EU và NATO sẽ áp thuế với Ấn Độ và Trung Quốc theo yêu cầu Tổng thống Trump?

Tổng thống Mỹ Donald Trump kêu gọi các nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và Liên minh châu Âu (EU) áp thuế lên tới 100% đối với Trung Quốc và Ấn Độ.

Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng, Washington, D.C. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Ông Trump đã đưa ra yêu cầu trên trong cuộc họp giữa các quan chức Mỹ và EU vào ngày 9/9. Động thái này được coi là một biện pháp để cố gắng đẩy nhanh thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine.

Tờ Financial Times (Anh) đưa tin, yêu cầu của Tổng thống Trump gửi tới EU sau phát biểu của Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent. Ông Bessent cho biết Washington đang chuẩn bị các hạn chế kinh tế chặt chẽ hơn đối với Nga nhưng cần sự ủng hộ mạnh mẽ hơn từ châu Âu.

Trong nội dung đăng trên tài khoản Truth Social ngày 13/9, Tổng thống Trump cho biết ông sẵn sàng áp dụng các biện pháp trừng phạt lớn đối với Nga một khi NATO “đồng ý… làm điều tương tự”. Tổng thống Mỹ còn đánh giá rằng việc duy trì mức thuế cao với Trung Quốc có thể hạn chế tầm ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với Moskva.

Động cơ khiến ông Trump đưa ra yêu cầu

Cờ của Liên minh châu Âu (EU). Ảnh: IRNA/TTXVN

Trung Quốc và Ấn Độ mua dầu của Nga, điều này đang giúp duy trì nền kinh tế Nga đứng vững giữa các lệnh trừng phạt . Theo Al Jazeera, Trung Quốc còn là quốc gia mua năng lượng lớn nhất của Nga. Dữ liệu của Hải quan Trung Quốc cho thấy nước này nhập khẩu 109 triệu tấn dầu thô Nga vào năm 2024, chiếm khoảng 20% tổng lượng năng lượng nhập khẩu của quốc gia Đông Á này.

Ấn Độ đã nhập khẩu 88 triệu tấn dầu của Nga vào năm 2024, tương đương khoảng 35% lượng nhập khẩu của nước này. Và mặc dù Tổng thống Trump gần đây đã áp đặt thêm 25% thuế quan đối với hàng hóa Ấn Độ vì nhập khẩu dầu thô của Nga, nhưng cho đến nay ông vẫn chưa áp đặt mức thuế tương tự đối với Trung Quốc, trong bối cảnh Washington đang nỗ lực đạt được một thỏa thuận thương mại mong manh với Bắc Kinh.

Để tránh tranh cãi, Tổng thống Trump vào ngày 13/9 đã kêu gọi NATO đánh thuế mạnh tay, từ 50% đến 100%, đối với Trung Quốc. Nhà lãnh đạo Mỹ lập luận rằng, việc ngừng mua năng lượng từ Nga, kết hợp với việc áp thuế quan nặng nề lên Trung Quốc, sẽ “giúp ích rất nhiều” trong chấm dứt xung đột Nga – Ukraine.

Yêu cầu của Tổng thống Mỹ được đưa ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa NATO và Nga. Trong những tuần gần đây, hai thành viên NATO là Romania và Ba Lan đều cáo buộc thiết bị bay không người lái của Nga xâm phạm không phận. Nga đã bác bỏ cáo buộc này.

Trong một cuộc phỏng vấn với Fox News ngày 12/9, Tổng thống Trump cho biết sự kiên nhẫn của ông với người đồng cấp Nga Putin đang bắt đầu cạn kiệt sau cuộc đàm phán trực tiếp gần đây ở Alaska và trong bối cảnh Nga gia tăng các cuộc tấn công trên không vào Ukraine. Ông Trump đồng thời thừa nhận đang cân nhắc các biện pháp trừng phạt bổ sung đối với ngân hàng và sản phẩm năng lượng của Nga.

Về phần EU, sự phụ thuộc của khối vào năng lượng Nga đã giảm kể từ khi xung đột Nga – Ukraine bùng phát hồi tháng 2/2022. Vào thời điểm đó, EU nhập khẩu 45% khí đốt tự nhiên từ Nga. Con số này dự kiến sẽ giảm xuống chỉ còn 13% trong năm nay. Tuy nhiên, Tổng thống Trump muốn châu Âu hành động nhiều hơn nữa.

Liệu có thể dễ dàng trừng phạt Trung Quốc và Ấn Độ?

