Đông Nam Âu chật vật tìm nguồn cung năng lượng do xung đột Nga – Ukraine

Các chính phủ ở khu vực Đông Nam châu Âu đang nỗ lực tìm kiếm các nguồn năng lượng trong bối cảnh mùa Đông lạnh giá đang đến gần.

Xung đột Nga – Ukraine và các biện pháp trừng phạt liên quan đang gây ra cuộc khủng hoảng nguồn cung năng lượng trên khắp châu Âu. Ảnh: EURASIA

Các quốc gia nhỏ ở Đông Nam Âu đang khẩn trương tìm kiếm các nhà cung cấp mới để giúp họ vượt qua cuộc khủng hoảng năng lượng do xung đột Nga – Ukraine và các lệnh trừng phạt liên quan gây ra.

Giá điện tăng cao trên thị trường quốc tế đã buộc các quốc gia trong khu vực phải tìm cách thúc đẩy sản xuất trong nước. Điều này có nghĩa là hầu hết trong số họ phải quay trở lại điện than bất chấp cam kết “xanh hóa” các ngành năng lượng của họ.

Mặc dù vậy, việc đẩy mạnh sản xuất điện than rất phức tạp do nhu cầu đột ngột phải đảm bảo nguồn cung cấp than mới cũng như các nhà máy điện than cũ kỹ và không đáng tin cậy bên ngoài các nước EU.

Chính phủ Slovenia, quốc gia giàu nhất ở châu Âu mới nổi tính theo bình quân đầu người và cũng “tự hào” là một trong những quốc gia “xanh” nhất, cho biết hồi đầu năm nay rằng họ đã tán thành chiến lược quốc gia nhằm loại bỏ hoàn toàn than để sản xuất điện vào năm 2033.

Đến nay, nước này đang tranh giành việc nhập khẩu than để cung cấp cho một nhà máy nhiệt điện than còn lại của mình là Sostanj (TES), cũng như tăng cường tuyển dụng các công nhân khai thác để thúc đẩy sản xuất than trong nước.

TES sản xuất tới một phần ba tổng lượng điện ở Slovenia. Nó đã được mở rộng gây tranh cãi với việc bổ sung Tổ máy số 6, bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của các nhóm môi trường và cảnh báo rằng nó có thể trở thành một “tài sản mắc kẹt” khi Slovenia loại bỏ sản xuất điện than.

Thủ tướng Slovenia Robert Golob hôm 14/9 cho biết mỏ than Premogovnik Velenje, nơi cung cấp cho Sostanj, chỉ có trữ lượng than đủ dùng trong hai tuần. Do đó, Chính phủ Slovenia đã phải tuyên bố tình trạng “mối đe dọa cấp một” đối với việc cung cấp điện.

“Tình hình tại mỏ rất đáng báo động, vì chỉ có nguồn cung cấp trong vòng hai tuần. Đây cũng là một lý do tại sao chính phủ ra lệnh cho Tập đoàn năng lượng HSE bắt đầu ngay với các hoạt động nhập khẩu than”, ông Golob cho biết trong một thông cáo.

Theo Thủ tướng Golob, Slovenia phải tạm thời tăng cường khai thác và nhập khẩu than để giải quyết cuộc khủng hoảng năng lượng, và mặt khác, nước này cũng phải chuẩn bị cho việc “tái cơ cấu ngành khi việc thoát khỏi than thực sự bắt đầu”.

Giữa tháng 9, Sostanj (TES) đã nhận lô than thử nghiệm đầu tiên từ Indonesia. Cùng với Australia, quốc gia Đông Nam Á này đang trở thành nhà cung cấp than ngày càng quan trọng sau sự gián đoạn nguồn cung từ Nga và Ukraine. Ông Golob cho biết nếu Slovenia nhập đủ than thì vẫn rẻ hơn nhập điện theo giá thị trường hiện tại.

Với Bắc Macedonia, nước này cũng cần than cho các nhà máy nhiệt điện (TPP) của mình. Bắc Macedonia phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng và chỉ sản xuất điện. Nước này không có khí đốt hoặc dầu, cũng như có số lượng than đá hạn chế.

Vào tháng 8, nhà sản xuất điện ESM của Bắc Macedonia đã đấu thầu để mua 950.000 tấn than cho nhu cầu của hai TPP. Ngày 13/9, Thủ tướng Bắc Macedonia Dimitar Kovacevski cho biết ông đã đảm bảo nguồn cung cấp than và dầu từ Hy Lạp trong cuộc gặp với Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis tại Athens.

“Nguồn cung cấp than non và than từ các mỏ của Hy Lạp sẽ được duy trì trong quý 4 năm nay và quý 1 năm sau, do đó hoạt động của các nhà máy nhiệt điện REK Bitola và REK Oslomej sẽ không bị gián đoạn”, ông Kovacevski nêu rõ.

Ông Kovacevski thông báo thêm rằng nước này cũng đã đạt được thỏa thuận về việc cung cấp liên tục dầu nhiên liệu thông qua Hy Lạp. Tại Hy Lạp, hai nhà lãnh đạo Kovacevski và Mitsotakis cũng thảo luận về các dự án năng lượng lớn như xây dựng đường ống dẫn khí đốt qua Hy Lạp, đường liên kết Evzonoi tới Bắc Macedonia, một nhà máy điện khí mới và nhà máy thủy điện Cebren.

Các nước Nam Âu đang nỗ lực tìm kiếm các nguồn cung năng lượng. Ảnh: AP

Về phần mình, Serbia cũng đang chật vật tìm kiếm than, điện, khí đốt và dầu mỏ. Với các nhà máy điện cũ kỹ và đối mặt với việc sắp bị cắt nguồn cung cấp dầu từ Nga vào tháng 11 này, Serbia đang tranh giành để nhập khẩu than, điện, khí đốt và dầu từ nhiều nguồn.

