Hành trình hé lộ ‘Hồ sơ Panama’ của 400 nhà báo
Marina Walker đến giờ vẫn nhớ như in cái cảm giác cách đây hơn một năm khi nghe một nguồn tin nói rằng người này đang nắm giữ những dữ liệu rò rỉ “lớn hơn bất cứ thứ gì” mà bà từng thấy.
Mossack Fonseca la công ty luật ở Panama bị tình nghi lập công ty “ma” để giúp nhiều chính trị gia, tỷ phú, siêu sao thế giới trốn thuế. Ảnh: DPA
Con số mà Walker, phó giám đốc Hiệp hội Phóng viên Điều tra Quốc tế ( ICIJ), nhận được quả thực rất lớn: 2,6 TB dữ liệu chứa 11,5 triệu tài liệu của một công ty luật tại Panama, hé lộ về một mạng lưới công ty “ma” khổng lồ trên toàn thế giới, dường như lập ra để giúp giới nhà giàu trốn thuế, và trong một số trường hợp là rửa tiề.n, theo Mashable.
Nhiều công ty được nhắc tới có liên quan đến cả giới chính trị gia, cựu tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak, cựu lãnh đạo Libya Muammar Gaddafi hay Tổng thống Syria Bashar Assad. Một số người nổi tiếng, như siêu sao bóng đá Lionel Messi, cũng nằm trong danh sách. Số tài liệu trên được gọi ngắn gọn là “ Hồ sơ Panama”.
Phát hiện chấn động này đòi hỏi một nỗ lực của rất nhiều nhà báo, mà trong đó ICIJ là tổ chức đóng vai trò trung tâm, giúp điều phối, phân bổ. Nhưng trước hết, điều mà họ cần là tìm ra một thứ gì đó đủ quan trọng và có sức hấp dẫn để thu hút công chúng đọc rồi chia sẻ.
“Chúng tôi nhanh chóng làm hai điều. Chúng tôi tuyển dụng một đội nhà báo điều tra toàn cầu, những người có khả năng dành nhiều tháng ròng rã để phân tích và khai thác các dữ liệu nắm giữ trong tay”, bà Walker nói. “Chúng tôi cũng đối diện với một bài toán về công nghệ khi phải tìm cách để đọc và chia sẻ những dữ liệu này một cách an toàn nhất có thể. Chúng tôi mất nhiều tháng để thanh lọc, chuẩn bị dữ liệu sau đó tải chúng lên nền tảng số”.
Tổng cộng trên 370 nhà báo từ 100 hãng truyền thông tại gần 80 quốc gia trên thế giới đã cùng thực hiện dự án. Dù không nêu chi tiết cách thức họ lưu trữ cũng như chia sẻ thông tin nhưng ông Gerard Ryle, giám đốc ICIJ, cho biết dự án thậm chí còn tạo dựng một không gian riêng nhằm giúp các nhà báo từ những tòa soạn khác nhau cùng thảo luận trên mạng.
Mọi chuyện bắt đầu vào những tháng cuối năm 2014 khi một nguồn tin giấu tên liên lạc với Bastian Obermayer, phóng viên điều tra từ tờ Suddeutsche Zeitung của Đức, và hỏi liệu họ có muốn tiếp cận với một nguồn thông tin giá trị về các giao dịch mờ ám liên quan tới hàng loạt chính trị gia nổi tiếng ở châu Âu hay không.
Suddeutsche Zeitung sau đó bắt tay với ICIJ để cùng tiến hành điều tra. Những dữ liệu mà họ sở hữu cuối cùng đều dẫn tới một công ty luật ở Panama mang tên Mossack Fonseca. Cái tên này một thời chỉ lưu truyền trong nội bộ giới tinh hoa toàn cầu nay xuất hiện ngập tràn trên các phương tiện truyền thông và là tâm điểm của cuộc điều tra được cho là tốn kém nhất lịch sử báo chí thế giới.
Sheila Coronel, phóng viên điều tra lão luyện, giáo sự tại Đại học Báo chí Columbia, đán.h giá “Hồ sơ Panama” đã thiết lập một tiêu chuẩn mới về khả năng phối hợp hành động giữa các nhà báo.
