Dược thiện kiện tỳ, dưỡng dương

BS. Thanh Hà08:59 05/04/2021

Các nhà dưỡng sinh Đông y cho rằng mùa hạ tuy dương khí vượng thịnh bên ngoài nhưng khí âm lại tiềm ẩn bên trong cơ thể, vậy nên “trời tuy nóng chớ tham mát, dưa tuy ngon chớ ăn nhiều”.

Nếu không biết giữ gìn dương khí trong mùa hạ dễ mắc nhiều bệnh tật, phải biết thuận ứng thiên thời để bồi bổ dương khí, trừ khử âm hàn có như vậy mới gọi là phòng bệnh triệt để.

Vào hạ, các lỗ chân lông giãn rộng, mồ hôi tiết ra nhiều để điều hoà thân nhiệt nhưng cũng vì thế mà tà khí dễ xâm nhập vào trong. Hệ thống mao mạch ngoại vi cũng giãn ra, khí huyết lưu thông nhanh và mạnh hơn.

Nấm ăn ôn bổ dùng cho người thể chất vốn suy nhược, dương khí kém.

Thanh nhiệt giải thử, lợi niệu trừ thấp

Nên tránh hoặc hạn chế dùng các thực phẩm có tính nhiệt như thịt dê. thịt chó, thịt hoẵng, thịt chim sẻ, long nhãn, vải, hẹ, hành tây, hạt tiêu, nhục quế, gừng, đại hồi, lạc rang, rượu trắng…

Chống nóng và phòng bệnh, dưỡng sinh ăn uống trong mùa hạ đang tới cần chú trọng giảm bớt gánh nặng cho tỳ vị. Chú ý uống đủ nước, không khát cũng uống, bổ sung đủ nước cách trọng dụng những đồ ăn thức uống có công dụng thanh nhiệt dưỡng âm, sinh tân chỉ khát như dưa hấu, dưa chuột, dưa gang, dưa bở, dưa lê, cam, quýt, chuối tiêu, trám, mướp đắng, mướp, bầu, bí đao, củ cải, súp lơ, rau đay, mùng tơi, rau dền, củ đậu, mã thầy, ngó sen, cà chua, đậu xanh, đậu đen, bạch biển đậu, xích tiểu đậu, cháo ngũ đậu, cháo ý dĩ, cháo đậu xanh, cháo biển đậu, cháo lá sen , trà nhân trần , trà hoa cúc , trà nụ hoặc lá vối, trà actiso, trà khổ qua…; về động vật có thịt vịt, cua, ốc, hến, trai, sò, ngao, hàu…

Những ngày quá nóng bức có thể dùng nước ướp lạnh hoặc nước đá để giúp cơ thể giải nhiệt nhưng không được dùng nhiều để tránh làm thương tổn tỳ vị, tạo điều kiện cho thấp tà gây bệnh bên trong.

Kiện tỳ hoá thấp, ôn bổ dương khí

Trực tiếp và giữ gìn và nâng cao năng lực hoạt động của tỳ vị nên trọng dụng các loại cháo chế từ đậu xanh, đậu cô – ve, bạch biển đậu, ý dĩ, hạt sen, củ mài…; các loại trà hoắc hương, trà nụ vối, trà hương nhu, trà lá sen, trà actiso, trà nhân trần… Chú ý chế biến đồ ăn thức uống có vị chua ngọt khai vị, kích thích cảm giác thèm ăn như các loại canh chua chế từ quả sấu, me, khế, quả dọc, tai chua, quả chay, chua me đất hoa vàng…

Mùa hạ nóng nực tuy phải dùng nhiều đồ ăn thức uống có tác dụng thanh nhiệt giải thử nhưng vẫn cần lấy ôn ấm làm chính để trợ giúp khí dương.

Cổ nhân hé lộ bí quyết vô bệnh trường sinh: Tránh được 3 điều này thì con người có thể sống lâu trăm tuổi

Kể từ khi dịch bệnh Virus viêm phổi Vũ Hán bùng phát tại Trung Quốc và lan rộng toàn cầu gây đảo lộn trật tự toàn thế giới, người ta bắt đầu cảm thấy có lẽ sức khỏe mới là tài sản quan trọng nhất của cuộc đời.

