“Đường Chín Đoạn” – Hàng Nhái từ Học Thuyết Monroe của Mỹ

Đừng mua thứ hàng nhái mà Bắc Kinh đang rao bán. Đường chín đoạn chẳng có tí gì giống như học thuyết Monroe của Hoa Kỳ.

Trong bài nói chuyện hôm thứ ba ở Newport, phóng viên quốc tế lỗi lạc Robert Kaplan đã kể lại một câu chuyện vốn đã trở nên quen thuộc trong những giao thiệp giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc (TQ). Kaplan kể rằng một sĩ quan cao cấp của PLA nhận xét rằng những gì mà TQ muốn đạt được ở biển Đông là “không khác gì” so với những gì Hoa Kỳ đã muốn đạt được trong vùng biển Caribbean và vịnh Mexico trong giai đoạn học thuyết Monroe.

Đường 9 đoạndo TQ vẽ ra

Bắc Kinh muốn nắm quyền quản soát các vùng biển nằm xung quanh TQ, trong khi sẽ sẵn sàng hợp tác với Hoa Kỳ, sức mạnh hải quân vô địch hiện tại, ở những nơi khác trên bản đồ.

- Thấy không? Để tránh lòi ra cái đuôi đạo đức giả, Washington nên đứng tránh ra ngoài những tranh chấp trên biển giữa TQ với các nước láng giềng.

- Không. Tôi chẳng thấy điều đó. TQ đang bắt chước những phương cách mà người Mỹ sử dụng, vào lúc nào nhỉ? À, sau cuộc nội chiến ở Hoa Kỳ (1861-1865). Trước 1880, Hoa Kỳ đã bắt đầu việc xây dựng một lực lượng hải quân lớn, mạnh hơn hải quân của bất kỳ quốc gia châu Âu nào, trong một vùng biển quan trọng là vùng Greater Caribbean. TQ cũng bắt đầu xây dựng một lực lượng hải quân lớn, được sử dụng trong hợp đồng tác chiến với các loại vũ khí ven bờ, có thể là mạnh hơn hải quân của các nước châu Á hay bên ngoài, trong các vùng biển quan trọng nằm xung quanh TQ.

Nếu chỉ dựa vào các tiêu chuẩn về trìnhđộ kỹ chiến thuật chiến tranh của Edward Luttwak, ông đại tá đáng kính của TQ cũng có vài điểm đúng.

Tuy nhiên, như những lời khôn khoan của nhà văn Mark Twain, sự khác biệt giữa một từ gần đúng và một từ đúng cũng giống như sự khác biệt giữa lightning-bug (con đom đóm) và lightning (tia sét). Điều này cũng đúng với các biến cố tương tự trong lịch sử. Các nhà đàm phán TQ sẽ luôn bám vào những phép so sánh khập khiễng với lịch sử Hoa Kỳ, để thuyết phục người Mỹ đơn phương giải trừ vũ khí trí tuệ. Nếu người Mỹ đã làm điều đó ở Caribbean trong quá khứ, họ lấy tư cách gì để phản đối khi giờ đây TQ lặp lại nó ở Đông Nam Á?

Rất hợp lý. Nhưng ta hãy cẩn thận khi nói chuyện lịch sử với những đại diện của chính quyền cộng sản TQ, một chế độ đã thành công trong việc xoá sạch những lỗi lầm ghê gớm như Đại nhảy vọt, Cách mạng văn hóa, và Quảng trường Thiên An Môn ra khỏi tiềm thức của xã hội và quần chúng, rồi lại bôi vẽ hình ảnh của nó thành kẻ thừa kế truyền thống Nho giáo mà chính nó đã từng cố công t.iêu d.iệt. Những kẻ này được huấn luyện để làm cho chúng ta tin là con đom đóm và tia sét chỉ là một.

Mặc dù các phương pháp mà TQ sử dụng trong các vùng biển xung quanh nó có một số điểm tương đồng với các phương pháp mà Hoa Kỳ sử dụng vào cuối thế kỷ 19, mục tiêu của hai việc là hoàn toàn khác nhau. Trong khi mục tiêu của Hoa Kỳ là sự tự do hàng hải chung cho các bên, mục tiêu của TQ là sự cai trị của một cường quốc ven biển với vùng biển và vùng trời xung quanh nó. Tuy cả hai đều liên quan đến biển, nhưng sự giống nhau chỉ dừng lại ở đó. Đó là sự giống nhau giữa con đom đóm và tia sét.

Học thuyết Monroe của Mỹ vào thế kỷ 19

Hoặc hãy thử một so sánh khác, sự khác biệt trong quan điểm giữa luật hàng hải của Hoa Kỳ và của TQ có thể tương đồng với sự khác biệt giữa nhà lý luận luật pháp quốc tế thế kỷ 17 của Hà Lan Hugo Grotius và đối thủ người Anh là luật gia John Selden.

