Doanh nghiệp ỡm ờ đòi trả dự án: Bệnh hờn dỗi

Kinh doanh không có lãi thì xin trả lại Bộ, phải chăng, vẫn còn những uẩn khúc đang bị che giấu?

Càng ngày dư luận càng thấy khó hiểu về những động thái nửa ỡm ờ, nửa hờn dỗi của các nhà đầu tư dự án giao thông theo hình thức hợp tác công tư PPP. Sau những đánh tiếng, dậm dọa, hờn dỗi của nhiều nhà đầu tư BOT, một “ngôi sao” mới đã xuất hiện.

Trong một động thái mới nhất, Công ty TNHH thu phí tự động VETC, doanh nghiệp được Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) chỉ định cung cấp công nghệ thu phí không dừng cho 44 trạm thu phí, đã đề nghị Bộ GTVT cho phép dừng thực hiện Hợp đồng dự án BOO (Xây dựng – Vận hành – Kinh doanh) và kiến nghị Bộ chuyển giao dự án cho nhà đầu tư khác.

Lý do được đưa ra rất đơn giản: Lỗ. Cách nay 4 tháng, VETC cũng đã một lần đề xuất với Bộ GTVT về việc chấm dứt hợp đồng và được hứa hẹn, Bộ GTVT sẽ hoàn thành ký kết hợp đồng với các nhà đầu tư BOT trước 30/8/2019. Tuy nhiên, tới thời điểm đề xuất lần 2, vẫn còn 33/44 trạm chưa ký hợp đồng/phụ lục hợp đồng.

Bộ GTVT không đồng ý với đề xuất của VETC nhưng chưa rõ những thắc mắc của VETC sẽ được giải quyết thế nào? Ảnh báo Đấu thầu

VETC ước tính, nếu đến hết năm 2020 mà vẫn chưa triển khai được thu phí không dừng với các dự án của Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc VEC và Tổng công ty Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính Việt Nam VIDIFI (nhà đầu tư cao tốc Hà Nội – Hải Phòng) thì lỗ lũy kế cho công tác vận hành sẽ lên đến 580 tỷ đồng. Viễn cảnh phá sản đã được đặt ra và dù không hiểu vì sao đơn vị quản lý cao nhất trong ngành giao thông lại phải quan tâm đặc biệt tới số phận của một doanh nghiệp, nhiều người tin rằng, những lời tha thiết nói trên cũng sẽ làm rung động trái tim những công bộc mẫn cán này.

Quả thật, không cần quá nhiều tinh ý để nhận ra, có một mối quan hệ đặc biệt giữa doanh nghiệp này với ngành giao thông. Chỉ có duy nhất một doanh nghiệp đầu tư hệ thống thu phí không dừng là VETC và doanh nghiệp này nhận được hợp đồng theo cách chỉ định thầu.

Đã vậy, trước VETC, nhiều doanh nghiệp BOT đã mạnh dạn xin trả dự án lại Bộ GTVT hoặc xin bán lại cho Nhà nước. Theo ghi nhận, hành xử bất chấp quy luật kinh tế thị trường cơ bản ‘lời ăn lỗ chịu’ lại không vấp phải những phản ứng kiên quyết từ phía Bộ GTVT.

Vậy thì, không có lẽ gì VETC không thử vận may. Từ xưa tới nay, con khóc thì mẹ sẽ cho bú. Ở đây, nếu biết cách cất lên những lời vừa tai, ngay cả con nuôi cũng sẽ được bú no từ bầu sữa ngọt ngào.

Không ngạc nhiên khi VETC nói thẳng, nếu bắt buộc phải tiếp tục thực hiện dự án, VETC đề nghị Bộ GTVT chia sẻ rủi ro, bù doanh thu thiếu hụt so với phương án tài chính của hợp đồng dự án. Sự khoan dung, chia sẻ khó khăn với các doanh nghiệp trong ngành, bất kể công hay tư của Bộ GTVT đang bị một vài đơn vị tận dụng theo cách ‘em lỗ, em bắt đền đấy’.

Tréo ngoe ở chỗ, một trong những lý do khiến các doanh nghiệp BOT chưa chấp nhận ký hợp đồng/phụ lục hợp đồng lại xuất phát từ sự…rộng lượng. Nghi vấn về sự minh bạch khi VETC được chỉ định độc quyền cung cấp việc lắp đặt hệ thống thu phí không dừng tại các trạm BOT đã được các ông chủ BOT đặt ra và câu trả lời vẫn chưa xuất hiện.