Bị sao thì cũng nhất định chớ bị bệnh, chỉ cần bị bệnh là tất cả kết thúc. Cho dù con người ta có nỗ lực phấn đấu thế nào đi chăng nữa, nhưng hễ mắc bệnh hiểm nghèo là chấm hết...

Vậy thế nhân tại sao có bệnh? Người xưa đã tổng kết ra 3 nguyên nhân chính khiến con người bị bệnh và đưa ra lời khuyên giúp chúng ta biết chú ý giữ gìn sức khỏe.

Nguyên nhân sinh bệnh thứ nhất: Khí (tức giận) sinh bách bệnh, lục phủ ngũ tạng đều tổn thương.

Tức giận (tức khí) là sự tình thường thấy trong cuộc sống, đôi khi phẫn nộ bày tỏ tâm trạng thì cũng không sao, nhưng nếu để tức giận thành thói quen thì không tốt. Không có chừng mực, không biết kiểm soát tâm trạng, để mặc tâm trạng khống chế cơn giận dữ của mình thì sẽ đem lại hậu quả không thể nào tưởng tượng nổi.

Bất kể là với người nhà hay với bạn bè, tức giận đều ảnh hưởng đến tình cảm, quan trọng hơn còn ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của bản thân.

Video đang HOT

Tức giận (tức khí) là sự tình thường thấy trong cuộc sống, đôi khi phẫn nộ bày tỏ tâm trạng thì cũng không sao, nhưng nếu để tức giận thành thói quen thì không tốt. (Pexels)

1. Tức giận tổn hại não

Khi tức giận sẽ cảm giác vỏ não như có điện, kêu xẹt xẹt. Tư duy đại não hoạt động đột phá một cách bất bình thường, thường làm ra những cử động quá khích, lỗ mãng. Những hành động bất thường lại hình thành kích thích xấu đối với trung khu thần kinh, khí huyết bốc lên, kết quả xấu nhất là sẽ dẫn đến xuất huyết não - y học còn gọi là hiện tượng tai biến mạch máu não.

2. Tức giận tổn hại tinh thần

Thường là sau khi giận dữ, con người ta sẽ rất khó ngủ yên, cho dù ngủ say thì cũng dễ có ác mộng, khiến cho người ta thần trí hoảng hốt, rũ rượi.

3. Tức giận tổn hại da

Phụ nữ muốn giữ được vẻ đẹp của mình lâu dài, thì điểm quan trọng nhất chính là học cách không tức giận, có tính tình dịu dàng.

Quan sát những người xung quanh, những người phụ nữ có khí sắc không tốt thường là người có tính khí nóng nảy, thiếu dịu dàng trầm tĩnh. Khi tức giận, lượng lớn huyết dịch sẽ chảy vào phần mặt, khi đó lượng dưỡng khí trong huyết dịch bị thiếu, độc tố tăng nhiều. Độc tố kích thích lỗ chân lông, dẫn đến bệnh tăng sắc tố da và viêm da. Đặc biệt là người thường xuyên tấm tức trong lòng thì sắc mặt sẽ tiều tụy, hai mắt sưng đỏ, quầng thâm trên đôi mắt càng thâm đen hơn, vết nhăn càng nhiều.

Khi tức giận, lượng lớn huyết dịch sẽ chảy vào mặt, khi đó dưỡng khí trong huyết dịch bị thiếu, độc tố tăng nhiều. Độc tố kích thích lỗ chân lông, dẫn đến bệnh tăng sắc tố da và viêm da. (Pexels)

4. Tức giận tổn hại tim

Khi con người tức giận thì lượng máu chảy ở tim sẽ được bơm gấp đôi bình thường, lượng huyết dịch lớn chảy về tim, tim cần tăng công việc gấp đôi, khiến nhịp tim tăng mạnh, cảm giác rõ ràng tim đập nhanh, xuất hiện tình trạng bất thường như bồn chồn hồi hộp, tức ngực. Trường hợp nghiêm trọng sẽ dẫn đến đau tim hoặc nhồi máu cơ tim.

5. Tức giận tổn hại phổi

Chúng ta thường nghe người ta nói khi tức giận rằng tức muốn vỡ ngực. Đó là do khi tâm trạng kích động, hô hấp sẽ trở nên gấp gáp, phế nang không ngừng khuếch trương, không có thời gian co lại, cảm giác thở không ra hơi, phần phổi đau, có thể dẫn đến khí đảo ngược, phổi trướng lên, thở hổn hển, ho...

