Eo biển Hormuz – quân bài chủ chốt của Iran giữa căng thẳng leo thang

Truyền thông Iran đưa tin nước này đang cân nhắc đóng Eo biển Hormuz trong bối cảnh căng thẳng quân sự với Israel chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Theo các chuyên gia, động thái này sẽ khiến giá dầu tăng vọt và có nguy cơ mở rộng xung đột.

Tàu di chuyển tại Eo biển Hormuz. Ảnh tư liệu: IRNA/TTXVN

Vai trò đặc biệt của Eo biển Hormuz

Eo biển Hormuz là cửa ngõ duy nhất trên biển vào Vịnh Ba Tư, chia Iran ở một phía, và Oman cùng Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) ở phía còn lại. Eo biển này đồng thời nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman và Biển Arab thuộc Ấn Độ Dương.

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), khoảng 20% lượng dầu tiêu thụ toàn cầu được vận chuyển qua Eo biển Hormuz . EIA mô tả Eo biển Hormuz là “nút thắt trong tuyến trung chuyển dầu mỏ quan trọng nhất thế giới ”. Tại điểm hẹp nhất, Eo biển Hormuz chỉ rộng 33km. Tuy nhiên, các tuyến vận tải biển trong Hormuz còn hẹp hơn, khiến chúng dễ bị tấn công và gặp nguy cơ phong tỏa.

Trong xung đột Iran-Iraq (1980 – 1988) khiến hàng trăm nghìn người ở cả hai bên thiệt mạng, cả hai nước đều nhắm mục tiêu vào các tàu thương mại ở Vịnh Ba Tư và được gọi là “Chiến tranh tàu chở dầu”. Nhưng ngay cả ở giai đoạn đó, Eo biển Hormuz chưa bao giờ bị đóng cửa hoàn toàn.

Hiểm họa từ việc đóng Eo biển Hormuz

Giáo sư Ed Hirs tại Đại học Houston (Mỹ), đánh giá kịch bản Eo biển Hormuz đóng cửa sẽ tác động đáng kể đến giá dầu toàn cầu. Ông phân tích với Al jazeera: “Mỗi ngày có từ 18 đến 20 triệu thùng dầu di chuyển qua eo biển này, vì vậy gần 20% thị trường dầu mỏ toàn cầu đi qua Eo biển Hormuz. Saudi Arabia và Kuwait gần như không có tuyến đường thay thế dễ dàng nào để vận chuyển ra khỏi khu vực này”.

Giáo sư Hirs giải thích rằng, nếu lượng tàu thuyền qua eo biển bị cắt giảm một nửa, giá dầu toàn cầu có thể tăng vọt lên trên 120 USD/thùng.

Hiện vẫn chưa rõ liệu Iran có khả năng hoặc mong muốn đóng cửa Eo biển Hormuz hay không. Động thái như vậy có thể dẫn đến trả đũa từ Mỹ, quốc gia duy trì lực lượng hải quân trong khu vực.

Về vấn đề này, ông Hirs quan ngại: “Việc nhắm đến kinh tế toàn cầu, trực tiếp tấn công vào kinh tế Mỹ bằng cách cắt dòng chảy dầu ra thị trường quốc tế, có thể chính là tác nhân khiến Mỹ buộc phải trực tiếp đối đầu với Iran”.

Vào tháng 4/2024, lực lượng vũ trang Iran đã bắt giữ một tàu container gần Eo biển Hormuz kèm cáo buộc tàu vi phạm luật hàng hải. Vụ việc diễn ra trong bối cảnh căng thẳng gia tăng trên khắp khu vực sau một cuộc tấn công của Israel vào lãnh sự quán Iran tại Syria.

Đó là tàu MSC Aries treo cờ Bồ Đào Nha, khởi hành từ một cảng ở UAE và khi đó đang trên đường đến Ấn Độ. Con tàu này có liên quan đến Zodiac Maritime có trụ sở tại London, thuộc tập đoàn Zodiac do tỷ phú người Israel Eyal Ofer và gia đình ông điều hành. Toàn bộ 25 thủy thủ đoàn của tàu MSC Aries đã được thả vào tháng 5 cùng năm.