Hải quân Nga sẽ phải trả giá cho tổn thất của Moscow ở Ukraine?
Một số chuyên gia cho rằng Hải quân Nga đang phô diễn sức mạnh trên khắp thế giới, nhưng cuối cùng có thể phải trả giá cho những tổn thất của Moscow ở Ukraine.
Từ đầu năm đến nay, Hải quân Nga đã thực hiện các cuộc tập trận lớn ở những nơi xa xôi trên thế giới, thể hiện các khả năng của mình ngay cả khi quân đội nước này chịu tổn thất nặng nề trong cuộc xung đột với Ukraine, theo báo Business Insider ngày 12.5.
Những cuộc tập trận ở Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương cho thấy quân đội Nga không xuống cấp và Điện Kremlin không bị cô lập như Kyiv và những bên ủng hộ Ukraine mong muốn.
Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng những lực lượng được triển khai để gửi thông điệp trên sẽ không có lợi thế hơn so với những lực lượng khác, khi Nga bắt đầu xây dựng lại quân đội mà nước này đã đưa vào tham chiến và chịu tổn thất nặng nề ở Ukraine, theo Business Insider.
Đưa tàu mang tên lửa bội siêu thanh tập trận
Các quan chức Nga hồi tháng 1 cho hay tàu hộ vệ tên lửa dẫn đường Đô đốc Gorshkov và một tàu chở dầu sẽ tham gia cuộc tập trận do Nam Phi tổ chức vào tháng 2. Tàu Đô đốc Gorshkov được trang bị tên lửa bội siêu thanh Zircon, loại vũ khí mà Moscow ca ngợi là “bất khả chiến bại”. Loại tên lửa này đã được thử nghiệm khi tàu đi qua Đại Tây Dương, diễn tập tấn công “mục tiêu được mô phỏng là tàu chiến của kẻ thù”, theo Bộ Quốc phòng Nga.
Tàu hộ vệ Đô đốc Gorshkov của Hải quân Nga tại vịnh Richards, Nam Phi vào ngày 22.2
AFP
Trong cuộc tập trận, được gọi là Mosi II và diễn ra từ ngày 17-28.2, các tàu Nga đã huấn luyện với các tàu chiến của Nam Phi và Trung Quốc. Sau đó, tàu Nga đi về phía đông để tham gia tập trận với các tàu Trung Quốc và Iran vào giữa tháng 3, và thực hiện một chuyến thăm cảng ở Ả Rập Xê Út vào đầu tháng 4 trước khi đến căn cứ của Nga tại thành phố Tartus thuộc Syria. Đó là lần đầu tiên một tàu chiến Nga thăm cảng ở Ả Rập Xê Út, theo Business Insider.
Bị Mỹ cáo buộc cung cấp vũ khí cho Nga, Nam Phi bác bỏ, hứa điều tra
Trong khi Trung Quốc và Iran là hai trong số những nước ủng hộ lớn nhất của Nga, Nam Phi đã tuyên bố quan điểm trung lập về cuộc chiến ở Ukraine và duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Washington và Moscow. Nam Phi đã hạ thấp tầm quan trọng của cuộc tập trận, khi ngoại trưởng nước này gọi đây là “cuộc tập trận với những người bạn”.
Tuy nhiên, các chính trị gia đối lập Nam Phi và Mỹ đều chỉ trích chính phủ Nam Phi vì đã cho phép Nga phô diễn sức mạnh quân sự trong dịp đ.ánh dấu chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine tròn một năm (24.2.2022-24.2.2023). “Ngay bây giờ, điều tôi thực sự lo ngại là Mosi II”, tướng Michael Langley, Chỉ huy Bộ Tư lệnh châu Phi của Mỹ, nói với các nhà lập pháp Mỹ vào tháng 3, gọi cuộc tập trận là “một chiến dịch nhằm gửi thông điệp” của Nga và Trung Quốc.
Thủy thủ Nga trong cuộc họp báo ở vịnh Richards, Nam Phi ngày 22.2. ẢNH AFP
Business Insider dẫn lời ông Mark Galeotti, chuyên gia về các vấn đề quân sự của Nga, cho rằng cuộc tập trận trên đối với Nga giống như một tuyên bố chính trị. Ông mô tả cuộc tập trận là “một phần trong chiến dịch tiếp tục của [Tổng thống Nga Vladimir] Putin nhằm cố gắng lôi kéo” các nước khác và thể hiện mình đang cố gắng chống lại “phương Tây xấu xa và sự bá quyền kiểu Mỹ”.
Chiến hạm Nga tập trận với Nam Phi, Trung Quốc, sẽ phóng thử tên lửa bội siêu thanh Zircon?
