thảm trong sự nghiệp của ông. Heywood đã xây dựng cuộc sống khá giả nhờ mối quan hệ với gia đình ông Bạc. Anh ta vừa tư vấn kinh doanh cho gia đình Bạc, vừa giúp đỡ Bạc Qua Qua trong quá trình học tại Anh và Mỹ. Nhờ vậy mà Heywood mua được biệt thự sang trọng ở Bắc Kinh và xe hơi hạng sang.

Song một thực trạng khó tin đã âm thầm diễn ra. Mối quan hệ giữa bà Cốc Khai Lai với Heywood, vốn khăng khít hơn cả mối quan hệ giữa Bạc với người đàn ông Anh, đã rạn nứt dần dần bởi những mâu thuẫn về lợi ích trong kinh doanh. Để chấm dứt mâu thuẫn, bà Cốc quyết định thủ tiêu đối thủ. Bà đã thực hiện thành công âm mưu bằng bữa tiệc với người bạn thân thiết trong một phòng khách sạn vào tháng 11/2011. Heywood ăn, uống với Cốc mà không hề nghĩ rằng người phụ nữ này sẽ đổ chất độc xyanua vào miệng ông ta. Bác sĩ pháp y kết luận Heywood chết vì đau tim và người ta nhanh chóng hỏa thiêu xác.

Vốn là “cánh tay phải” của Bạc, nhưng Vương Lập Quân vẫn ra lệnh điều tra vụ án mạng của Heywood và nghi ngờ Cốc Khai Lai. Bí thư thành ủy Trùng Khánh đã giáng cho thuộc cấp thân tín một cái tát mạnh khiến Vương kinh hãi. Lo ngại Bạc sẽ ra tay tàn độc, Vương quyết định chạy tới lãnh sự quán Mỹ tại Trùng Khánh để xin tị nạn.

Nghe lén các nhà lãnh đạo cấp cao cũng có thể là một trong những nguyên nhân khiến sự nghiệp của Bạc sụp đổ nhanh hơn. Trong một cuộc họp nội bộ của Văn phòng Trung ương đảng vào ngày 11/4 năm ngoái, chủ tịch một tập đoàn nhà nước, người đọc biên bản cuộc họp, đã nói Bạc nghe lén nhiều lãnh đạo cao cấp, bao gồm Phó chủ tịch nước Tập Cận Bình. Có lẽ Bạc nghe lén điện thoại để tìm kiếm thông tin về ý định quy hoạch nhân sự của các nhà lãnh đạo cao nhất.

Một cựu quan chức trong chính quyền thành phố Đại Liên, tỉnh Liêu Ninh, tiết lộ rằng từ khi lãnh đạo thành phố, ông Bạc đã ra lệnh cấp dưới ghi âm cuộc điện thoại của cựu chủ tịch Giang Trạch Dân khi ông thăm Đại Liên.

Việc Vương Lập Quân chạy tới Thành Đô để xin tị nạn chính trị tại lãnh sự quán Mỹ đã khiến Chủ tịch Hồ Cẩm Đào và các nhà lãnh đạo cấp cao khác ra lệnh thành lập tổ điều tra đặc biệt đối với Vương và những người liên quan. Trong quá trình điều tra, các chuyên gia phát hiện những chứng cứ cho thấy Bạc yêu cầu cấp dưới nghe trộm các cuộc nói chuyện điện thoại.

Tòa án đã xét xử Cốc Khai Lai vào tháng 8/2012. Bà ta lĩnh án tử hình vì tội giết người, nhưng tòa cho phép hoãn thi hành án trong hai năm. Vào tháng 7/2013, đến lượt Bạc bị truy tố về tội lạm dụng quyền lực, tham nhũng, nhận hối lộ. Phiên tòa xét xử ông sẽ diễn ra tại thành phố Tế Nam, tỉnh Sơn Đông. Cho dù Bạc nhận mức án nào thì, theo giới truyền thông, phiên tòa ngày mai sẽ vẫn là hồi kết của một “vụ án chính trị thế kỷ” tại Trung Quốc.

Theo Tri Thức