Grotius khẳng định các vùng biển không phải là đối tượng của chủ quyền quốc gia – tức quyền sở hữu – trong khi Selden tuyên bố chủ quyền của Anh trên các vùng biển nằm xung quanh các hòn đảo thuộc Anh. Một thế kỷ trước, cũng như bây giờ, Grotius là bộ mặt của chính sách bảo vệ quyền lợi chung của Hoa Kỳ. Trong khi Selden có thểđược xem là người khởi xướng cho luật biển của TQ.

Nếu bạn không tin tôi thì hãy nghĩ về điều này: Hoa Kỳ xử sự thế nào trong thời gian đang vươn lên để trở thành một sức mạnh vô địch trên biển? Hoa Kỳ đã sử dụng sức mạnh hải quân của mình vào việc gì? Ít nhất, Hoa Kỳ chưa bao giờ tuyên bố quyền sở hữu với Greater Caribbean, cho dù đã luôn muốn kiểm soát nó. Hoa Kỳ đã hoàn toàn không làm một điều gì tương tự như đường chín đoạn bây giờ của TQ.

Mặc dù thỉnh thoảng cũng ghé mắt vào Cuba và các đảo khác, Washington chưa bao giờ xem những viên ngọc vùng Caribbean này là tài sản hợp pháp của Hoa Kỳ. Cũng không hề có một giới học thuật nào về chính sách đối ngoại ở Hoa Kỳ xem vùng biển phía Nam như một phần lãnh thổ mở rộng hướng ra biển. Hoa Kỳ cũng chưa bao giờ chính thức xem các vùng biển là lãnh thổ có chủ quyền của mình, hay “lãnh thổ xanh của quốc gia” như cách gọi phổ biến của TQ đối với các vùng biển xung quanh nó.

Thay vào đó, học thuyết Monroe chỉ là một mệnh lệnh đơn phương để ngăn các cường quốc châu Âu quay lại xâm lược các nước cộng hòa vừa giành được độc lập ở Mỹ Latinh. Học thuyết này đã được nhiệt liệt ủng hộ ở châu Mỹ Latinh trong nhiều thập kỷ. Ví dụ vào năm 1906, chính phủ Brazil đã xây dựng công trình vĩ đại Palacio Monroe ở Rio de Janeiro, để vinh danh những di sản của James Monroe trong dịp Hội nghị Liên Mỹ lần thứ ba.

Bạn có thể tưởng tượng một ngày nào đó Philippines sẽ xây một Palacio Tập Cận Bình tại Manila để ghi nhớ những hành động hiện nay của TQ ở Đông Nam Á? Tôi không nghĩ như vậy. Chỉ trong thập niên 1910, học thuyết Monroe bị mất uy tín ở Mỹ Latinh. Đó là khi các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ đã lạm dụng học thuyết này như là một cái cớ cho những can thiệp ngoại giao và quân sự, chứ không còn ý nghĩa của sự phòng thủ chung châu Mỹ.

Chính khách Hoa Kỳ cũng không bám chặt vào học thuyết Monroe, cho dù nó là một học thuyết rất được yêu thích về chính sách ngoại giao. Trong những năm 1920, Washington đã rút lại phần “phụ lục” Theodore Roosevelt trong học thuyết này; các tổng thống William Howard Taft và Woodrow Wilson phê phán phần “phụ lục” này như một giấy phép cho các can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia vùng Caribbean. Các tổng thống Herbert Hoover và Franklin Roosevelt sau đó đã dựng nên hệ thống phòng thủ liên-Mỹ tồn tại cho đến ngày nay.

Hoover và Roosevelt cũng đã quốc tế hóa học thuyết Monroe, tranh thủ các quốc gia châu Mỹ như những cộng tác viên trong việc bảo vệ an ninh ở Tây Bán Cầu. Bạn có thể tưởng tượng Bắc Kinh sẽ rút lại đường chín đoạn của mình bằng cách tương tự? Cứ hy vọng, nhưng đừng kỳ vọng quá nhiều vào điều đó.

Vì vậy, đừng mua thứ hàng nhái mà Bắc Kinh đang rao bán. Chỉ khi TQ từ bỏ tuyên bố chủ quyền “không thể tranh cãi” trên biển Đông, thay đổi chính sách lâu nay để quay sang ủng hộ quyền tự do đi lại trên biển và trên không, và quan trọng nhất, là dành lại được niềm tin từ các nước láng giềng châu Á; chỉ khi đó tôi sẽ vui lòng chấp nhận những sự so sánh giống như cái mà ông đại tá TQ trong câu chuyên của Robert Kaplan đưa ra.

Cho đến lúc đó, hãy quên đi hàng nhái.

James Holmes

Theo blog Liem Nguyen (dịch từ The Diplomat)

Theo NTD