6. Tức giận tổn hại gan

Khi con người ở trạng thái tức giận sầu muộn, kết quả nghiên cứu cho thấy gan người ta khi này phình to hơn bình thường. Từ góc độ Đông y mà nói, gan chủ sơ thông, bài tiết, kích thích khí thuận lợi khoáng đạt, còn giận dữ khiến khí ở gan không thông, gan mật không hài hòa, hai bên sườn đau và khu vực gan đau, tạo thành tổn hại đối với gan.

Rất nhiều phụ nữ sau khi tức giận gan uất đàm ngưng, khí huyết ứ đọng, sẽ xuất hiện các vấn đề như khối u vú hoặc kinh nguyệt không đều, chu kỳ kinh không theo quy luật, lượng kinh nguyệt giảm, màu đỏ sẫm... thậm chí tắc kinh hoặc lão hóa sớm.

Người có thói quen tức giận sẽ gây mất cân bằng nội tiết, có tác động tiêu cực đến các cơ quan nội tạng trong cơ thể. (Pxfuel)

7. Tức giận tổn hại thận

Người thường tức giận có thể khiến thận khí không thông, dễ gây ra khó tiểu tiện hoặc tiểu tiện mất kiểm soát.

8. Tức giận tổn hại dạ dày

Khi tức giận thì không muốn ăn uống, lâu dần ắt sẽ rối loạn chức năng tiêu hóa của dạ dày và đường ruột. Thường xuyên tức giận là cội nguồn của bách bệnh. Tức giận tổn hại đến các tuyến nội tiết, có thể tăng chức năng tuyến giáp trạng (cường giáp), gây ra bệnh basedow.

9. Giảm sức miễn dịch

Khi tức giận, đại não sẽ ra lệnh cho thân thể chế tạo ra cortisol do Cholesterol chuyển hóa ra, nó sẽ trở ngại sự vận động và tác dụng của tế bào miễn dịch, khiến sức đề kháng giảm xuống. Hơn nữa, khi con người tức giận thì tình trạng tư duy bình thường của con người bị ảnh hưởng, nếu thời gian dài ở trong tình trạng này thì sẽ dẫn đến một số bệnh tâm lý, ví dụ chứng trầm cảm, cổ ngữ có câu: "Cả giận mất khôn" xem ra cũng không phải là không có lý...

Ưu tư thì khí kết, tư lự quá thì khí cơ dễ uất kết, không mọc mụn nhọt, u bướu thì cũng dễ bị ung thư. Những cái gọi là u tuyến giáp trạng, u nang gan, polyp ruột, u xơ tử cung... chẳng qua là sản phẩm khí kết ở những phủ tạng khác nhau mà thôi, tên gọi tuy khác nhau, nhưng bản chất hoàn toàn như nhau, đó là: khí ngưng kết đờm, huyết, khiến huyết dịch kết tụ. Bởi vậy khi thấy mụn nhọt u bướu xuất hiện trên cơ thể đều cần phải xem xét lại mình có phải là suy nghĩ quá mức hay không.

Khi con người tức giận thì tình trạng tư duy bình thường của con người bị ảnh hưởng, nếu thời gian dài ở trong tình trạng này thì sẽ dẫn đến một số bệnh tâm lý, ví dụ chứng trầm cảm. (Pexels)

Nguyên nhân sinh bệnh thứ 2: Sinh bệnh khởi nguồn từ "quá dụng" - sử dụng thái quá

Ở trên nói đến tức giận tổn hại thân thể, thực ra con người làm bất cứ sự việc gì, bao gồm cả tâm trạng thì cũng không được quá mãnh liệt. Nếu quá mạnh mẽ thì gọi là "quá dụng" (sử dụng thái quá). Thân thể con người giống như cỗ máy, nếu chỉ sử dụng, không chú ý bảo dưỡng, thế thì sẽ rất dễ bị hỏng.

Sách "Tố vấn" có viết: "Xuân thu đông hạ, tứ thời âm dương, sinh bệnh khởi nguồn từ quá dụng - sử dụng thái quá, thường là như vậy" .

