Đổi mới kiểm soát chi để tiệm cận kho bạc số

Kiểm soát chi ngân sách là nghiệp vụ chính của Kho bạc Nhà nước. Trong nhiều năm trở lại đây, nghiệp vụ này luôn được cải cách không chỉ nhằm đưa đến thuận lợi nhất cho khách hàng mà còn giúp hình thành kho bạc điện tử.

Giảm thiểu chi phí về thời gian và vật chất cho xã hội là mục tiêu được ngành Kho bạc Nhà nước đặt lên hàng đầu.

Các bước cải cách đột phá

Bám sát các yêu cầu về cải cách thủ tục hành chính cũng như để phục vụ tốt hơn cho các đơn vị sử dụng ngân sách (SDNS), giảm thiểu chi phí về thời gian và vật chất cho xã hội, Kho bạc Nhà nước (KBNN) luôn đặc biệt chú trọng tới công tác kiểm soát chi ngân sách – khâu nghiệp vụ quan trọng có giao dịch chủ yếu và trực tiếp với khách hàng.

Theo đó, trong nhiều năm trở lại đây, công tác kiểm soát chi ngân sách (cả chi đầu tư và chi thường xuyên) đã có những bước đột phá lớn về giảm thiểu thủ tục và rút ngắn thời gian kiểm soát. Cụ thể, đối với kiểm soát chi nguồn vốn đầu tư, thời gian kiểm soát chi đã được rút ngắn từ 7 ngày xuống còn 3 ngày làm việc. Đặc biệt, từ năm 2018, KBNN đã áp dụng phương thức “thanh toán trước, kiểm soát sau” đối với hợp đồng thanh toán nhiều lần và đã rút ngắn tối đa thời gian thanh toán xuống còn 1 ngày làm việc kể từ khi nhận được đủ hồ sơ, chứng từ hợp pháp hợp lệ của đơn vị SDNS.

Đối với chi thường xuyên, KBNN kiểm soát các khoản chi nhỏ theo bảng kê chứng từ thanh toán. Đối với cơ quan hành chính nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập, thực hiện kiểm soát chi theo cơ chế khoán chi.

Đồng thời, KBNN đã thực hiện cơ chế một cửa một giao dịch viên trong kiểm soát chi ngân sách nhà nước (NSNN). Với cơ chế này, người tiếp nhận hồ sơ cũng chính là người xử lý công việc cho đơn vị SDNS; từ đó đã rút ngắn thời gian thanh toán, giảm bớt được đầu mối kiểm soát chi.

Thực hiện chính phủ điện tử, từ tháng 2/2018, KBNN đã triển khai dịch vụ công trực tuyến (DVCTT) trên phạm vi toàn quốc cho các đơn vị SDNS, chủ đầu tư có mở tài khoản giao dịch tại KBNN. Phương thức giao dịch mới này đã giúp các đơn vị SDNS, chủ đầu tư không phải đến giao dịch trực tiếp tại KBNN, thay vào đó, đơn vị SDNS chỉ việc ký hồ sơ, chứng từ bằng chữ ký số gửi sang KBNN trên hệ thống DVCTT khi có nhu cầu chi ngân sách.

DVCTT của KBNN được đánh giá là bước cải cách đột phá khi tạo thêm được một kênh giao dịch điện tử để khách hàng có thể tự do lựa chọn giao dịch, giảm chi phí đi lại, chờ đợi cho khách hàng. Hơn nữa, việc sử dụng DVCTT với chữ ký số đã tăng cường tính bảo mật, tránh việc giả mạo chữ ký, con dấu của đơn vị SDNS. Thêm vào đó, DVCTT đã giúp đơn vị SDNS cũng như KBNN giám sát quá trình xử lý hồ sơ và kiểm soát chi NSNN; nâng cao tính trách nhiệm và minh bạch trong công tác kiểm soát chi NSNN nói riêng và giao dịch với khách hàng nói chung.

Ngoài ra, để tạo thuận lợi hơn nữa trong công tác kiểm soát chi ngân sách, KBNN đã triển khai ứng dụng thông báo số dư tài khoản cho đơn vị sử dụng ngân sách. Tại bước cải cách này, KBNN cung cấp cho các đơn vị SDNS (chủ tài khoản) về tình hình biến động số dư tài khoản của đơn vị mình cũng như trạng thái xử lý giao nhận hồ sơ, chứng từ yêu cầu thanh toán… Từ đó, thủ trưởng các đơn vị SDNS có thể chủ động nắm bắt thông tin về tình hình biến động số dư tài khoản, tình trạng xử lý hồ sơ, các giao dịch thanh toán qua ứng dụng KBNN trên thiết bị di động mà không phải đến KBNN. Ứng dụng này đã tạo tính công khai, minh bạch và thủ trưởng đơn vị SDNS biết được tình hình sử dụng tài chính của đơn vị để có những quyết định chi tiêu hợp lý, tránh những rủi ro không đáng có xảy ra trong quản lý, chi tiêu ngân sách của đơn vị.

