Địa điểm xây Sông Tranh 2 là sai lầm ?

Xây dựng trên nền móng granite yếu, có khả năng trượt lở đất mạnh, nứt đất khi động đất mạnh xảy ra. Đó là nguy cơ ở thủy điện Sông Tranh 2 mà nghiên cứu do GS Cao Đình Triều làm chủ biên, công bố sáng qua 3.10 đã chỉ rõ.

Các nhà khoa học đề xuất hợp tác quốc tế để tiếp tục nghiên cứu động đất tại Sông Tranh 2 – Ảnh: Hoàng Sơn

“ Dễ bị sạt lở đất mạnh”

GS Triều cho biết, hiện tượng nứt và sụt lở đất trong khu vực thủy điện Sông Tranh 2 có biểu hiện rất mạnh dọc theo đới đứt gãy. Cụ thể, đá granite tại lòng hồ Sông Tranh 2 bị cà nát, đập vỡ mạnh dọc đới đứt gãy, tạo nên nguy cơ về tai biến trượt và sạt lở đất rất cao, có thể gây ảnh hưởng tới các công trình dân sinh và hoạt động an toàn của đập cũng như gây lấp lòng hồ, chặn dòng chảy… mỗi khi có động đất mạnh xảy ra.

TS Nguyễn Trường Tiền, Chủ tịch Hội Cơ học đất và địa kỹ thuật công trình VN, bày tỏ băn khoăn: “Tôi không thể tưởng tượng vì sao chủ đầu tư lại lựa chọn địa điểm này để xây thủy điện Sông Tranh 2. Chúng ta có thể phải trả giá ghê gớm vì công trình này”.

Đồng quan điểm này, TS Phạm Tấn Quýnh, ĐH Quốc gia Hà Nội, chuyên gia đã trực tiếp vào khảo sát tại huyện Bắc Trà My nhìn nhận: “Thủy điện Sông Tranh 2 đặt không đúng chỗ, nằm trên các thành tạo granite phức hệ Bến Giăng – Quế Sơn. Thân đập nằm trực tiếp trên đứt gãy đang hoạt động Bắc Trà My chạy theo hướng đông tây, có nghĩa là nằm trên đới cà nát granite, một yếu tố quan trọng đóng góp vào động đất kích thích ngoài những yếu tố khác như áp suất, lỗ hổng trong quá trình tích nước”.

“Xây dựng thủy điện Sông Tranh 2 trên nền đá granite là một sai lầm. Cấu trúc nền móng với thành phần tạo đá là granite và bị cà nát bởi nhiều hệ thống đứt gãy đang hoạt động là điểm yếu nhất của công trình này, bởi khả năng tự hủy hoại là rất lớn, kể cả khi không có động đất”, TS Quýnh chỉ rõ.

Động đất kích thích có thể tới 6 độ Richter

Tôi không thể tưởng tượng vì sao chủ đầu tư lại lựa chọn địa điểm này để xây thủy điện Sông Tranh 2. Chúng ta có thể phải trả giá ghê gớm vì công trình này

TS Nguyễn Trường Tiền, Chủ tịch Hội Cơ học đất và địa kỹ thuật công trình VN

GS Triều phân tích, đập thủy điện Sông Tranh 2 nằm trong phạm vi ảnh hưởng của đới đứt gãy cấp 2 Trà My, vì vậy động đất ở đây sẽ tác động trực tiếp tới vùng hồ và đập thủy điện. Hiện tượng tích nước gây nên động đất kích thích sẽ xảy ra dọc theo đới đứt gãy cấp 2 Trà My và một số đứt gãy cấp 3 trong phạm vi lòng hồ và lân cận.

Khi hồ chứa được tích nước, tải trọng nước trong hồ sẽ làm gia tăng trường ứng suất của đất đá trong khu vực hồ chứa. Hiện tượng thẩm thấu nước xuống độ sâu làm thay đổi ứng suất lỗ rỗng, giảm ma sát các mặt trượt, tạo điều kiện thuận lợi cho phát sinh động đất kích thích. Đây là lý do các chuyên gia cho rằng, khi các trận động đất nhỏ liên tiếp đi kèm việc dâng lên của mực nước hồ thì phải nghĩ ngay tới động đất mạnh hơn có thể xảy ra. Hiện tượng tích nước đột ngột hồ chứa đến cao trình tối đa có thể thay đổi môi trường sinh chấn nhanh dẫn đến hoạt động động đất gia tăng, bởi vậy, cần hạn chế tối đa sự biến động nhanh của mực nước hồ. Chu kỳ động đất cũng liên quan mật thiết đến việc tích nước (3 chu kỳ động đất, mỗi chu kỳ cách khoảng 5 tháng).

Theo nghiên cứu, khả năng xảy ra động đất kích thích cực đại có tại khu vực lòng hồ có thể đạt cấp độ mạnh tối đa 5,5 – 6 độ Richter. Mức độ mạnh của động đất trong lòng hồ dự báo có thể đạt 5,9 độ Richter, độ sâu tâm chấn không vượt quá 15 km, còn tại khu vực đập chính và vùng hạ lưu có thể tới 6,1 độ Richter.

“Phải có kịch bản xấu nhất. Trên thế giới tất cả các dự án đều có tính toán đến trường hợp xấu nhất và những chỉ dẫn khi sự cố xảy ra, vì đây là tính mạng của con người. Sông Tranh 2 cũng không thể ngoại lệ”, GS Triều nhấn mạnh.

Cần được tiếp tục nghiên cứu thêm

Báo cáo “Đánh giá tình hình động đất khu vực công trình thủy điện Sông Tranh 2 và đề xuất biện pháp giảm nhẹ thiệt hại” do GS Cao Đình Triều, Tổng thư ký Hội Khoa học kỹ thuật địa vật lý VN (thuộc Hội Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật VN – VUSTA) thực hiện từ tháng 4.2012, với sự tham gia của 7 nhà khoa học trong các lĩnh vực địa chất, thủy điện, động lực học. Đây là nghiên cứu phản biện độc lập được đưa ra trình bày sáng qua 3.10 tại trụ sở VUSTA, và được đa số các nhà khoa học trong Hội đồng khoa học (do GS Vũ Trọng Hồng làm Chủ tịch hội đồng) nhất trí thông qua.

Các tác giả bản báo cáo đã khẳng định, đây là kết quả nghiên cứu ban đầu của một tập thể được chỉ định thực hiện khách quan, để có những kết quả mang tính khẳng định cần được tiếp tục nghiên cứu thêm. Đồng thời, đề xuất hợp tác quốc tế để nghiên cứu động đất kích thích tại thủy điện Sông Tranh 2, song song với việc lắp đặt hệ thống trạm địa chấn cố định nhằm theo dõi động đất từ cấp 1,0 Richter trở lên, trong quá trình điều tiết nước hồ.

Theo TNO