Dự thảo Luật Chứng khoán (sửa đổi): Mở cửa này, khép cửa kia

Luật Chứng khoán (CK) sửa đổi đang được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) lấy ý kiến, được nhìn nhận có nhiều thay đổi trong bối cảnh thị trường chứng khoán ( TTCK) đã thay đổi cả về chiều rộng lẫn chiều sâu. Việc sửa luật cũng nhằm tạo sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam và phù hợp với các chuẩn mực, thông lệ quốc tế, tạo môi trường đầu tư kinh doanh bình đẳng, minh bạch. Tuy nhiên, dự thảo vẫn có những điểm quan trọng gây băn khoăn, tranh luận.

Khai thông đầu ra hàng hóa

Nhằm nâng cao chất lượng hàng hóa trên TTCK, dự thảo tách bạch điều kiện chào bán cổ phiếu (CP) lần đầu và chào bán thêm CP ra công chúng đúng với tính chất thông lệ quốc tế. Cùng với đó là quy định điều kiện về mức vốn điều lệ (VĐL) đã góp của tổ chức phát hành tối thiểu 30 tỷ đồng; điều kiện về số năm có lãi 2 năm liên tục liền trước năm đăng ký chào bán phải có lãi (thay vì 1 năm như luật hiện hành).

Hiện nay các hành vi vi phạm pháp luật trên thị trường ngày càng tinh vi, phức tạp; việc thanh, kiểm tra, xử lý các hành vi giao dịch nghi vấn gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, UBCKNN chưa có đủ thẩm quyền để tổ chức và thực thi tốt các chức năng thanh tra và cưỡng chế thực thi. Do vậy, dự thảo đã bổ sung thẩm quyền của thanh tra UBCKNN trong việc thu thập thông tin dòng tiền, sao kê điện thoại cuộc gọi đến và đi để xác minh mối liên quan…

Bà Vũ Thị Chân Phương,
Phó Chủ tịch UBCKNN

Điều kiện riêng đối với chào bán CP lần đầu ra công chúng, trong đó quy định tính đại chúng “tối thiểu 20% VĐL của tổ chức phát hành phải được bán cho ít nhất 100 nhà đầu tư (NĐT) không phải là cổ đông sở hữu từ 1% trở lên của tổ chức phát hành; trường hợp VĐL của tổ chức phát hành từ 100 tỷ đồng trở lên, tỷ lệ tối thiểu 15% VĐL của tổ chức phát hành; trường hợp VĐL của tổ chức phát hành từ 1.000 tỷ đồng trở lên, tỷ lệ tối thiểu 10% VĐL của tổ chức phát hành”.

Đối với chào bán thêm CP ra công chúng của công ty đại chúng (CTĐC), dự thảo quy định tổng giá trị của đợt phát hành thêm; khoảng cách các đợt chào bán; tỷ lệ phân phối tối thiểu đối với các đợt chào bán CP để huy động vốn đầu tư cho dự án của tổ chức phát hành…

Về chào bán CK riêng lẻ, theo UBCKNN, điều kiện chào bán được quy định chặt chẽ hơn, phù hợp thông lệ quốc tế. Theo đó, đối tượng tham gia đợt chào bán CK riêng lẻ của CTĐC bao gồm NĐT chiến lược, NĐT CK chuyên nghiệp. Đồng thời, quy định thời gian hạn chế tối thiểu 3 năm đối với NĐT chiến lược và tối thiểu 1 năm đối với NĐT CK chuyên nghiệp. Lý do, đây là những đối tượng có gắn bó lâu dài với công ty, hoặc có am hiểu TTCK và khả năng chấp nhận rủi ro cao.

Bên cạnh đó, dự thảo sửa đổi, bổ sung những quy định mới, như nâng tiêu chí về vốn để trở thành CTĐC (từ 10 tỷ đồng lên 30 tỷ đồng); quy định rõ tỷ lệ sở hữu nước ngoài dựa theo ngành nghề doanh nghiệp đăng ký hoạt động theo hướng tỷ lệ sở hữu nước ngoài tại CTĐC 100%, ngoại trừ trường hợp cam kết quốc tế Việt Nam là thành viên, hoặc pháp luật chuyên ngành có quy định cụ thể thấp hơn về tỷ lệ sở hữu của NĐTNN.

Quy định làm khó doanh nghiệp
Đồng ý với mục tiêu chính của dự thảo là tăng tính minh bạch, chuyên nghiệp và tiệm cận thông lệ quốc tế, lành mạnh hóa, chuẩn hóa hoạt động của cơ quan quản lý, thành viên thị trường…, nhưng TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính – tiền tệ quốc gia, băn khoăn: “Dự thảo đã tính đến tiến trình tái cơ cấu TTCK và tổ chức kinh doanh CK? Tiến trình hội nhập, nhất là sau Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương – CPTPP, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA)? Xu thế tài chính số, CK số? Xu thế phát triển nhanh về các sản phẩm tài chính mới?…

Đi vào cụ thể, tôi đề nghị cân nhắc kỹ điều khoản quy định doanh nghiệp phải có lãi nếu muốn phát hành CP ra công chúng. Bởi lẽ, có trường hợp doanh nghiệp chưa có lãi nhưng lại có nhiều tiềm năng, khi phát hành CK ra công chúng vẫn có khả năng thành công cao. Bên cạnh đó, ban soạn thảo nên cân nhắc điều khoản phát hành trái phiếu ra công chúng phải đáp ứng VĐL tối thiểu 300 tỷ đồng”.