Sau khi tàu Đô đốc Gorshkov tới Syria vào giữa tháng 4, Nga đã công bố một cuộc tập trận bất ngờ để kiểm tra sự sẵn sàng của Hạm đội Thái Bình Dương và kiểm tra “năng lực đẩy lùi một cuộc tấn công trên biển”. Cuộc tập trận kéo dài một tuần với sự tham gia của 25.000 quân nhân, 167 tàu hải quân, trong đó có 12 tàu ngầm, và 89 máy bay, theo Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu. Khi đó, quân đội Nga đã phong tỏa một phần của biển Okhotsk và vùng biển nằm giữa bán đảo Triều Tiên và Nhật Bản để tập phóng ngư lôi, tên lửa và b.ắn pháo.
Quân đội Nga cũng đã tiến hành cuộc tập trận ở những khu vực khác kể từ khi phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine, nhưng cuộc tập trận của Hạm đội Thái Bình Dương đáng chú ý về quy mô và địa điểm.
Nga đã sử dụng các hoạt động ở Thái Bình Dương, bao gồm những cuộc tuần tra chung với Trung Quốc cũng như các chuyến bay của máy bay n.ém b.om và các cuộc tập trận hải quân gần bang Alaska (Mỹ), để gửi thông điệp tới Mỹ và các đồng minh của Mỹ.
Hạm đội Thái Bình Dương tập trận, Tổng thống Putin nói gì về vai trò hải quân Nga?
“Cánh tay yếu nhất” của quân đội Nga
Tuy Hải quân Nga cho đến nay vẫn tương đối bình yên trong cuộc chiến ở Ukraine, với tổn thất lớn duy nhất là soái hạm Moskva thuộc Hạm đội biển Đen, ông Galeotti nhận định với Business Insider rằng hải quân Nga luôn là “cánh tay yếu nhất” của quân đội Nga.
“Bản thân Hải quân Nga thực sự không thể làm được gì nhiều ngoài việc đóng vai trò là kẻ phá đám. Chúng ta không thể bỏ qua thực tế là Hải quân Nga vẫn có thể triển khai lực lượng của mình, nhưng ngoài việc triển khai lực lượng cho mục đích chứng tỏ rằng họ có năng lực, họ không thể làm được gì nhiều”, ông Galeotti nhận định.
Những khả năng đó của Hải quân Nga có thể bị xói mòn hơn nữa khi Moscow đ.ánh giá lại các ưu tiên quốc phòng để đối phó với môi trường địa chính trị mới và nhu cầu tái thiết các lực lượng còn lại của mình, theo Business Insider.
Khinh hạm Nga Gremyashchiy (phía trước) và tàu hộ vệ Đô đốc Kasatonov ở thành phố St Petersburg (Nga) vào tháng 7.2019. ẢNH Chụp màn hình Business Insider
Hải quân Nga đã nhận được khoản đầu tư lớn vào thập niên 2000, khi Tổng thống Putin xây dựng lại quân đội sau một thập niên suy tàn thời hậu Liên Xô. Trong đó, lực lượng dưới biển được đặc biệt chú ý, với việc phát triển các tàu ngầm mới được trang bị vũ khí tốt hơn và đã khiến các chỉ huy NATO lo lắng.
Moscow cũng tập trung vào việc đóng các tàu chiến nổi nhỏ hơn, có năng lực cao hơn, như tàu lớp Đô đốc Gorshkov. Trong khi vẫn phải vật lộn với những con tàu lớn hơn, Hải quân Nga hiện có hàng chục tàu hộ vệ và khinh hạm được trang bị vũ khí tầm xa hiệu quả.
Tàu ngầm tên lửa hạt nhân Nga sẽ sớm hoạt động thường xuyên ngoài khơi Mỹ?
Hải quân Nga sẽ đối mặt nhiều thách thức?
Trong khi lực lượng tàu ngầm của Nga có thể sẽ tiếp tục nhận được sự quan tâm và nguồn lực, các tham vọng khác của nước này dự kiến sẽ bị ảnh hưởng. Ông Galeotti cho rằng các kế hoạch hiện đại hóa hải quân và không quân của Nga được kỳ vọng sẽ sử dụng công nghệ mới “giờ đây hoàn toàn không thể đạt được”.
Việc đóng và sửa chữa tàu không thể bị trì hoãn vô thời hạn mà không gây nguy cơ tổn hại lâu dài cho hạm đội và ngành đóng tàu của Nga, nghĩa là các nhà lãnh đạo Nga sẽ phải tìm cách cân bằng các nhu cầu, theo ông Dara Massicot, chuyên gia về quân đội Nga tại tổ chức tư vấn Rand Corporation (Mỹ).
