Hai nhà lãnh đạo Mỹ-Thổ Nhĩ Kỳ gặp nhau giữa căng thẳng

Mặc dù đã quen biết nhau đã nhiều năm song cuộc gặp ngày 14/6 sẽ là cuộc gặp đầu tiên giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan trên cương vị nguyên thủ quốc gia.

Ngày 24/8/2016, Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan nói chuyện với giới truyền thông sau cuộc họp ở Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: AP

Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh quan hệ song phương đang rơi vào thời điểm cực kỳ căng thẳng.

Theo hãng tin AP, hai đồng minh thuộc khối Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) hiện vẫn gặp nhiều bất đồng trong nhiều vấn đề, bao gồm việc Mỹ hỗ trợ lực lượng người Kurd tại Syria cũng như phi vụ mua hệ thống vũ khí Nga của Thổ Nhĩ Kỳ. Hồi tháng 4, Tổng thống Biden còn khiến Ankara tức giận khi tuyên bố rằng vụ sát hại 1,5 triệu người Armenia của đế quốc Ottoman là “tội diệt chủng”.

Những đời tổng thống Mỹ trước đó đều tránh sử dụng cụm từ trên do lo ngại nó có thể làm phức tạp thêm quan hệ với Thổ Nhĩ Kỳ.

Tuy nhiên, bên cạnh những chỉ trích đối với quyết định trên của Mỹ, Tổng thống Erdogan không “ăn miếng trả miếng” đối với Washington. Phản ứng khá yên ắng từ phía nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ ngầm cho thấy ông muốn giữ mối quan hệ tốt với người đồng cấp Biden.

“Đặc biệt là vì ông ấy cần mối quan hệ kinh tế đó với Mỹ, vốn được xây dựng rất nhiều trên nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ đang hoạt động gắn liền với phương Tây”, Rachel Ellehuus – nhà phân tích tại viện Nghiên cứu Quốc tế Chiến lược Washington – lý giải.

Trước khi bay tới Brussels để dự Hội nghị thượng đỉnh NATO, nơi ông sẽ gặp người đồng cấp Mỹ, Tổng thống Erdogan cho rằng phát ngôn của người đồng cấp Mỹ về vụ sát hại người Armenia là “rất tiêu cực” và “cách tiếp cận đó khiến chúng tôi cực kỳ thất vọng”.

Tổng thống Erdogan cũng có các cuộc gặp trực tiếp với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Đức Angela Merkel, Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis và Thủ tướng Anh Boris Johnson. Phát biểu trước các phóng viên trước chuyến công du, nhà lãnh đạo nói ông có kế hoạch “nhấn mạnh tầm quan trọng của Thổ Nhĩ Kỳ đối với các đồng minh”.

Merve Tahiroglu, điều phối viên chương trình Thổ Nhĩ Kỳ tại Dự án về Dân chủ Trung Đông, cho biết: “Điều quan trọng nhất đối với nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ lúc này là tạo dựng mối quan hệ tích cực với Mỹ. Ông ấy dường như hiểu rằng để nhận được bất kỳ hình thức đầu tư quốc tế nào đến Thổ Nhĩ Kỳ, ông ấy cần phải thể hiện một hình ảnh về mối quan hệ tích cực với Mỹ”.

Tổng thống Biden thường ca ngợi các mối quan hệ cá nhân mà ông đã xây dựng với các nhà lãnh đạo thế giới trong gần 50 năm như một yếu tố để ông phục hồi danh tiếng của Mỹ sau nhiệm kỳ của Tổng thống Donald Trump.

Trong những ngày gần đây, Tổng thống Biden tiết lộ ông đã phát triển mối quan hệ bền chặt với người đồng cấp Erdogan trong những năm qua. Tổng thống Biden vẫn nhớ lại rất vui khi gọi điện đến nhà ông Erdogan vào năm 2011 khi ông tới Thổ Nhĩ Kỳ dự Hội nghị thượng đỉnh doanh nhân toàn cầu. Lúc này, ông Erdogan đã không tham dự vì còn phải đang hồi phục sau cuộc phẫu thuật lớn, nhưng Tổng thống Biden đã ghé qua để thăm nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ. Cuộc trò chuyện của họ đáng lẽ ngắn gọn nhưng kéo dài hơn hai tiếng đồng hồ.

Tuy nhiên, thi thoảng mối quan hệ đó vẫn trở nên phức tạp. Năm 2014, ông Biden khi đó còn làm Phó Tổng thống đã lên tiếng xin lỗi ông Erdogan sau khi từng đề cập trong một phát biểu rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã hỗ trợ các tay súng Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng trỗi dậy bằng cách cho vượt qua biên giới Thổ Nhĩ Kỳ. Trong khi đó, Tổng thống Erdogan – người cũng có mối quan hệ “bằng hữu ấm áp” với ông Trump – phải đợi vài ngày sau mới lên tiếng chúc mừng ông Biden đắc cử.

Sau khi nhậm chức, Tổng thống Biden đợi 3 tháng mới điện đàm với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ. Nội dung cuộc điện đàm sau khi ông đắc cử là về tội ác diệt chủng.

Hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ thảo luận về việc Thổ Nhĩ Kỳ mua hệ thống phòng thủ tiên tiến S-400 của Nga, một thương vụ mua sắm khiến Washington tức giận và dẫn đến việc Ankara bị loại khỏi chương trình sản xuất máy bay chiến đấu F-35 của Mỹ, lệnh trừng phạt các quan chức cấp cao của ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ và các lệnh cấm xuất khẩu quân sự.

Washington nói rằng hệ thống của Nga là một mối đe dọa đối với an ninh NATO và khẳng định rằng các lệnh trừng phạt không thể được dỡ bỏ cho đến khi Thổ Nhĩ Kỳ ngừng mua hệ thống này.

Thổ Nhĩ Kỳ liên tục kêu gọi đối thoại để giải quyết vấn đề. Các báo cáo truyền thông Thổ Nhĩ Kỳ cho biết Thổ Nhĩ Kỳ chuẩn bị đề xuất triển khai S-400 tại căn cứ không quân Incirlik.

Ngày 13/6, Tổng thống Erdogan cho biết các cuộc đàm phán với người đồng cấp sẽ “rất rộng” nhưng ông sẽ tập trung vào vấn đề F-35. Nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ cũng dự kiến nêu vấn đề về việc Mỹ hỗ trợ quân sự cho các chiến binh người Kurd ở Syria.