EU và Trung Quốc có tìm được cách tiếp cận chung về cuộc xung đột ở Ukraine?

Mỹ đã nhanh chóng từ chối công nhận kế hoạch hòa bình của Trung Quốc nhằm ngăn cản Tổng thống Zelensky có thể phản ứng tích cực với đề xuất của Bắc Kinh.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại cuộc gặp ở Paris năm 2019. Ảnh: EPA

Theo báo Nezavisimaya Gazeta (Nga) ngày 2/4, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong cuộc gặp với Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez đã kêu gọi châu Âu tăng cường hợp tác cùng có lợi và duy trì con đường độc lập, nghĩa là không bị ảnh hưởng trước sức ép của Mỹ.

EU rất quan tâm đến việc mở rộng quan hệ kinh tế với Trung Quốc, nhưng với lập trường của Washington, buộc phải kêu gọi Bắc Kinh không ủng hộ Moskva liên quan đến cuộc xung đột ở Ukraine. Mặc dù Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sẽ tới Trung Quốc sau chuyến thăm của Thủ tướng Tây Ban Nha, nhưng dường như có rất ít cơ hội đạt được thỏa thuận về vấn đề Ukraine.

Các phương tiện truyền thông Trung Quốc đã và đang đưa tin tích cực về chuyến thăm của ông Sanchez và chuyến thăm sắp tới của Tổng thống Macron tới Bắc Kinh cùng với Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen.

Ví dụ, tờ Thời báo Hoàn cầu chỉ ra trong một bài bình luận rằng quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc và Tây Ban Nha đã được thiết lập cách đây 50 năm. Hai bên đánh giá cao sự phát triển trong quan hệ song phương. Chuyến đi của ông Sanchez và các chuyến thăm sắp tới của các nhà lãnh đạo châu Âu khác cho thấy Trung Quốc sẽ hợp tác chặt chẽ với châu Âu. Tờ báo này cũng cho rằng EU nên đi theo hướng mà Trung Quốc đang đi.

Nhưng hướng đi này là gì? Sun Keqin, nhà nghiên cứu tại Viện Quan hệ Quốc tế Đương đại Trung Quốc, đã làm sáng tỏ vấn đề trên. Đề cập đến những lời của ông Tập Cận Bình với nhà lãnh đạo Tây Ban Nha, chuyên gia Sun nói rằng châu Âu cần quan tâm đến lợi ích của chính mình chứ không phải lợi ích của Mỹ.

Mặc dù vậy, các nhà lãnh đạo châu Âu như Thủ tướng Sanchez, Tổng thống Macron và bà Leyen đều cho rằng các cuộc đàm phán với Trung Quốc sẽ chủ yếu tập trung vào vấn đề Ukraine. Điều này có nghĩa là họ sẽ bị theo dõi chặt chẽ ở cả Moskva và Kiev. Nhưng có rất ít hy vọng rằng một thỏa hiệp sẽ đạt được về cuộc xung đột Ukraine.

Ông Sanchez đã kêu gọi nhà lãnh đạo Trung Quốc nói chuyện với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và tìm hiểu trực tiếp về công thức hòa bình của Kiev, hãng tin Reuters đưa tin. Nhưng công thức này quy định việc đưa Ukraine trở lại biên giới năm 1991, điều không thể chấp nhận được đối với Moskva. Liệu có thể tìm ra lối thoát cho bế tắc trên?

Trả lời câu hỏi trên, Zhou Xiaoming, thành viên cao cấp tại Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa nhắc lại trong một bài viết cho South China Morning Post rằng kế hoạch hòa bình của Trung Quốc tôn trọng sự toàn vẹn lãnh thổ của tất cả các quốc gia và bác bỏ các biện pháp trừng phạt đơn phương. Nó cũng cung cấp một lệnh ngừng bắn và quay trở lại đàm phán.

Kế hoạch hòa bình của Trung Quốc cũng đã gây xôn xao dư luận. Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva đã chỉ trích Mỹ không muốn hòa bình. Ông Silva nói, thế giới này cần thêm những bên môi giới hòa bình như Trung Quốc. Đánh giá này là điển hình cho quan điểm của các quốc gia thuộc “Nam bán cầu”. Họ muốn Trung Quốc giúp chấm dứt giao tranh.

Ở châu Âu, nơi các mục tiêu của Trung Quốc đang bị nghi ngờ, một số nhà lãnh đạo cũng thấy sáng kiến của Bắc Kinh là hữu ích. Nhưng lời kêu gọi đình chiến của Trung Quốc đã vấp phải sự bác bỏ quyết liệt từ chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden.

Đúng là Trung Quốc và Nga có mối quan hệ chặt chẽ, chuyên gia Zhou nhắc nhở. Nhưng Trung Quốc đã không ủng hộ chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga. Trái ngược với quan niệm sai lầm ở phương Tây, Trung Quốc cho rằng Crimea là một phần của Ukraine. Trên bản đồ của Trung Quốc, Donetsk và ba khu vực khác ở miền Đông Ukraine đã bỏ phiếu gia nhập Nga được đánh dấu là của Ukraine.

Về phần mình, Nhà Trắng cho biết họ lo ngại rằng Nga sẽ “câu giờ” trong một lệnh ngừng bắn. Nhưng Mỹ mới là bên tận dụng điều này này tốt nhất. Như cựu Thủ tướng Đức Angela Merkel thừa nhận, NATO đã sử dụng các thỏa thuận Minsk để chuẩn bị cho Ukraine một cuộc chiến với Nga. Vì vậy, Mỹ đã nhanh chóng từ chối công nhận kế hoạch hòa bình của Trung Quốc nhằm ngăn cản Tổng thống Zelensky có thể phản ứng tích cực với đề xuất của Bắc Kinh.

Trong một cuộc phỏng vấn, Alexander Lukin, Giám đốc khoa học của Viện Trung Quốc và châu Á hiện đại thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, lưu ý: “Điều quan trọng nhất trong quan hệ giữa Trung Quốc và EU là quan hệ thương mại và kinh tế. Và ở Ukraine, cả Bắc Kinh và Brussels đều không phải là bên tham gia cuộc xung đột. Có lẽ họ sẽ tìm thấy một tiếng nói chung. Nhưng nó không có khả năng ảnh hưởng đến các bên tham chiến. Xét cho cùng, EU không có nhiều ảnh hưởng đối với Ukraine và Trung Quốc cũng không thể trực tiếp đưa ra lời khuyên cho Nga. Do đó, các cuộc gặp ở Bắc Kinh sẽ không mang lại kết quả”.