“Nếu họ đang cố gắng phân bổ với những thách thức thực sự đối với số t.iền mà họ đang có, tôi nghĩ rằng họ có thể sẽ chuyển hướng nguồn lực vào việc xây dựng lại lục quân và tên lửa, khiến việc phát triển hải quân đa nhiệm có thể không được ưu tiên”, ông Massicot nhận định trong một sự kiện do Đại học Georgetown (Mỹ) tổ chức trong tháng trước.
Ngoài ra, ông Galeotti cho rằng Nga có thể sẽ mất một thập niên để tái xây dựng quân đội của mình với quy mô như trước chiến sự tại Ukrain, nếu nước này có thể tìm được nguồn vốn và tiếp cận được các vật liệu cần thiết cho vũ khí mới.
Việc Moscow sử dụng những nguồn tài nguyên còn lại như thế nào sẽ bị quân đội Mỹ soi xét kỹ lưỡng. Quân đội Mỹ càng lo ngại khi Nga triển khai nhiều tàu chiến tiên tiến hơn trong thập niên qua. Chuẩn đô đốc Michael Studeman, chỉ huy Văn phòng Tình báo Hải quân Mỹ, cho rằng Hải quân Nga “có thể sẽ phải đối mặt với rất nhiều thách thức” về lâu dài, theo Business Insider.
Hiện chưa có thông tin về phản ứng của Nga đối với những nhận định trên.
Vũ khí mới của Nga bảo vệ tàu chiến trước cuộc tấn công của tên lửa và UAV
Tờ Izvestia của Nga cho biết, Moscow đang phát triển một hệ thống tác chiến điện tử mô-đun (EW) mới để bảo vệ tàu chiến và tàu hỗ trợ khỏi các cuộc tấn công của tên lửa và máy bay không người lái (UAV).
Theo Izvestia, hệ thống EW mới sẽ được lắp đặt trong các container tiêu chuẩn dài 12m trên biển hoặc gắn trên boong các loại tàu mặt nước của Hải quân Nga, trong đó có tàu kéo, tàu vận chuyển... Izvestia cho biết, những container gắn EW có thể bảo vệ tàu thuyền khỏi các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của đối phương bằng cách gây nhiễu các thiết bị điện tử.
Một tàu tuần tra của Nga thuộc Đề án 22160 tại Sevastopol. (Ảnh:Wikipedia)
Các nguồn tin quân sự của Nga tiết lộ, những tàu tuần tra thuộc Đề án 22160 sẽ là những phương tiện đầu tiên của Hải quân Nga được tiếp nhận hệ thống tác chiến điện tử mới. Đây là những con tàu có kích thước lớn, được thiết kế tuần tra, giám sát và bảo vệ các vùng biển.
Tàu thuộc Đề án 22160 cũng sẽ được sử dụng để bảo vệ bờ biển và các căn cứ ven biển trong một cuộc xung đột. Ngoài ra chúng có thể hộ tống tàu và các nhóm tàu, tham gia hoạt động tìm kiếm cứu nạn hay chống cướp biển. Quan trọng hơn, chúng có cấu trúc mô đun, nghĩa là có thể tích hợp nhiều hệ thống vũ khí và trang thiết bị để phục vụ cho các mục đích khác nhau.
Phát biểu với Izvestia, cựu Tham mưu trưởng hải quân Nga Valentin Selivanov nói rằng, sự hiện diện của các phương tiện tác chiến điện tử sẽ giúp nâng cao sức mạnh của các hạm đội trong lực lượng hải quân. Ông Valentin Selivanov cho biết: "Các tàu tuần tra trong khu vực ven biển có thể phát hiện và chống lại những cuộc tấn công từ trên biển. Nhưng các cuộc không kích có thể diễn ra bất ngờ. Nếu có phương tiện tác chiến điện tử mạnh mẽ, chúng có thể chống lại máy bay không người lái, máy bay chiến đấu và tên lửa. Những phương tiện tác chiến điện tử có thể vô hiệu hóa máy bay không người lái bằng cách buộc chúng thả đạn dược hoặc hạ cánh ở một nơi khác".
Ông Valentin Selivanov cho biết thêm, các lực lượng vũ trang Nga đã có kinh nghiệm sử dụng thiết bị tác chiến điện tử trong điều kiện chiến đấu tại Ukraine.
Cách thức EW định hình cuộc xung đột
Trong cuộc xung đột Nga-Ukraine, các bên tham chiến chủ yếu tập trung vào việc sử dụng tên lửa, đạn pháo và máy bay. Tuy vậy, tác chiến điện tử cũng đóng một vai trò không hề nhỏ trong cuộc chiến này. Tác chiến điện tử đã trở thành yếu tố quan trọng hơn rất nhiều trong các cuộc giao tranh ác liệt ở vùng Donbass, song năng lực của Nga hay Ukraine trong lĩnh vực này vẫn là ẩn số.