Dự thảo sửa đổi theo hướng tách giấy phép hoạt động với giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh của công ty CK sẽ giúp UBCKNN có thể thực thi các chế tài, như đình chỉ hoạt động, tước quyền sử dụng giấy phép, thu hồi giấy phép, tránh tình trạng không thể xử lý dứt điểm các thành viên thị trường vi phạm do vướng các quy định liên quan đến thủ tục giải thể, phá sản doanh nghiệp, giúp thanh lọc các thành viên tham gia thị trường.

Ông Nguyễn Thanh Kỳ,
Tổng thư ký Hiệp hội Kinh doanh CK

Còn theo đại diện Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam (VietinBank), quy định tối thiểu 20% VĐL của tổ chức phát hành phải được bán cho ít nhất 100 NĐT không phải là cổ đông sở hữu từ 1% trở lên VĐL của tổ chức phát hành, sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc chào bán CP.

Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp làm ăn tốt, nếu chào bán CK ra công chúng thông qua phương thức bán đấu giá cổ phần, việc cạnh tranh mua CP của các NĐT rất gay gắt, và số lượng NĐT được mua và sở hữu CP với tỷ lệ nhỏ hơn 1% VĐL, sẽ không đáp ứng được yêu cầu này. Mặt khác, ngay trong dự thảo định nghĩa về chào bán CK ra công chúng cũng có quy định phương thức chào bán cho số lượng NĐT không xác định.

Đại diện Công ty CK Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam (VCBS), cũng đề nghị cân nhắc lại quy định này. Bởi nếu áp dụng có nghĩa đang áp kết quả bán (thực hiện xong) vào điều kiện bán (trước khi được chào bán), sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp khi thực hiện chào bán ra công chúng.

Theo đại diện Ban Pháp chế Công ty CK VNDIRECT, điều kiện trên không hợp lý, không nên đưa vào dự thảo. Lý do, việc ước tính số lượng NĐT tham gia mua cổ phần đáp ứng trước khi lập phương án tăng VĐL rất khó khăn và thiếu căn cứ rõ ràng. Mặt khác, việc yêu cầu cổ đông lớn phải cam kết nắm giữ CP trong thời hạn tối thiểu ít nhất 1 năm cũng ngoài khả năng của doanh nghiệp.

Băn khoăn CP quỹ
Một vấn đề được nhiều doanh nghiệp góp ý là quy định CTĐC mua lại CP của chính mình. Theo quy định hiện hành của Luật CK và Luật Doanh nghiệp, việc mua CP quỹ đến 10% tổng số cổ phần đang lưu hành của doanh nghiệp thuộc thẩm quyền của HĐQT.

Tuy nhiên, theo Điều 35 của dự thảo, CTĐC mua lại CP của mình phải đáp ứng một số điều kiện, như có nghị quyết ĐHCĐ về việc mua lại CP để giảm VĐL; phương án mua lại, trong đó nêu rõ số lượng, thời gian thực hiện, nguyên tắc xác định giá mua lại. Điều đó có nghĩa, doanh nghiệp không được thực hiện các nghiệp vụ mua lại cổ phần nhằm mục đích bình ổn giá, hoặc các mục đích khác (như làm CP thưởng).

Trong bối cảnh doanh nghiệp nhỏ và vừa đang cần vốn, cũng như Bộ Tài chính cũng đang muốn phát triển nhanh thị trường trái phiếu doanh nghiệp, dự thảo cần cân nhắc mức VĐL tối thiểu khoảng 200 tỷ đồng. Vì số này chiếm khoảng 2,3% tổng số doanh nghiệp tính đến cuối năm 2016.

TS. Cấn Văn Lực

VCBS đề nghị cân nhắc việc giữ lại quy định cho phép CTĐC được mua lại CP của chính mình làm CP quỹ (không kèm điều kiện giảm VĐL); bổ sung quy định hủy bỏ CP quỹ trong thời gian nhất định nếu doanh nghiệp không bán ra (3 hoặc 6 tháng).
Còn theo bà Trần Thị Kim Cương, Tổng giám đốc Công ty Quản lý quỹ Menulife Việt Nam, CTĐC mua lại CP của mình làm CP quỹ là hoạt động bình thường, được luật pháp công nhận và được cổ đông thông qua.

Việc công ty mua lại CP làm CP quỹ sẽ tạo thêm tính thanh khoản cũng như tính hấp dẫn của CP, thông qua việc bán lại CP quỹ trên sàn giao dịch khi điều kiện thị trường tốt hơn, từ đó tạo ra giá trị thặng dư cho công ty và cổ đông.

Vì vậy, quy định công ty bắt buộc phải làm thủ tục giảm VĐL khi mua lại CP quỹ, chỉ nên áp dụng trong trường hợp công ty và ĐHCĐ thông qua việc mua lại CP để giảm VĐL trong những điều kiện nhất định.

Quang Minh

Theo saigondautu.com.vn