Câu nói này đã chỉ rõ rằng một trong những nguyên nhân căn bản của bệnh tật chính là "quá dụng". Lục phủ ngũ tạng trong thân thể con người đều có phạm vi chịu đựng, nếu hoạt động hoặc tiêu hao quá mức thì sẽ gây ra bệnh.

1. Thất tình quá khích

Thất tình là chỉ: Hỷ (vui mừng), nộ (tức giận), ưu (lo lắng), tư (suy nghĩ), bi (buồn rầu), khủng (sợ sệt), kinh (kinh hãi). Nếu bất kỳ một tâm trạng nào trong số thất tình này quá kích động, không khắc chế, thế thì sẽ dẫn đến khí cơ ngũ tạng không được điều hòa thỏa đáng.

2. Thuận ứng tứ thời

Xuân hạ thu đông tứ thời biến hóa, con người nên thuận ứng với tứ thời, điều tiết trang phục, ăn uống, làm việc, nghỉ ngơi... sao cho hợp lý. Kinh Dịch có viết: "Trời vận hành mạnh mẽ, người quân tử tự cường không ngừng nghỉ" . Phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa thái quá là những nguyên nhân chủ yếu sinh ra các bệnh ngoại cảm.

Lục phủ ngũ tạng trong thân thể con người đều có phạm vi chịu đựng, nếu hoạt động hoặc tiêu hao quá mức thì sẽ gây ra bệnh. (Pickpik)

3. Ăn uống quá mức

Sách Tố Vấn viết: "Ăn uống nhiều thì ruột và dạ dày bị tổn thương".

Sách Tố Vấn cũng viết: "Ngũ cung âm (tức ngũ tạng ẩn tàng âm tinh) bị tổn thương bởi ngũ vị. Do đó vị quá chua thì can khí quá thịnh khiến tỳ khí suy kiệt. Ăn quá mặn thì xương cốt tổn thương, cơ thịt co ngót, tâm khí u uất không lưu thông. Ăn quá đắng thì nhịp tim gấp và phiền muộn, sắc mặt đen, thận khí không cân bằng. Ăn quá ngọt thì tì bị tổn thương sinh thấp, thấp cản trở dạ dày, tì khiến dạ dày, lá lách chướng. Ăn quá cay thì gân mạch bại hoại, nhẽo, tinh thần cũng bị nguy hại. Do đó cần cẩn thận điều hòa ẩm thực ngũ vị, để xương cốt chính trực, gân mạch nhu hòa, khí huyết lưu thông, thớ thịt chắc mịn, khiến thân thể cường thịnh, đạt được khỏe mạnh trường thọ".

Ăn uống quá mức ở đây không chỉ là ăn uống bừa phứa không theo quy luật, ăn nhiều, mà còn bao gồm việc ngũ vị chua, cay, mặn, ngọt, đắng, có thể gây kích thích đối với hệ thống tiêu hóa, lâu dần sinh bệnh.

4. Kết hợp động và tĩnh

Người truy cầu an dật thường nói "ngồi không bằng nằm". Sách Tố Vấn có viết: "Nhìn lâu tổn hại huyết, nằm lâu tổn hại khí..."

Theo quan điểm dưỡng sinh, cho dù nằm rất thoải mái dễ chịu thì nằm quá lâu cũng không tốt cho sức khỏe. Do đó có cơ hội thì hãy nên bước ra ngoài đi lại.

Rõ thấy nhất là việc phòng the quá mức sẽ gây ra tổn thương thận.

Phương thức sống hiện đại quá nhanh, văn hóa fast food, cuộc sống gấp gáp... đều khiến con người ở vào trạng thái "thấu chi" (chi tiêu trước phần của tương lai), trạng thái lạm dụng sức khỏe thân thể thái quá sẽ xuất hiện nhiều vấn đề. Vì vậy đã xuất hiện nhiều trường hợp người trẻ tuổi "chết do quá sức".

