Giải mã chiến thuật và công nghệ tên lửa của Iran trong cuộc đối đầu quân sự với Israel

Chiến thuật phóng tên lửa ban đêm của Iran không chỉ là ngẫu nhiên, mà là đòn đánh chiến lược kết hợp công nghệ và tâm lý chiến, khiến Israel gặp khó trong phản ứng kịp thời.

Tên lửa của Iran phóng xuống thành phố Hebron, phía Nam Khu Bờ Tây tối 14/6/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Theo tờ Jerusalem Post (Israel) ngày 16/6, trong cuộc đối đầu quân sự mới nhất ở Trung Đông giữa Israel và Iran, các vụ phóng tên lửa của Iran nhằm vào Israel đã cho thấy một học thuyết quân sự và công nghệ được tính toán kỹ lưỡng, đặc biệt là việc lựa chọn thời điểm tấn công vào ban đêm. Điều này không chỉ nhằm mục đích che giấu và gây bất ngờ, mà còn phản ánh những đặc tính kỹ thuật của hệ thống tên lửa và chiến tranh tâm lý của Tehran.

Chiến thuật tấn công ban đêm: Vấn đề kỹ thuật và lợi thế hoạt động

Việc Iran thường xuyên phóng tên lửa vào ban đêm không phải là ngẫu nhiên. Mặc dù bóng tối cung cấp sự che giấu rõ ràng, quyết định này còn bắt nguồn từ sự kết hợp của các vấn đề kỹ thuật, nhu cầu hoạt động và chiến tranh tâm lý. Tên lửa, không giống như máy bay, phải mang theo cả nhiên liệu và chất oxy hóa trong hệ thống của chúng để tạo lực đẩy, do chúng hoạt động ở độ cao mà oxy khí quyển khan hiếm hoặc không có.

Về tên lửa nhiên liệu lỏng: Các tên lửa tầm xa của Iran, như Shahab, thường sử dụng nhiên liệu lỏng. Quá trình tiếp nhiên liệu cho loại tên lửa này rất phức tạp, nguy hiểm và đòi hỏi cơ sở hạ tầng phóng cố định cùng đội ngũ nhân viên mặt đất. Khu vực tiếp nhiên liệu trở thành điểm dễ bị tổn thương nhất trước sự giám sát của vệ tinh và máy bay do thám của đối phương. Để giảm thiểu rủi ro bị phát hiện và tấn công, Iran thường tiến hành các hoạt động tiếp nhiên liệu vào ban đêm, khi tầm nhìn hạn chế và khả năng bị phát hiện trên không giảm đáng kể.

Với tên lửa nhiên liệu rắn: Ngược lại, các tên lửa tầm ngắn và tầm trung như Fateh-110 và Zolfaghar sử dụng nhiên liệu rắn, được nạp sẵn và có thể phóng ngay lập tức từ các bệ phóng di động. Điều này giúp chúng lý tưởng cho các cuộc tấn công bất ngờ. Tuy nhiên, một khi đã kích hoạt, tên lửa nhiên liệu rắn không thể bị tắt hoặc điều chỉnh, việc phóng là không thể đảo ngược, đánh đổi tính cơ động và tốc độ lấy khả năng kiểm soát.

Việc Iran liên tục sử dụng các vụ phóng ban đêm phản ánh một học thuyết quân sự nhiều lớp, tính đến thực tế kỹ thuật, cơ hội chiến lược và động lực tâm lý của cuộc chiến. Bằng cách tận dụng cả tên lửa nhiên liệu rắn và lỏng, bệ phóng di động và khả năng che giấu tự nhiên vào ban đêm, Iran đã xây dựng một hệ thống ưu tiên khả năng sống sót, tính bất ngờ và tác động tâm lý.

Khả năng sống sót của kho vũ khí tên lửa Iran

Bất chấp các cuộc không kích liên tục của Israel, Iran vẫn duy trì khả năng phóng tên lửa đạn đạo. Thành công này có được nhờ học thuyết quân sự lâu đời, cơ sở hạ tầng phi tập trung và chiến thuật sống sót được nâng cao. Theo đánh giá của Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), Iran sở hữu khoảng 2.000 tên lửa đạn đạo có tầm bắn và loại đầu đạn khác nhau, có khả năng gây ra mối đe dọa cho lãnh thổ Israel thông qua vài trăm hệ thống phóng.

Về học thuyết công nghiệp và chiến lược, trong hơn hai thập kỷ, Iran đã tập trung vào ba thành phần cốt lõi: một là ngành công nghiệp quốc phòng trong nước tiên tiến có khả năng sao chép và thiết kế ngược công nghệ nước ngoài; hai là phát triển năng lực sản xuất độc lập; và bà sản xuất hàng loạt nhiều loại tên lửa và bệ phóng khác nhau. Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) và quân đội chính quy Iran đã đầu tư mạnh vào việc xây dựng một kho vũ khí khó có thể vô hiệu hóa chỉ bằng một cuộc tấn công hoặc chiến dịch duy nhất của đối phương.