“Tôi chưa bao giờ thấy một nỗ lực hợp tác nào lớn như vậy, xét về số lượng phóng viên, tổ chức thông tấn, báo chí cũng như số nước góp mặt”, ông Coronel bình luận. Bên cạnh đó, “quyền tự chủ và tính độc lập mà các đơn vị này được trao để khai thác nguồn tư liệu dồi dào nhằm đào xới lên những câu chuyện quan trọng, có ý nghĩa với độc giả cũng rất đáng kinh ngạc”.
Video đang HOT
Hợp tác toàn cầu
Dự án có sự tham gia của rất nhiều hãng tin, tờ báo uy tín, như The Guardian, BBC, Univision, tờ Le Monde của Pháp , La Nación, Arg entina, kênh NDR và WDR của Đức, cùng các nhà báo từ tờ Sonntags Zeitung, Thụy Điển, nhật báo Falter và kênh truyền hình ORF, Áo.
Theo Mashable, dự án trên được triển khai tại thời điểm mà báo chí điều tra nói riêng và ngành công nghiệp truyền thông nói chung đang gặp nhiều khó khăn. Số lượng công việc phóng viên giảm sút với tốc độ nhanh chóng, ít nhất là tại Mỹ. Nhiều nhà báo phải chuyển sang những công việc khác, chẳng hạn như làm thuê cho các tập đoàn trong lĩnh vực quan hệ công chúng.
Việc những dữ liệu rò rỉ có liên hệ tới các công ty, tổ chức, cá nhân tại hàng loạt quốc gia khác nhau cũng là lý do khiến dự án cần đến một nhóm phóng viên, hãng thông tấn, báo chí lớn, đa dạng về thành phần đồng thời có kiến thức địa phương.
“Nếu muốn điều tra các tài liệu về Brazil, bạn có thể tìm hỏi một phóng viên Brazil”, tạp chí Fortune dẫn lời ông Ryle cho hay.
Dù vậy, không phải bất cứ đơn vị nào cũng gia nhập dự án. New York Times, Wall Street Journal và Washington Post là ba tờ báo lớn của Mỹ không theo sát vụ việc.
Theo bà Walker, sự cởi mở và sẵn sàng chia sẻ thông tin là một trong những yếu tố quan trọng của dự án. Và đây có thể là nguyên nhân khiến một số tổ chức, cơ quan không sẵn lòng tham gia.
Có người thích kiểu chia sẻ này nhưng có người lại cảm thấy không thoải mái. Thực tế này hoàn toàn dễ hiểu bởi nó phụ thuộc vào chính sách bảo mật của từng đơn vị, Walker cho biết. Tuy nhiên, bà cũng nhấn mạnh rằng cánh cửa vẫn rộng mở để chào đón thêm những đối tác mới.
Điều đó không có nghĩa là chúng tôi không thể hợp tác với Washington Post hay New York Times, bà Walker nói.
Vũ Hoàng
Theo VNE
Quả bom vụ rửa tiề.n khủng phát nổ
Những tên tuổ.i thuộc hàng "tinh hoa" nhất của thế giới đã bị điểm danh trong vụ rò rỉ tài liệu mật lớn nhất lịch sử tài chính toàn cầu.
Hãng luật Mossack Fonseca đang là tâm điểm điều tra sau vụ rò rỉ khổng lồ - Ảnh: Reuters
Ngày 4.4, giới truyền thông thế giới đua nhau tung lên trang nhất những thông tin chấn động thu được từ hơn 11 triệu tài liệu do Nhóm phóng viên điều tra quốc tế (ICIJ) tung ra. Thành viên của ICIJ đến từ hơn 100 cơ quan truyền thông quốc tế như The Washington Post (Mỹ), The Guardian (Anh), Le Monde (Pháp...
Được gọi là "Hồ sơ Panama", số tài liệu này bao gồm thông tin hoạt động chi tiết đến từng ngày của Hãng luật quốc tế Mossack Fonseca trong suốt 40 năm. Nội dung tài liệu cho thấy ít nhất 12 đương kim hoặc cựu nguyên thủ quốc gia cùng người thân, hàng chục chính khách, tỉ phú và người nổi tiếng trong nhiều giới đã trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua Mossack Fonseca để lập vô số công ty, phần lớn bị nghi ngờ là công ty "ma" với mục tiêu che giấu tài sản, trốn thuế hoặc thậm chí là rửa tiề.n.
