EU gấp rút tìm kế hoạch B tài trợ khẩn cấp cho Ukraine để tránh khủng hoảng

EU chạy đua thời gian để tránh khủng hoảng tài chính tại Ukraine, trong bối cảnh kế hoạch vay bồi thường 140 tỷ euro từ tài sản Nga bị phản đối và nguy cơ Kiev cạn ngân sách đầu năm sau.

Đề xuất dùng tài sản Nga bị đóng băng để đảm bảo khoản vay dài hạn đang vấp phản đối mạnh từ Bỉ và một số nước, đẩy EU vào thế phải tìm phương án thay thế để hỗ trợ Ukraine. Ảnh: THX/TTXVN

Trong bối cảnh các cuộc đàm phán hòa bình căng thẳng đang diễn ra và nguy cơ Kiev sẽ cạn kiệt ngân sách vào đầu năm sau, Liên minh châu Âu (EU) đang khẩn trương xây dựng một “Kế hoạch B” để đảm bảo nguồn tài chính cho Ukraine. Theo Politico.eu ngày 26/11, câu hỏi về việc phải làm gì với khoản tài sản khổng lồ của Nga bị đóng băng đã trở nên cấp bách hơn bao giờ hết, khi các quan chức châu Âu tìm kiếm một giải pháp ngăn chặn thảm họa tài chính cho Kiev.

Nhiều nước châu Âu nhận thức rõ rằng nỗ lực hòa bình mới đây của Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể tạo động lực mới, nhưng thách thức tài chính của Ukraine đòi hỏi hành động tức thì từ EU. Một quan chức EU giấu tên nêu rõ: “Nếu chúng ta không hành động, những nước khác sẽ hành động trước chúng ta”.

Kế hoạch A: Khoản vay bồi thường

Giải pháp được ưu tiên và coi là khả thi duy nhất về lâu dài là “khoản vay bồi thường” trị giá khoảng 140 tỷ euro (tương đương 153 tỷ USD), được tài trợ bằng tài sản bị phong tỏa của Moskva. Theo kế hoạch này, khoản tiền chỉ được hoàn trả cho Moskva trong trường hợp Nga đồng ý “bồi thường thiệt hại xung đột”.

Các nhà ngoại giao EU kỳ vọng Chủ tịch Ủy ban Châu Âu (EC) Ursula von der Leyen sẽ sớm chỉ đạo các quan chức trình dự thảo văn bản pháp lý về khoản vay bồi thường này. Bà von der Leyen phát biểu: “Bước tiếp theo là EC sẵn sàng trình một văn bản pháp lý”.

Tuy nhiên, ý tưởng này đã vấp phải sự phản đối gay gắt từ ông Bart De Wever, Thủ tướng Bỉ, quốc gia đang nắm giữ phần lớn số tiền trên. Ông De Wever bày tỏ lo ngại sâu sắc về trách nhiệm pháp lý và nguy cơ bị Moskva trả đũa nếu tài sản của Nga bị sử dụng cho khoản vay. Việc thuyết phục Bỉ đồng ý là yếu tố then chốt, bởi các nước thành viên EU không mặn mà với việc sử dụng ngân sách quốc gia để viện trợ cho Ukraine do đang phải đối mặt với thâm hụt và chi phí vay cao.

“Chúng tôi thực sự không thấy lựa chọn nào khả thi hơn khoản vay bồi thường”, một nhà ngoại giao EU cho biết.

Kế hoạch B: Lựa chọn khoản vay bắc cầu khẩn cấp

Khi thời hạn đạt thỏa thuận tại hội nghị thượng đỉnh EU ngày 18/12 đang đến gần, các chuyên gia chính sách tại Brussels đang chuyển hướng sang cách giúp đỡ Ukraine trong trường hợp đề xuất về khoản vay bồi thường không được ký kết kịp thời.

Theo bốn quan chức EU, một lựa chọn đang được xem xét là một khoản vay “bắc cầu” khẩn cấp, được tài trợ bằng nguồn vốn vay chung của EU. Mục đích của khoản vay này là duy trì hoạt động của Ukraine trong những tháng đầu năm 2026. Điều này sẽ tạo thêm thời gian cần thiết để xây dựng khoản vay bồi thường toàn bộ bằng tài sản của Nga theo cách mà Bỉ có thể chấp nhận được, hướng tới một giải pháp dài hạn hơn.

Một vấn đề liên quan đến khoản vay bắc cầu là điều kiện hoàn trả. Hai nhà ngoại giao châu Âu tiết lộ Ukraine có thể được yêu cầu hoàn trả khoản vay bắc cầu ban đầu cho EU, sau khi nước này nhận được khoản vay bồi thường dài hạn. Hoặc một khả năng khác là giải pháp dài hạn sẽ là sự kết hợp giữa khoản vay bồi thường và khoản vay chung của EU. Dù lựa chọn nào được đưa ra, Chủ tịch EC von der Leyen khẳng định: “Tôi không thể thấy bất kỳ kịch bản nào mà chỉ riêng người nộp thuế châu Âu sẽ phải trả chi phí”.

Thách thức đồng thuận và động lực hòa bình

Tính cấp bách của vấn đề này được Ủy viên Kinh tế EU Valdis Dombrovskis nhấn mạnh vào đầu tháng 11, khi ông lưu ý: “Chúng ta càng trì hoãn lâu thì thách thức sẽ càng lớn”. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng thể hiện sự quyết tâm, cho biết các đồng minh EU sẽ hoàn thiện một giải pháp “trong những ngày tới” để “đảm bảo nguồn tài trợ” và “mang lại tầm nhìn cho Ukraine”.

Tuy nhiên, việc tạo ra khoản vay bắc cầu bằng cách sử dụng vốn vay chung của EU cần sự ủng hộ nhất trí từ tất cả 27 quốc gia thành viên của khối. Đây là một trở ngại lớn khi Hungary từ lâu đã phản đối các biện pháp mới nhằm hỗ trợ tài chính cho Ukraine.

Một yếu tố đang tạo ra động lực mới là các nỗ lực hòa bình gần đây. Các dự thảo đề xuất hòa bình đang được chỉnh sửa của Mỹ đề cập đến việc sử dụng tài sản bị đóng băng để tài trợ cho việc tái thiết Ukraine, thay vì tài trợ cho việc duy trì xung đột. Điều này có thể giúp giải quyết một số khúc mắc. Các nhà lãnh đạo EU hiện hy vọng rằng họ đã thuyết phục được các quan chức Mỹ rằng họ phải có tiếng nói cuối cùng về việc xử lý những tài sản này, cũng như thời điểm dỡ bỏ lệnh trừng phạt của châu Âu đối với Nga và con đường để Ukraine trở thành thành viên EU.