Hai ngã rẽ Trump – Biden trong chặng nước rút

Trump bị ngắt lời hai lần trong một cuộc mít tinh ở Ohio tuần này, khi những người ủng hộ hô vang: “Hãy lấp đầy ghế trống trong Tòa án Tối cao”.

“Tôi sẽ lấp đầy ghế trống đó”, Trump trả lời rồi nhắc lại kế hoạch nhanh chóng đề cử ứng viên thay thế thẩm phán Tòa án Tối cao Ruth Bader Ginsburg, người qua đời hôm 18/9. “Họ nói đó là điều quan trọng nhất mà một tổng thống có thể làm”.

Vài giờ trước đó ở Wisconsin, bài diễn thuyết của ứng viên đảng viên Dân chủ Joe Biden không diễn ra trước đám đông ồn ào, bởi chiến dịch của ông tuân thủ nghiêm ngặt quy định phòng chống Covid-19. Ông cũng không đề cập nhiều về tương lai của Tòa án Tối cao mà tập trung vào đại dịch, y tế và kinh tế.

Tổng thống Trump (trái) và ứng viên đảng Dân chủ Joe Biden. Ảnh: AP.

Tòa án Tối cao Mỹ có 9 thẩm phán được bổ nhiệm trọn đời, nghĩa là họ chỉ bị thay thế khi qua đời hoặc chủ động nghỉ hưu. Sự ra đi của Ginsburg để lại một ghế trống tại Tòa án Tối cao, hiện bao gồm 5 thẩm phán do tổng thống đảng Cộng hòa đề cử và ba người được tổng thống đảng Dân chủ đề cử.

Đây được cho là cơ hội để Tổng thống Trump và đảng Cộng hòa gia tăng lợi thế đa số của phe bảo thủ lên 6 người tại một tòa án nắm quyền quyết định nhiều vấn đề ở Mỹ, như phá thai, y tế, luật súng đạn, quy tắc bầu cử, thẩm quyền của tổng thống, hay án tử hình.

Ba ngày sau khi Ginsburg qua đời, Trump cho biết ông dự định đề cử thẩm phán mới thay thế bà vào ngày 26/9, đồng thời bày tỏ mong muốn Thượng viện sẽ bỏ phiếu phê chuẩn ứng viên này trước khi bầu cử tổng thống diễn ra, bất chấp tâm nguyện của Ginsburg là trì hoãn việc bổ nhiệm thẩm phán mới tới sau bầu cử.

Theo luật, tổng thống Mỹ có quyền đề cử ứng viên mới thay thế ghế thẩm phán trống tại Tòa án Tối cao để Ủy ban Tư pháp Thượng viện xem xét trong 60 ngày, sau đó Thượng viện Mỹ sẽ bỏ phiếu phê chuẩn theo nguyên tắc đa số. Người được Trump đề cử nhiều khả năng sẽ được chọn, do đảng Cộng hòa đang kiểm soát Thượng viện.

Ghế trống tại Tòa án Tối cao đang làm dậy sóng chính trường Mỹ và khiến chiến dịch tranh cử của Trump và Biden đặt trọng tâm vào hai hướng khác nhau. Biden muốn cuộc bầu cử là một cuộc trưng cầu dân ý về Trump và thất bại của ông trong đối phó đại dịch đã khiến 200.000 người Mỹ chết hoặc tập trung vào các vấn đề y tế lớn hơn của quốc gia. Trong khi đó, Trump muốn tập trung vào cuộc đua bổ nhiệm thẩm phán mới của Tòa án Tối cao để đoàn kết đảng Cộng hòa và tiếp thêm năng lượng cho nhóm cử tri ủng hộ đảng.

Biden công khai thừa nhận ông miễn cưỡng tập trung vào vấn đề Tòa án Tối cao trong cuộc phỏng vấn với WBAY, đài tin tức địa phương tại Wisconsin, khi được hỏi liệu ông có ủng hộ bổ nhiệm thẩm phán theo chủ nghĩa tự do vào Tòa án Tối cao hay không.

“Đó là một câu hỏi hợp lý, nhưng hãy để tôi cho bạn biết lý do tôi không trả lời câu hỏi đó, bởi vì nó sẽ làm thay đổi trọng tâm vấn đề. Đó là điều Trump muốn. Ông ấy không bao giờ muốn nói về những vấn đề nổi cộm đang diễn ra mà luôn cố gắng thay đổi chủ đề”, Biden nói về Trump.