Theo Reuters, dữ liệu của Mossack Fonseca do một nguồn nặc danh chuyển choSddeutsche Zeitung và tờ báo Đức lập tức chia sẻ với các đồng nghiệp tại nhiều nước. Hàng trăm nhà báo, chuyên gia đã bắt tay điều tra, phân tích lượng thông tin khổng lồ trước khi tung ra "quả bom" chấn động này.
Mossack Fonseca là một trong những hãng luật lớn nhất và cũng bí ẩn nhất thế giới. Hãng này đặt trụ sở tại Panama và có chi nhánh tại 42 quốc gia. Theo "Hồ sơ Panama", Mossack Fonseca hợp tác chặt chẽ với nhiều ngân hàng lớn trên thế giới để tư vấn cho các khách hàng mở công ty đầu tư và quản lý tài sản. Hầu hết số này bị cho là công ty offshore (công ty bình phong mở ở những nơi có thuế suất ưu đãi với mục đích trốn thuế hoặc rửa tiề.n) đặt tại những "thiên đường thuế" khét tiếng như Panama, Thụy Sĩ, Síp, quần đảo Virgin thuộc Anh... Kể từ năm 1977, hãng đã dựng nên hơn 240.000 công ty, hoạt động chặt chẽ với hơn 500 ngân hàng và chi nhánh, tạo thành một mạng lưới tài chính dày đặc và bí ẩn.
Hãng luật quốc tế Mossack Fonseca tại Panama City, nơi giúp các nhân vật "tai to mặt lớn" và người nổi tiếng trong nhiều giới lập vô số công ty, với mục tiêu che giấu tài sản, trốn thuế hoặc thậm chí là rửa tiề.n - Ảnh: Reuters
Những khách hàng quyền lực
Theo AFP, tên của Tổng thống Nga Vladimir Putin không một lần xuất hiện trong "Hồ sơ Panama". Thế nhưng Mossack Fonseca quản lý tài sản của 4 công ty mang tên Sonnette Overseas, International Media Overseas, Sunbarn và Sandalwood Continental do những người được cho là vô cùng thân cận với ông Putin đứng tên. Trong đó có nghệ sĩ đàn cello Sergei Roldugin là cha đỡ đầu của con gái ông Putin. Tài liệu rò rỉ cho thấy các công ty này có thể đã "rửa tiề.n lên đến 2 tỉ USD" vì hoạt động của chúng đáng ngờ đến mức phi lý. Chẳng hạn như Sandalwood Continental từng mua một tài sản với giá chỉ 1 USD nhưng sau đó bán lại được... 113 triệu USD.
Bên cạnh đó, gia đình của 8 đương kim và cựu Ủy viên Thường vụ Bộ Chính trị Trung Quốc cũng bị điểm danh trong "Hồ sơ Panama". AFP trích nội dung tài liệu cho hay vợ chồng chị ruột của Chủ tịch Tập Cận Bình đã thông qua Mossack Fonseca lập 2 công ty ở quần đảo Virgin, tích lũy được "hàng trăm triệu USD". Một cái tên khác là bà Lý Tiểu Lâm, con gái cựu Thủ tướng Lý Bằng từng là người thụ hưởng một quỹ ở Liechtenstein được điều hành bởi một công ty đăng ký tại British Virgin Islands trong giai đoạn ông còn tại chức (1987 - 1998).
Thủ tướng Anh David Cameron cũng bị liên can khi người cha quá cố của ông - Ian Cameron khi còn sống cũng là khách hàng của Mossack Fonseca và sở hữu một mạng lưới công ty đầu tư lớn ở nước ngoài. Trong khi đó, Thủ tướng Iceland Sigmundur David Gunnlaugsson và vợ đối mặt cáo buộc đã sử dụng một công ty offshore tên Wintris Inc, để "giấu hàng triệu USD tiề.n đầu tư" ngay trong giai đoạn nước này suýt v.ỡ n.ợ vì khủng hoảng tài chính toàn cầu.