Các hệ thống EWW mà Nga triển khai tại Ukraine bao gồm tổ hợp tác chiến điện tử RB-341В Leer-3, được hỗ trợ bởi máy bay không người lái Orlan-10, hệ thống chế áp điện tử tiên tiến nhất Borisoglebsk-2 RB-301B, hệ thống tình báo tín hiệu SB-636 Svet-KU, cùng các hệ thống RB-109A "Bylina" và Tirada-2.
RB-341В "Leer-3" kết hợp với máy bay không người lái Orlan-10 sẽ chặn tín hiệu định vị vệ tinh, thông tin liên lạc 3G, 4G và tin nhắn văn bản.
RB-301B "Borisoglebsk-2" dùng để làm nhiễu trận địa quân sự Ukraine và các tín hiệu vô tuyến tần số cao (HF) và tần số siêu cao (UHF).
RB-636 "Svet-KU", có vai trò xác định vị trí và chặn tín hiệu vô tuyến. Còn RB-109A "Bylina" và Tirada-2 được sử dụng để làm suy giảm và làm nhiễu đường truyền thông tin liên lạc vệ tinh. Thiết bị gây nhiễu R-934B "Sinitsa" cũng có thể làm gián đoạn, thậm chí phá hủy hệ thống liên lạc và dẫn đường của vệ tinh trong quỹ đạo Trái đất thấp (LEO) trong trường hợp cần thiết.
Nga được cho là có lợi thế rõ ràng trong lĩnh vực tác chiến điện tử. Tuy nhiên, sức mạnh tác chiến điện tử của Nga hầu như không được phát huy trong giai đoạn đầu chiến sự khi các lực lượng của Moscow tấn công gần thủ đô Kiev của Ukraine.
Sau khi trọng tâm cuộc chiến chuyển sang phía Đông và phía Nam Ukraine, gần lãnh thổ của Nga và Bán đảo Crimea, năng lực tác chiến điện tử của Nga dường như được phát huy đáng kể, đặc biệt khi đối phó với máy bay không người lái của Ukraine.
Gây nhiễu UAV của đối phương
Trong những ngày đầu của xung đột Nga - Ukraine, UAV trở thành phương tiện mang lại hiệu quả bất ngờ cho lực lượng của Ukraine trong việc tấn công các mục tiêu Nga. Một số video đăng tải trên mạng xã hội cho thấy, UAV tấn công xe tăng, hệ thống phòng không, trực thăng và xe tải tiếp nhiên liệu của Nga. Tuy vậy, xu hướng này đã thay đổi sau khi Nga tập trung giành quyền kiểm soát tại khu vực Donbass.
Một số báo cáo cho biết, quân đội Nga đã tăng cường sử dụng EW vì các tuyến đường tiếp tế ngắn hơn và dễ bảo vệ hơn, cho phép thiết bị tác chiến điện tử của Nga được triển khai gần t.iền tuyến hơn. Ở giai đoạn đầu cuộc chiến, các đoàn xe quân sự của Nga gặp khó khăn khi di chuyển do thiếu nhiên liệu và những thách thức về hậu cần.
Tiến sỹ Thomas Withington, học giả chuyên về tác chiến điện tử và liên lạc quân sự tại Mỹ cho rằng, địa hình ở miền Đông Ukraine rất khác với Kiev. Miền Đông có địa hình trống trải, bằng phẳng giúp EW phát tín hiệu gây nhiễu dễ dàng hơn so với khu vực thành thị nơi có nhiều tòa nhà lớn.
Vào tháng 6 vừa qua, một quan chức tình báo Ukraine tiết lộ, Nga đã gây nhiễu máy thu GPS trên các UAV mà Ukraine sử dụng để xác định vị trí đối phương và làm gián đoạn đường truyền thông tin. Báo cáo tương tự cũng được đưa ra ở khu vực miền Nam- nơi quân đội Ukraine đang tiến hành cuộc phản công tại Kherson. Các binh sỹ Ukraine tham gia cuộc chiến tại Kherson cho biết, Nga đã tấn công mạng các máy bay không người lái, khiến các nhà điều hành UAV của Ukraine bất lực.
Tuy vậy, vẫn không thể có được bức tranh rõ ràng và toàn cảnh về hiệu quả của các hệ thống tác chiến điện tử mà Nga đang sử dụng do tình trạng sương mù chiến tranh. Hơn nữa, tác chiến điện tử là một lĩnh vực khó nắm bắt, trong khi các thông tin sẵn có không có nhiều./.
Nga bác khả năng liên quân CSTO tới Ukraine Điện Kremlin ngày 20/6 lên tiếng trước thắc mắc về khả năng triển khai lực lượng của liên minh quân sự CSTO do Nga dẫn đầu tham chiến ở Ukraine. Phát biểu ngày 20/6, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Nga chưa thảo luận với các đồng minh về khả năng đưa quân của Tổ chức Hiệp ước An ninh...