Theo quan điểm dưỡng sinh, cho dù nằm rất thoải mái dễ chịu thì nằm quá lâu cũng không tốt cho sức khỏe. Do đó có cơ hội thì hãy nên bước ra ngoài đi lại. (Pickpik)

Nguyên nhân sinh bệnh thứ 3: Đức đủ thì không nguy hiểm

Thiên thứ nhất của "Hoàng Đế Nội Kinh" có viết về cảnh giới cao nhất của dưỡng sinh là đạo đức ngày một hoàn thiện đủ đầy thì không xuất hiện nguy hiểm, đạo đức không đủ thì thân thể ở đâu cũng dễ bị nguy hiểm. Mọi người thường cho rằng đạo đức chỉ là tiêu chuẩn tu dưỡng cá nhân, mà không biết đó cũng là khái niệm khoa học về sức khỏe rất nghiêm túc.

Trong thư tịch cổ có viết: "Người mất đức mà lại phú quý thì có thể nói đó là bất hạnh" . Một người không có đạo đức mà chỉ có phú quý suông thì đó chính là một loại bất hạnh, bởi vì loại người này sẽ rất nhanh chóng bị sa đọa bởi dục vọng, dẫn đến nguy cơ thân tự diệt thân.

Người trường thọ ắt phải có đức hạnh lớn. Vậy làm thế nào mới có đức hạnh lớn? Gia Cát Lượng đã viết trong "Giới tử thư" rằng: "Đức hạnh người quân tử là lấy tĩnh để tu thân, lấy kiệm để dưỡng đức. Không đạm bạc thì không thể lấy gì làm sáng tỏ chí hướng cao xa, không yên tĩnh thì không thể lấy gì mà tiến xa được" .

Bởi vậy nên giảm thiểu dục vọng là phương thức dưỡng đức tốt nhất.

Tuy người trường thọ không nhiều, nhưng những người trăm tuổi không bệnh rồi chết thì đại đa số đều là người thuần phác thiện lương, "Ham dục không thể khiến họ bị mờ mắt, dâm tà không thể khiến họ bị mê hoặc" . Đại đa số họ không bị vật chất mê hoặc, họ không sợ vật chất, và không bị vật chất sai khiến, do đó hình và thần đều vẹn toàn, sống khỏe mạnh vui vẻ hết tuổi trời, trăm tuổi rồi nhẹ nhàng ra đi.

Thần y Tôn Tư Mạc viết trong "Thiên kim yếu phương" rằng: "Đạo đức không đầy đủ thì dẫu uống ngọc dịch kim đan cũng không thể trường thọ. Đạo đức vẹn toàn, không cầu thọ mà trường thọ, không cầu phúc mà phúc đến, đó là đại kinh của dưỡng sinh".

[Kỹ năng sống] Hướng dẫn trẻ rửa tay sạch sẽ Những dịch bệnh truyền nhiễm như bệnh cúm, nhiễm khuẩn hô hấp cấp, bệnh tay chân miệng, sởi... gây nhiều ảnh hưởng đến sức khỏe con người, nhất là trẻ em, đối tượng được xem là nhóm nguy cơ lây nhiễm cao. Một trong những biện pháp hiệu quả và khá đơn giản trong việc phòng ngừa dịch bệnh cho trẻ (và cả...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có

Không

Tin liên quan

Chủ đề: phòng bệnh đông y dưỡng sinh thịt chim sẻ trà hoa cúc cháo lá sen trà nhân trần thịt dê. thịt chó

Xem thêm Share

Xem nhiều

Lời khai ban đầu đáng chú ý của chủ tài khoản Tiktok "Tàng Keng Ông Trùm"01:43

Tổng thống Trump nhảy cùng lính Mỹ trên tàu sân bay ở Nhật Bản10:12

Triệt phá nhóm dùng súng kích điện tự chế, bột ớt để trộm chó số lượng lớn00:51

Nữ điều dưỡng xả thân cứu bé thoát khỏi kẻ cuồng tính tại BV Sản Nhi Nghệ An02:35

Bí mật phi hành gia NASA tiết lộ sau 340 ngày ngoài vũ trụ, khiến TG kinh ngạc02:37

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Hà Nội gia tăng trẻ nhỏ mắc cúm A

08:28:22 31/10/2025

Ngành y tế Hà Nội khuyến cáo các bậc phụ huynh nên sớm đưa trẻ đi tiêm phòng, đặc biệt là trẻ từ 6 tháng đến dưới 5 tuổi và những người có bệnh lý mạn tính, nhằm phòng ngừa các biến chứng nặng.