Các chi phí sẽ cao. Bộ trưởng Năng lượng và Mỏ Serbia, Zorana Mihajlovic nói với Reuters rằng nước này đang xem xét chi 3 tỷ euro, tương đương 4,5% GDP hàng năm cho nhập khẩu điện, khí đốt và dầu nhiên liệu trong khoảng thời gian từ tháng 10/2022 đến tháng 3/2023.

Serbia thường cung cấp cho các nhà máy điện than của mình bằng than được sản xuất trong nước cũng như nhập khẩu từ Bosnia và Herzegovina, Bulgaria và Montenegro. Trong mùa Đông năm nay, họ có kế hoạch nhập khẩu 2,5 triệu tấn than bổ sung, với Bộ trưởng Năng lượng Zorana Mihajlovic cho biết Bulgaria, Bosnia, Romania và Hy Lạp là các quốc gia có nguồn dự kiến ​​chính.

Tuy nhiên, khả năng phát điện của Serbia có hạn và tháng 12 năm ngoái nguồn cung cấp điện cho hàng nghìn người đã bị cắt sau những trận bão tuyết nghiêm trọng.

Do đó, cũng như than từ các nhà máy điện của riêng mình, Serbia cũng muốn nhập khẩu điện, và công ty điện lực nhà nước EPS gần đây đã đồng ý mua 2.600 MWh từ Azerbaijan, quốc gia đang ngày càng trở nên quan trọng với tư cách là nhà cung cấp năng lượng cho Đông Nam Âu . Các cuộc đàm phán với Thổ Nhĩ Kỳ về việc truyền tải điện hiện đang được tiến hành. Ông Mihajlovic nói với hãng tin Reuters rằng Belgrade cũng đang đàm phán về nguồn cung cấp điện từ Hungary.

Là một trong những quốc gia châu Âu duy nhất còn lại vẫn có quan hệ hữu nghị với Nga, Serbia đã cố gắng đạt được hợp đồng khí đốt dài hạn mới với Gazprom vào tháng 5 với các điều khoản tương đối thuận lợi. Tuy nhiên, con số này sẽ không bao gồm toàn bộ lượng tiêu thụ khí đốt của nước này và Serbia hy vọng Azerbaijan sẽ tham gia một lần nữa để cung cấp khí đốt, điều này sẽ được tạo điều kiện thuận lợi bởi kết nối khí đốt Serbia-Bulgaria.

Kể từ ngày 1 tháng 11, các lệnh trừng phạt mới của EU có nghĩa là Serbia sẽ không còn nhận dầu của Nga hiện đang được vận chuyển bằng tàu chở dầu qua Biển Adriatic. Vì Croatia là thành viên EU, nên nước này sẽ không thể nhận dầu đường biển từ Nga. Điều đó khiến Serbia với Iraq là nhà cung cấp dầu chính. Tóm lại, Serbia đang tranh giành các nhà cung cấp dầu mới, cũng như khí đốt và điện, và các quan chức nước này cho biết họ sẽ xem xét bất kỳ nhà cung cấp nào, bao gồm cả Iran.

Tại Bulgaria, nước này chật vật sau khi bị cắt khí đốt từ Nga. Bulgaria đã mất nguồn cung cấp khí đốt của Nga vào tháng 4 khi Tổng thống Kiril Petkov lúc đó từ chối thanh toán bằng đồng rúp. Ông Petkov có kế hoạch mua khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Mỹ và tăng nhập khẩu khí đốt từ Azerbaijan.

Sau khi chính phủ của ông Petkov bị lật đổ vào tháng 6, chính phủ mới cho biết họ sẽ mở lại các cuộc đàm phán với Gazprom cũng như thăm dò các nguồn khác.

Bulgaria, giống như Serbia, đang hướng đến Azerbaijan, và vào giữa tháng 9 đã đề nghị xuất khẩu điện sang Azerbaijan để đổi lấy nhiều khí đốt tự nhiên hơn. Azerbaijan đã cung cấp 1 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên mỗi năm cho Bulgaria và cho biết họ có thể tăng gấp đôi số lượng đó. Bộ trưởng Bộ Kinh tế và Công nghiệp Bulgaria Nikola Stoyanov cũng đã hội đàm với Đại sứ Iran Syed Mohammad Jawad Rasooli vào ngày 13/9 nhằm “tiếp tục tìm kiếm tất cả các cơ hội để đảm bảo sự đa dạng hóa của Bulgaria”.

Ở những nơi khác trong khu vực, tình hình có vẻ “dễ chịu” hơn, nhưng ngay cả ở Romania, chính phủ nước này cũng đang tìm cách tăng tốc độ phát triển các dự án khí đốt lớn.

Rất lâu trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng hiện tại, Croatia đã thực hiện bước thiết lập một bến LNG nổi ngoài khơi đảo Krk, giúp nước này độc lập hơn về năng lượng và cũng có tham vọng trở thành một trung tâm LNG cho khu vực. Croatia hiện có ý định tăng gấp đôi công suất của nhà ga từ 2,9 bcm lên 6,1 bcm (tỷ mét khối khí), Thủ tướng Andrej Plenkovic cho biết vào tháng 6. Tuy nhiên, chính phủ của ông Plenkovic gần đây đã phải công bố một gói các biện pháp chống khủng hoảng khá lớn nhằm đối phó với tình trạng giá năng lượng tăng cao.