Một số nguyên thủ, lãnh đạo khác dính líu đến "Hồ sơ Panama" gồm Thủ tướng Pakistan Nawaz Sharif, Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko... và nhiều chính trị gia thuộc 7 đảng phái ở Brazil, theo Reuters.
"Không làm gì sai"
Hôm qua 4.4, người đứng đầu Hãng Mossack Fonseca, ông Ramon Fonseca, thừa nhận cơ sở dữ liệu của hãng đã bị tin tặc xâm nhập nhưng ông khẳng định công ty mình lẫn các khách hàng "không làm gì sai".
Thật ra, việc có tên trong "Hồ sơ Panama" hay nói chung là lập công ty đầu tư ở nước ngoài không đồng nghĩa với việc phạm pháp. Đến nay chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy những nhân vật bị nêu tên muốn trốn thuế hay rửa tiề.n. Tuy nhiên, chỉ riêng việc dính đến các công ty hoạt động ở "thiên đường thuế" hay thông tin về tài sản kếch sù của gia đình chính khách cấp cao cũng đủ khiến dư luận nghi ngờ.
Trong ngày 4.4, hàng loạt quốc gia như Pháp, Hà Lan, Thụy Điển, Áo, Na Uy, New Zealand... đã thông báo mở điều tra về các thông tin trong "Hồ sơ Panama". Reuters dẫn lời người phát ngôn cho Thủ tướng Anh Cameron nói chuyện đầu tư của cha ông là "vấn đề riêng tư", nhưng London ngỏ ý muốn được cung cấp tài liệu để tìm hiểu thêm.
Trong khi đó, Trung Quốc vẫn đang im lặng; còn Nga phản ứng khá quyết liệt. AFP dẫn lời phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov tuyên bố những thông tin nói trên "không chính xác, chẳng có gì mới" và là "âm mưu bô.i nh.ọ ông Putin với ý đồ ảnh hưởng đến các cuộc bầu cử sắp tới". Tương tự, giới công tố Ukraine nói "không tìm ra bằng chứng Tổng thống Poroshenko phạm pháp", còn Thủ tướng Iceland Gunnlaugsson bác bỏ mọi cáo buộc. Tuy nhiên, phe đối lập Iceland đã nhân cơ hội này kêu gọi ông từ chức, đồng thời thúc đẩy bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với ông.
Các con của Thủ tướng Pakistan Nawaz Sharif tuyên bố tài sản của họ "có được nhờ làm ăn hợp pháp và chưa bao giờ phải che giấu". Bộ trưởng Thông tin Pakistan Pervez Rasheed nhấn mạnh thêm: "Ai nấy đều có quyền với tài sản của mình, dù là quẳng ra biển, bán tống bán tháo hoặc thiết lập quỹ ủy thác quản lý. Luật Pakistan lẫn luật quốc tế đều không có điều khoản nào cho thấy làm như vậy là phạm pháp", theo Reuters.
Từ Thành Long đến Messi
Ngoài chính giới, còn có nhiều ngôi sao điện ảnh, thể thao... xuất hiện trong danh sách khách hàng của Mossack Fonseca. Trong đó có huyền thoại điện ảnh Ấn Độ Amitabh Bachchan và con dâu ông, cựu Hoa hậu Thế giới Aishwarya Rai Bachchan, theo tờ The Indian Express. Thành Long cũng có ít nhất 6 công ty do Mossack Fonseca làm đại diện. Còn giới thể thao lộ các tên tuổ.i như siêu sao Lionel Messi (sở hữu một công ty tên Mega Star Enterprises), Chủ tịch UEFA Michel Platini, cựu danh thủ Chile Ivan Zamorano...
Thụy Miên
Theo Thanhnien
Hồ sơ Panama: Doanh nhân Anh lập công ty giúp Triều Tiên buôn vũ khí Một doanh nhân người Anh sống tại Triều Tiên từng thành lập một công ty bình phong ở nước ngoài để giúp Bình Nhưỡng bán vũ khí và phát triển chương trình hạt nhân, theo hồ sơ Panama. Doanh nhân Nigel Cowie, người rời Hồng Kông đến Triều Tiên làm ăn vì "ở đó có nhiều trò vui" - Ảnh: Bloomberg Doanh nhân...