Trụ sở NATO tại Brussels, Bỉ. Ảnh: THX/TTXVN

Hãng thông tấn Anodolu (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 16/9 dẫn lời Bộ trưởng Tài chính Nhật Bản Katsunobu Kato đánh giá sẽ “khó” áp thuế đối với Trung Quốc và Ấn Độ liên quan đến việc tiếp tục nhập khẩu dầu của Nga.

Thương mại hàng hóa song phương giữa EU và Trung Quốc đạt khoảng 860 tỷ USD năm 2024. EU đã thâm hụt thương mại hàng hóa với Trung Quốc khoảng 359 tỷ USD vào năm ngoái, tăng từ mức 349 tỷ USD năm 2023, khiến Trung Quốc trở thành đối tác nhập khẩu lớn nhất của EU. Phần lớn hàng nhập khẩu của châu Âu từ Trung Quốc là hàng điện tử tiêu dùng (40%), tiếp theo là thiết bị sản xuất hạng nặng và quần áo, phụ kiện…

Để so sánh, Mỹ vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của châu Âu. Năm 2024, tổng thương mại hàng hóa và dịch vụ giữa EU và Mỹ đạt 1,98 nghìn tỷ USD. Trong đó, EU có thặng dư thương mại hàng hóa là 233 tỷ USD và thặng dư chung là 59 tỷ USD.

Kim ngạch nhập khẩu hàng hóa của châu Âu từ Ấn Độ tương đối nhỏ. Năm 2024, EU thâm hụt thương mại hàng hóa – chủ yếu dưới dạng thiết bị điện tử, dược phẩm và kim loại cơ bản như sắt thép – chỉ 26 tỷ USD với Ấn Độ.

Như vậy, châu Âu phụ thuộc rất nhiều vào hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc – và ít phụ thuộc hơn vào Ấn Độ. Hàng hóa từ Trung Quốc đã hội nhập sâu vào chuỗi cung ứng của châu Âu. Việc áp đặt thuế quan đột ngột, đặc biệt là ở mức 50-100%, sẽ làm gián đoạn hoạt động sản xuất, làm tăng chi phí sản xuất và tăng giá tiêu dùng trên toàn EU. Đây chính là lý do khối này có thể sẽ thận trọng với việc áp dụng các mức thuế trừng phạt đơn phương.

Theo Le Monde (Pháp), các nhà ngoại giao châu Âu chỉ ra rằng những biện pháp như vậy có thể làm suy yếu thêm nền kinh tế của họ, vốn chịu ảnh hưởng nặng nề bởi lạm phát và cú sốc giá năng lượng. “Hiện tại, sẽ không có mức thuế quan quá mức nào cả”, một quan chức nói với tờ Le Monde.

Các quốc gia châu Âu là thành viên NATO có quan hệ thương mại sâu rộng với Trung Quốc. Do đó, thuế quan trừng phạt ở quy mô 50-100% như ông Trump nêu ra có thể kích hoạt hỗn loạn nghiêm trọng trong chuỗi cung ứng, kéo theo các mức thuế trả đũa, và gây thiệt hại cho các ngành công nghiệp lẫn người tiêu dùng.

Đáng chú ý, Thổ Nhĩ Kỳ – một thành viên NATO – là nước mua dầu mỏ lớn thứ ba của Nga, sau Trung Quốc và Ấn Độ. Các thành viên NATO khác mua dầu của Nga bao gồm Hungary và Slovakia.

Phản ứng của Ấn Độ, Trung Quốc

Chỉ vài giờ sau tuyên bố ngày 13/9 của Tổng thống Trump gửi các nước NATO, Bắc Kinh phản ứng rằng Trung Quốc không tham gia và cũng không giúp lên kế hoạch cho xung đột.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị khẳng định các lệnh trừng phạt chỉ khiến tình hình thêm phức tạp.

Về quan hệ Mỹ-Ấn, ngày 9/9 Tổng thống Trump cho biết hai nước đang “tiếp tục đàm phán để tháo gỡ rào cản thương mại”. Ông dự kiến sẽ điện đàm với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi trong vài tuần tới và kỳ vọng một “kết thúc thành công” cho các cuộc thương lượng.

Đáp lại, Thủ tướng Modi cũng bày tỏ lạc quan, cho rằng đàm phán sẽ thành công đồng thời nhấn mạnh Ấn Độ và Mỹ là “những người bạn thân thiết và đối tác tự nhiên”. Nhà lãnh đạo Ấn Độ nói: “Các nhóm của chúng tôi đang làm việc để sớm hoàn tất những cuộc thảo luận này. Tôi cũng mong chờ được trò chuyện cùng Tổng thống Trump”.