Mặt khác, hai cái tên được VETC chỉ rõ trong việc chần chừ triển khai thu phí không dừng là VEC và VIDIFI. Trong khi VEC từng là doanh nghiệp thuộc Bộ GTVT, mới được chuyển giao sang Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp, VIDIFI có cổ đông chính là Ngân hàng Phát triển Việt Nam, một ngân hàng chính sách của Việt Nam. Ở đây, đang xuất hiện mâu thuẫn giữa những doanh nghiệp đều có biểu hiện được ưu tiên, ưu ái và nhiệm vụ hài hòa lợi ích các bên không hề đơn giản. Câu chuyện người nhà đóng cửa bảo nhau, xem ra chỉ là một kinh nghiệm thời xa xưa.

Quan trọng hơn tất cả, không ai có quyền bỏ quên quyền lợi của người dân trong tất cả các xem xét, đề nghị hay giải pháp có thể được đưa ra. Ai cũng biết, lý do các trạm BOT bị phản ứng, tới mức khoản vay 53.000 tỷ đồng cho hình thức đầu tư hạ tầng giao thông dạng này đang liên quan tới những dự án có vấn đề về việc thu hồi vốn là do vị trí đặt trạm chưa chuẩn, mức thu và thời gian thu chưa hợp lý…

Hoàn toàn hữu lý khi dư luận nghi ngại, một trong những nguyên nhân khiến các nhà đầu tư BOT chưa triển khai thu phí không dừng cũng đến từ sự thiếu minh bạch trong xây dựng và vận hành. Rõ ràng, không thể để sai chồng sai, thỏa hiệp với các doanh nghiệp theo cách kéo dài thời gian thu hay nhà nước bù lỗ.

Đối với trường hợp của VETC, dù thực trạng kinh doanh bết bát của doanh nghiệp này có căn nguyên từ việc chậm trễ thực hiện chủ trương thu phí không dừng, cũng không thể vì thế mà những đề nghị chỉ vì quyền lợi của doanh nghiệp nên được chấp nhận. Ai sẽ nhận lại các dự án này khi VETC đang vật vã với thua lỗ, trừ khi Nhà nước lại phải móc hầu bao? Có hợp lý không khi VETC khi nhận các dự án được chỉ định độc quyền không đả động gì tới sự công bằng với các doanh nghiệp khác, đến khi thua lỗ lại mong Bộ GTVT chia sẻ khó khăn.

Xét đến cùng, tất cả các khoản bù đắp theo đề xuất của các doanh nghiệp BOT hay VETC đều đến từ nguồn lực hay ví tiền của người dân. Sự lần chần đưa ra phương án giải quyết các vấn đề nói trên đến từ lý do này. Tiếc là, nếu không bạch hóa, điểm tắc nghẽn sẽ biến chuyển thành khối u ác tính

Chìa khóa đang nằm trong tay chính những nhà quản lý ngành giao thông. Tuy nhiên, sẽ không khó ăn khó nói khi những mối ràng buộc về lợi ích không từng được thắt chặt bằng cách này hay cách khác. Tương tự, sẽ không có điều gì phải giấu giếm nếu dám tin chắc rằng, mọi vấn đề liên quan tới hợp đồng và quá trình thực hiện các dự án đang gặp vấn đề đều công bằng, khách quan, vì quyền lợi chung. Và sẽ chẳng có doanh nghiệp nào dám mặc cả, hờn dỗi với các nhà quản lý nếu không còn đó những uẩn khúc chưa được nói ra.

Trong trường hợp này, cây gậy quyền lực từ phía những người đang đại diện cho tiếng nói và quyền lực của người dân rất cần phải phát huy tác hiệu. Nếu ai đó ngại minh bạch, họ vẫn bị buộc phải chấp nhận và thực hiện quy tắc bình thường trong một nền kinh tế cạnh tranh công bằng. Từ đó, trách nhiệm phải được xem xét và xử lý thấu đáo, hợp tình, hợp lý, để không doanh nghiệp nào được hưởng lợi từ chủ trương, chính sách lại quay lại mặc cả, dậm dọa, hờn dỗi. Mọi vướng mắc chắc chắn sẽ được tháo gỡ…

Khánh Nguyên

Theo Baodatviet.vn