Người đàn ông 40 tuổi bị nhồi máu cơ tim cấp, 2 lần ngừng tim may mắn được cứu sống

07:07:17 31/10/2025

Sau 3 ngày hồi sức tích cực với ECMO-VA, thở máy và lọc máu, bệnh nhân ổn định, chức năng tim hồi phục tốt, được kết ECMO và rút ống nội khí quản.

Bị hơn 300 con ong tấn công, người đàn ông suy đa cơ quan

07:06:29 31/10/2025

Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng nguy kịch, có dấu hiệu suy đa cơ quan do nọc độc ong tác động mạnh. Nếu chậm trễ vài phút, nguy cơ tử vong rất cao, bác sĩ trực tiếp điều trị cho biết.

Các yếu tố nguy cơ gây sẹo lồi

07:01:32 31/10/2025

Sẹo lồi là khối u lành tính (không phải ung thư), tuy nhiên sẹo lồi khó chữa dứt điểm, thường phát triển trở lại ngay cả sau khi được phẫu thuật cắt bỏ.

Đột quỵ ngay sau cuộc nhậu, người đàn ông được cứu sống thần kỳ

06:04:35 31/10/2025

Thay đổi nhiệt độ có thể gây co thắt mạch não, tăng huyết áp đột ngột, nhất là ở người cao tuổi có bệnh nền tim mạch, tăng huyết áp, hút thuốc hoặc lạm dụng rượu bia.

Cách tăng chiều cao nhanh chóng, an toàn nhất

06:04:09 31/10/2025

Khi qua tuổi dậy thì các đầu xương đã phát triển toàn diện nên việc tăng chiều cao trở nên khó hơn rất nhiều. Vì vậy, nếu bạn hoặc con bạn còn trong giai đoạn phát triển, hãy áp dụng các biện pháp sau để giúp tăng chiều cao cách hiệu qu...

Phẫu thuật thành công cho bé gái 3 tuổi bị dị tật hậu môn bẩm sinh ít thấy

06:02:49 31/10/2025

Ca mổ là khôi phục cấu trúc giải phẫu, đưa hậu môn về đúng vị trí trong vòng cơ thắt, đảm bảo chức năng đại tiện bình thường. Đồng thời bảo tồn niêm mạc nhằm hạn chế biến chứng sau mổ - thông tin từ bệnh viện cung cấp.

Cảnh báo nguy cơ đột tử do ngủ ngáy kéo dài

05:41:18 31/10/2025

Người mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ thường có các biểu hiện như ngáy to, thở hổn hển trong giấc ngủ, buồn ngủ ban ngày, mệt mỏi, đau đầu buổi sáng, giảm tập trung, cáu gắt, trầm cảm hoặc tiểu đêm nhiều lần.

Nam thanh niên bị biến chứng hiếm gặp do sốt xuất huyết

05:40:46 31/10/2025

Nếu chậm trễ điều trị, cơ có thể hoại tử dẫn đến hội chứng chèn ép khoang, gây tổn thương không hồi phục cho cơ và thần kinh, dẫn đến mất chức năng chi vĩnh viễn, như liệt vận động, mất cảm giác, hoặc phải cắt cụt chi.

Lý do dầu ô liu có thể là 'cứu tinh' cho người táo bón

05:38:55 31/10/2025

Mặc dù chưa có liều lượng cụ thể cho dầu ô liu trong điều trị táo bón, các nghiên cứu tìm hiểu về hiệu quả của dầu ô liu đã phát hiện nó có hiệu quả nhất khi dùng khi bụng đói và không ăn.

Cảnh báo chuyên gia: 3 tinh bột phổ biến tăng đường huyết hơn cả bánh sô-cô-la

05:34:23 31/10/2025

Theo các chuyên gia, có ba loại tinh bột rất quen thuộc trong bữa tối hàng ngày nhưng lại gây tăng đường huyết cao hơn cả bánh sô-cô-la.

Hít dầu thông mũi nhiễm khuẩn có thể liệt cơ, ngừng thở

05:31:51 31/10/2025

Chuyên gia khuyến cáo, khi xuất hiện các triệu chứng ngạt mũi, ho, viêm kéo dài hoặc có phản ứng bất thường sau khi dùng tinh dầu, người dân cần ngừng sử dụng và đi khám sớm.