Liên quan đến việc tăng cường khả năng sống sót: Sau khi theo dõi chặt chẽ năng lực của IDF và Không quân Israel (IAF), Tehran đã ưu tiên khả năng sống sót bằng cách tăng cường kho vũ khí, đội thiết bị bay không người lái (UAV) và bệ phóng tên lửa. Để đạt được mục tiêu đó, Iran đã triển khai nhiều hệ thống phòng không trên khắp lãnh thổ, bao gồm các hệ thống do trong nước sản xuất, các hệ thống do châu Á sản xuất và các khẩu đội S-300 của Nga, tạo thành lá chắn bảo vệ chống lại các cuộc không kích.

Về hệ thống phóng nhiều lớp, học thuyết của Iran kết hợp ba loại hệ thống phóng tên lửa đạn đạo:

Thứ nhất, bệ phóng cố định với các địa điểm tĩnh, trên mặt đất, dễ theo dõi và nhắm mục tiêu hơn bằng hình ảnh vệ tinh.

Thứ hai, bệ phóng di động: Được lắp trên các xe kéo ngụy trang và di chuyển thường xuyên để tránh bị phát hiện. Một số được che giấu ở các khu vực thành thị hoặc khu vực xa xôi, một số khác được phân tán trong trường hợp khẩn cấp.

Thứ ba, bệ phóng ngầm: Lấy cảm hứng từ cơ sở hạ tầng của Triều Tiên, Iran đã xây dựng các khu phức hợp ngầm rộng lớn cho phép thực hiện đầy đủ các hoạt động tên lửa – vận chuyển, nạp, tiếp nhiên liệu và phóng – tất cả đều diễn ra bên dưới hầm ngầm cho đến thời điểm triển khai cuối cùng. Iran thậm chí đã công khai trưng bày một số cơ sở ngầm này để răn đe các cuộc tấn công tiềm tàng.

Tên lửa đạn đạo Etemad được giới thiệu tại Tehran, Iran, ngày 2/2/2025. Ảnh: IRNA/TTXVN

Hạn chế

Tuy nhiên, hệ thống của Iran cũng có hạn chế là chỉ huy và kiểm soát tập trung. Theo tình báo Israel, các chỉ huy chiến trường không có thẩm quyền để phát động các cuộc tấn công độc lập trong trường hợp khẩn cấp. Điều này đã dẫn đến sự chậm trễ trong 24 giờ đầu tiên của cuộc leo thang hiện tại, trì hoãn các loạt tên lửa quy mô lớn do các chỉ thị không rõ ràng.

Sau khi Israel chuyển từ hoạt động bí mật sang tấn công công khai, Không quân Israel bắt đầu nhắm vào các địa điểm phóng tên lửa, nhà kho và sau đó mở rộng trọng tâm sang ngành sản xuất quốc phòng của Iran. Các quan chức quốc phòng cấp cao của Israel tiết lộ rằng “kết quả đã vượt ngoài mong đợi, với việc máy bay Israel hoạt động tự do trên bầu trời Iran, được hỗ trợ bởi những đột phá tình báo lớn”.

Một nguồn tin quốc phòng cấp cao Israel cho biết: “Iran đang phải vật lộn để phóng những loạt đạn lớn như chúng ta đã thấy vào năm ngoái. Họ bị cản trở bởi các cuộc tấn công vào chỉ huy, cơ sở lưu trữ và cơ sở hạ tầng phóng, cũng như hệ thống chỉ huy và kiểm soát bị phá vỡ”.

Để thực hiện đòn tấn công của mình, IAF đang điều động nhiều máy bay có người lái trên các khu vực nghi ngờ phóng tên lửa, tìm cách xác định và tấn công các bệ phóng trong thời gian thực. Máy bay chiến đấu liên tục ở chế độ sẵn sàng phản ứng ngay lập tức trước khi mục tiêu di chuyển hoặc biến mất.

Một quan chức quốc phòng cấp cao Israel giải thích với tờ Jerusalem Post: “Hai quá trình sẽ làm giảm nghiêm trọng khả năng tên lửa của Iran. Đó là các cuộc không kích liên tục của Israel và sự cạn kiệt những gì còn lại của hệ thống phóng của họ. Và nếu bất kỳ tên lửa nào lọt qua, chúng sẽ bị hệ thống phòng không của chúng tôi ở mặt trận trong nước đánh chặn”.