Biden nhấn mạnh rằng mọi người nên thảo luận về lý do Trump “đi theo hướng hoàn toàn không phù hợp với những điều các nhà lập quốc muốn”.

Theo giới quan sát, chiến lược của mỗi ứng viên ở thời điểm nước rút này đều chứa đựng rủi ro. Cách tiếp cận của Biden có nguy cơ làm phật lòng phe cánh tả trong đảng Dân chủ, đang rất muốn ngăn Trump mở rộng thế đa số của phe bảo thủ tại Tòa án Tối cao. Biden không chỉ ngần ngại nhắc đến chủ đề này, hồi đầu năm, ông đã đi ngược với các đối thủ trong vòng bầu cử sơ bộ khi phản đối lời kêu gọi tăng số ghế trong Tòa án Tối cao. Biden lo ngại rằng động thái như vậy sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng chia rẽ vào thời điểm xã hội Mỹ phân cực sâu sắc.

Trong khi đó, với việc tập trung nhiều vào vấn đề bổ nhiệm thẩm phán, Trump có nguy cơ làm mất lòng các cử tri dao động (chưa quyết định bầu cho ai) ở các bang chủ chốt, vì họ không coi ghế trống ở Tòa án Tối cao quan trọng bằng các mối đe dọa tức thời như Covid-19 và kinh tế.

Có rất ít dữ liệu thăm dò sau sự ra đi của Ginsburg, nhưng các chuyên gia khảo sát dư luận của đảng Cộng hòa và Dân chủ tin rằng Tòa án Tối cao không phải là vấn đề gây chú ý với cử tri dao động. Những người thân cận với chiến dịch tranh cử của Trump thừa nhận vấn đề này chỉ hữu ích trong việc khiến mọi người bớt chú ý đến các tranh cãi xoay quanh Trump.

Đảng Dân chủ tin rằng Tòa án Tối cao không phải là vấn đề quan tâm hàng đầu đối với các cử tri tầng lớp lao động mà họ cố gắng tiếp cận. Ron Harris, quan chức đảng Dân chủ ở Trung Tây Mỹ, nhấn mạnh Biden không hoàn toàn phớt lờ vấn đề tòa án, nhưng “ông đang cố gắng trở lại sân chơi mà chúng tôi đang thắng thế: kinh tế, y tế và đại dịch”.

Tuy nhiên, việc phê chuẩn tân thẩm phán Tòa án Tối cao sẽ là điều được chú ý trong những tuần cận kề ngày bầu cử. Trump và các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đang chịu áp lực nội bộ phải hoàn thành quá trình phê duyệt ứng viên mới trước ngày bầu cử 3/11.

Thượng nghị sĩ California Kamala Harris, “phó tướng” của Biden, là thành viên của Ủy ban Tư pháp Thượng viện nên bà sẽ là một trong những người đặt câu hỏi cho ứng viên thẩm phán được Trump đề cử. Harris đã nâng cao tiếng tăm vào năm 2018 nhờ đóng vai trò tích cực trong phiên điều trần phê chuẩn thẩm phán Brett Kavanaugh vào Tòa án Tối cao. Lần này, bà sẽ còn gây chú ý hơn với tư cách ứng viên phó tổng thống.

Chiến dịch của Biden cũng không hoàn toàn hờ hững về vấn đề bổ nhiệm thẩm phán. Một phụ tá giấu tên cho biết họ không loại trừ việc chạy quảng cáo về vấn đề ghế trống tại Tòa án Tối cao, dù chưa đưa ra quyết định cuối cùng. Ông cho biết Biden muốn đến viếng Ginsburg trong tuần này, nhưng chưa chốt kế hoạch.

Trong khi đó, Trump đang thích thú với những tranh luận đang diễn ra. Ông đã bổ nhiệm hai thẩm phán vào Tòa án Tối cao trong các năm trước, lần này sẽ là lần thứ ba. “Rất nhiều tổng thống không bổ nhiệm người nào trong suốt nhiệm kỳ, trong khi chúng ta có ba người”, Trump nói với người ủng hộ. “Họ ‘lo sốt vó’ vì điều đó, nhưng đối với người dân Ohio, đây là điều các bạn muốn”.