Giảm khói thuốc ở bến xe

Trong hai năm thực hiện Dự án môi trường không khói thuốc tại bến xe (BX) Miền Tây và BX buýt Sài Gòn, nhìn chung môi trường đã được cải thiện. Tuy nhiên, mục đích loại trừ khói thuốc lá khỏi nơi công cộng còn hạn chế.

Nhân viên Bến xe Miền Tây cổ động không hút thuốc lá nơi công cộng.

Chuyển biến tích cực
Thực hiện Dự án Tăng cường thực thi môi trường không khói thuốc thông qua tăng cường thưởng, phạt, đại diện Sở Giao thông vận tải (GTVT) thành phố cho biết: Từ tháng 11-2018 đến tháng 10-2020, đã xử lý 254 trường hợp vi phạm là cán bộ, nhân viên làm việc tại BX Miền Tây và BX buýt Sài Gòn, số tiền phạt 109 triệu đồng. Đối với hành khách, lực lượng kiểm soát nhắc nhở gần 9.000 lượt, riêng hành khách bị phạt vì hút thuốc lá tại BX chưa quá 10 người. Ghi nhận cho thấy, sau hai năm triển khai dự án, bộ mặt BX có cải thiện lớn trong việc xây dựng BX không khói thuốc. Tất cả các khu vực được bổ sung bảng biển nội quy; các biển cấm cũ trong khuôn viên và trên xe được thay thế ghi rõ mức xử phạt theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL); băng-rôn, khẩu ngữ được treo lắp dễ nhìn trong khuôn viên, đặc biệt số lượng đầu mẩu thuốc, tàn thuốc giảm đáng kể. Việc điều chỉnh quy chế thi đua, quy định nội bộ và đưa nội dung về PCTHTL trong hợp đồng mới giữa BX với các nhà xe, chủ phương tiện, căng-tin, các đơn vị thuê mặt bằng, cá nhân làm việc tại BX đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc hạn chế, tiến đến chấm dứt hành vi hút thuốc lá của cán bộ, nhân viên. Phần lớn, nhân viên của BX đã cai thuốc lá, lái xe, tiếp viên và cá nhân dịch vụ tại bến chấp hành việc hút thuốc lá, gạt bỏ mẩu thuốc, tàn thuốc đúng nơi quy định. Nỗ lực của đội thực thi và nhân viên làm việc tại BX trong việc nhắc nhở hành khách đã khiến số lượng hành khách vi phạm hút thuốc lá giảm đáng kể.
Không những thế, hai BX đã làm việc tích cực với các cửa hàng, người bán hàng rong. Kết quả đã “dẹp” được việc bán thuốc lá công khai và gạt tàn thuốc tại các cửa hàng. Tuy nhiên, khu nhà chờ vẫn ghi nhận một số vi phạm do diện tích BX rộng, lực lượng thực thi mỏng. Việc xử phạt đối với hành khách vẫn gặp nhiều bất cập trong bước lập biên bản và ra quyết định xử phạt. Ông Diệp Minh Sang – Phó Trưởng ban bảo vệ BX Miền Tây thông tin, mỗi ngày BX Miền Tây đón khoảng 30.000 hành khách, khói thuốc lá trong khuôn viên BX đã giảm nhưng đối với hành khách thì chưa chuyển biến nhiều. Phó Trưởng ban Kiểm tra giao thông công cộng (Sở GTVT thành phố) cho biết: 95 đến 98% hành khách trên phương tiện giao thông công cộng tại thành phố hiện không còn bị ảnh hưởng của khói thuốc lá thụ động, nhờ xử lý nghiêm các lái xe, tiếp viên vi phạm. Đơn cử, năm 2019, có 121 trường hợp nhân viên, lái xe hút thuốc lá trên phương tiện công cộng bị phạt 61 triệu đồng; 11 tháng năm 2020 chỉ còn 42 trường hợp bị phạt với số tiền 22,5 triệu đồng. Trên xe buýt, hiện không còn hành khách hút thuốc lá, nhưng tại các BX, nhà chờ xe, nhiều người vẫn hút, chưa nhận thức được đây là hành vi ảnh hưởng môi trường sống.
Cần tăng chế tài xử phạt
Tại địa bàn TP Hồ Chí Minh, biển cấm hút thuốc mới với mức xử phạt từ 100.000 – 300.000 đồng (theo Nghị định 176/2013/NĐ-CP) được lắp đặt trên hơn 1.500 phương tiện giao thông và toàn bộ khu vực tại BX và nhiều hình thức khu,yến cáo khác nhưng tình trạng hút thuốc lá ở nơi công cộng vẫn phổ biến. Để xây dựng môi trường làm việc an toàn, lành mạnh không khói thuốc, đại diện Viện Y tế công cộng thành phố cho rằng: Ngoài khâu tuyên truyền, các cơ quan chức năng cần tăng chế tài xử phạt và phải thực hiện thường xuyên. Ghi hình và phạt nguội người vi phạm là một giải pháp để người hút thuốc lá nhận thức rõ, có trách nhiệm hơn. Giám đốc Trung tâm Tư vấn sức khỏe và Phát triển cộng đồng Nguyễn Hoàng Yến cho biết: Thực thi môi trường không khói thuốc thông qua tăng cường thưởng, phạt và sự tham gia của cộng đồng đã cho thấy những vấn đề khó khăn hoàn toàn có thể được giải quyết, nếu như có sự cam kết, ủng hộ và tích cực tham gia của các bên liên quan. Việc tạo môi trường không khói thuốc có trách nhiệm của các sở, ngành, đơn vị công sở, doanh nghiệp chứ không riêng ngành giao thông công cộng. Một khi cả cộng đồng vào cuộc môi trường không khói thuốc lá là điều có thể đạt được.
Phó Giám đốc Sở GTVT thành phố Võ Khánh Hưng nhấn mạnh: Những vướng mắc trong xử phạt hành khách hay cộng đồng là những vướng mắc chung không chỉ riêng dự án và ngành giao thông ,cho nên các bên liên quan được khuyến khích nghiên cứu những cơ chế khác có thể áp dụng, như: từ chối phục vụ nếu hành khách vi phạm không chấp hành. Dự án đã đem đến một mô hình tốt, khả thi, những thí dụ thực tiễn từ BX buýt Sài Gòn, BX Miền Tây cần được tiếp tục điều chỉnh hoàn thiện và nhân rộng đến các BX, bến phà khác. Sở GTVT thành phố và nhiều đơn vị liên quan cam kết cùng hợp tác, phối hợp triển khai trong thời gian tới.