Tiếp tục đổi mới phương thức kiểm soát chi

Mặc dù công tác kiểm soát chi qua KBNN đã được tăng cường cải cách nhưng theo đánh giá từ KBNN, các trường hợp đơn vị SDNS chưa thực hiện đúng chế độ quy định vẫn còn nhiều. Nguyên nhân là do việc chấp hành kỷ cương, kỷ luật tài chính – ngân sách tại một số đơn vị này chưa cao (như: quyết định chi vượt dự toán NSNN hoặc không có trong dự toán NSNN được giao; quyết định chi NSNN không đúng tiêu chuẩn, định mức, chế độ chi NSNN; hồ sơ, tài liệu gửi đến KBNN kiểm soát chi không đúng với quy định…).

Trong khi đó, trước xu thế đổi mới, với vai trò là một bộ phận không thể thiếu trong hệ thống quản lý tài chính, nhiệm vụ đặt ra cho toàn hệ thống KBNN là phải hiện đại hóa nhanh chóng công nghệ quản lý nhằm tập trung nhanh, đầy đủ nguồn thu, kiểm soát chặt chẽ, hiệu quả các khoản chi NSNN.

Kho bạc Nhà nước kiểm soát chi 1.074.911 tỷ đồng

Theo báo cáo từ Kho bạc Nhà nước, đến hết tháng 10/2020, toàn hệ thống kiểm soát, thanh toán 1.074.911 tỷ đồng vốn ngân sách, bao gồm cả vốn chi thường xuyên và chi đầu tư.

Cụ thể, vốn đầu tư, toàn hệ thống Kho bạc Nhà nước đã kiểm soát và giải ngân khoảng 304.825,9 tỷ đồng, bằng 67,2% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao. Vốn chi thường xuyên, toàn hệ thống đã kiểm soát và thanh toán 770.086 tỷ đồng, bằng 68,9% dự toán chi thường xuyên năm 2020 của ngân sách nhà nước qua Kho bạc Nhà nước (không bao gồm chi trả nợ, viện trợ, chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính, dự phòng).

Do đó, tại dự thảo Chiến lược phát triển KBNN giai đoạn 2021 – 2030 đang được KBNN trình Bộ Tài chính, trình Thủ tướng Chính phủ, KBNN đã đưa ra mục tiêu cụ thể là hoàn thiện cơ chế kiểm soát chi NSNN theo hướng kiểm soát theo rủi ro, điện tử hóa các giao dịch thu, chi NSNN. Đến năm 2025, cơ bản toàn bộ các giao dịch thu, chi NSNN qua KBNN được thực hiện theo phương thức điện tử (trừ các giao dịch thuộc phạm vi bí mật nhà nước) và thực hiện chia sẻ thông tin, dữ liệu thu, chi NSNN theo thời gian thực. Sau năm 2025, KBNN tập trung phát triển các dịch vụ theo nhu cầu của người dân, doanh nghiệp và các cơ quan nhà nước.

Để đạt được mục tiêu này, KBNN đã đưa ra nhóm giải pháp dự kiến cho nghiệp vụ kiểm soát chi NSNN. Cụ thể, sẽ đổi mới cơ chế quản lý cam kết chi NSNN; cung cấp đầy đủ thông tin cam kết chi NSNN phục vụ cho việc lập, phân bổ và thực hiện kế hoạch ngân sách trung hạn, hàng năm theo thông lệ quốc tế.

Đồng thời, thống nhất quy trình và điện tử hóa công tác kiểm soát, thanh toán các khoản chi NSNN qua KBNN; thực hiện chia sẻ và liên thông dữ liệu điện tử trong toàn bộ quá trình quản lý chi NSNN, đảm bảo hiệu quả, công khai, minh bạch trong quản lý và sử dụng kinh phí NSN.

Đặc biệt, KBNN sẽ đổi mới phương thức kiểm soát chi NSNN theo hướng kiểm soát theo rủi ro gắn với việc tăng cường phân cấp, giao trách nhiệm giải trình cho đơn vị SDNS và tương ứng với mức độ phát triển chức năng kiểm toán nội bộ tại các bộ, ngành, địa phương. Bên cạnh đó, KBNN tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng các phương thức thanh toán không dùng tiền mặt trong chỉ trả NSNN, nhất là đối với các đối tượng thụ hưởng ở vùng sâu, vùng xa hoặc không có tài khoản ngân hàng.

Theo đánh giá từ KBNN, việc tăng cường phân cấp, giao trách nhiệm giải trình cho đơn vị SDNS sẽ giúp nâng cao tính chặt chẽ, an toàn trong kiểm soát chi của KBNN. Từ đây, các đơn vị SDNS sẽ phải có trách nhiệm trong việc quản lý, chi tiêu nguồn ngân sách được cấp, từ đó, tình trạng chi vượt dự toán, chi không có trong dự toán… sẽ bị đẩy lùi.