“Đến năm 2024, giá điện vận hành theo đúng cơ chế thị trường”

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho biết đến năm 2024, thực tế mới là thị trường hoàn chỉnh và giá điện vận hành theo đúng cơ chế thị trường, còn hiện nay “chưa làm được điều đó.”

Việt Nam đang hướng tới mục tiêu xây dựng thị trường điện cạnh tranh. (Ảnh: TTXVN phát)

Việc tăng giá điện, xây dựng thị trường điện cạnh tranh… là những nội dung được nhiều đại biểu quan tâm, đặt câu hỏi với Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh tại phiên giải trình “Thực trạng, giải pháp phát triển điện lực đến năm 2030 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế- xã hội” diễn ra ngày 7/9.

Giá điện sẽ thực sự minh bạch

Là người đầu tiên đặt câu hỏi, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu lên những vấn đề của ngành Điện.

“Nhiều ý kiến cho rằng Quy hoạch điện có phần “xơ cứng,” chậm điều chỉnh… dẫn đến mất cơ hội thu hút đầu tư. Chủ trương của Đảng là vận hành nền kinh tế theo cơ chế thị trường nhưng qua xem xét thấy rằng, cả giá điện đầu vào, giá điện bán ra đều chưa bám sát cơ chế thị trường nên giảm động lực sự phát triển, có phải như vậy không?” Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu câu hỏi.

Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Nguyễn Lâm Thành cho biết, cử tri và người dân rất quan tâm đến chính sách giảm giá điện do ảnh hưởng của dịch COVID-19.

“Xin Bộ trưởng cho biết kết quả, tác động của chính sách này giúp đại biểu Quốc hội, nhân dân giám sát?” đại biểu đặt vấn đề.

Cũng quan tâm đến giá điện, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Hoàng Quang Hàm chất vấn: “Từ năm 2011 đến nay đã 9 lần điều chỉnh giá điện bán lẻ, trong đó cả 9 lần đều điều chỉnh tăng chứ không điều chỉnh giảm… Xin hỏi đến bao giờ chúng ta có thể bàn chuyện giảm giá điện?”

Giải trình các vấn đề, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh thẳng thắn thừa nhận những tồn tại trong lĩnh vực điện lực hiện nay, trong đó có Quy hoạch điện VII.

Cụ thể, Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh có dự báo về năng lượng tái tạo như điện gió không đúng thực tế. Trong khi đó, Việt Nam có tiềm năng về điện năng lượng tái tạo. Hay trữ lượng dầu khí ngày càng suy giảm, nguồn khí bổ sung cho nhà máy điện bị thiếu, nguy cơ dẫn đến thiếu điện.

Đây chính là vấn đề “xơ cứng” của sơ đồ điện này. Việc “xơ cứng” này đã ảnh hưởng đến thu hút nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực doanh nghiệp tư nhân.

Liên quan đến vận hành điện theo cơ chế thị trường và giá điện, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định, Việt Nam đang hướng tới mục tiêu xây dựng thị trường điện cạnh tranh.

Theo Đề án được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2011 có 3 cấp độ: Đầu tiên là thị trường phát điện cạnh tranh bắt đầu thực hiện từ năm 2011-2012 và đến nay đã hoàn chỉnh; đã có hơn 94 nhà máy điện tham gia vào thị trường.

Cấp độ hai là thị trường bán buôn điện cạnh tranh, được triển khai từ năm 2018 và đến năm 2019 đã có thị trường này; tiến hành bán điện cạnh tranh với các tổng công ty lớn ngoài EVN tham gia trực tiếp.

Cấp độ ba là bán lẻ điện cạnh tranh dự kiến sẽ triển khai thực hiện năm 2024, sau khi có tổng kết thí điểm từ năm 2021-2024 để đảm bảo ổn định và tính khả thi, hiệu quả của mô hình này.

Theo đó, giá điện có tăng, có giảm sẽ theo cơ chế giá đầu vào, giá thành sản xuất sẽ quyết định giá điện trên cơ sở công khai, minh bạch theo quy luật của thị trường với sự cạnh tranh bình đẳng của các thành phần tham gia thị trường điện.

Theo Bộ trưởng, đến khi đó, Nhà nước chỉ quản lý phí của hệ thống truyền tải và phân phối; còn lại cơ chế, cơ cấu giá thành sản xuất quyết định giá bán lẻ.

“Vì vậy, có thể khẳng định đến năm 2024, thực tế mới là thị trường hoàn chỉnh và giá điện vận hành theo đúng cơ chế thị trường. Còn hiện nay chưa làm được điều đó,” Bộ trưởng nêu rõ.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh giải thích, thời gian qua, mặc dù mong muốn xây dựng giá điện theo cơ chế thị trường nhưng theo Luật Giá, Nhà nước phải điều tiết giá, hỗ trợ cho các đối tượng xã hội, người nghèo.

“Đúng như đại biểu nêu, thời gian qua, giá điện chỉ tăng chứ không có giảm vì trong thời gian từ 2011-2020, khi thực hiện thị trường điện cạnh tranh, chúng ta chưa đảm bảo được cân đối giá thành sản xuất điện của EVN và các doanh nghiệp đầu tư. Trên thực tế, người tiêu dùng và người sử dụng điện chưa có cơ hội được hưởng cơ chế điện giảm giá,” Bộ trưởng phân tích.

Theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, các yếu tố đầu vào, chi phí sản xuất điện luôn tăng chứ chưa giảm. Vừa qua, do tác động của dịch COVID-19, giá dầu, giá khí hóa lỏng, giá than trên thế giới giảm, Bộ đã chủ động cùng với EVN đề xuất phương án giảm khoảng 10% giá điện, góp phần giảm bớt khó khăn cho người dân, doanh nghiệp.

Bộ trưởng Công Thương cho biết, Bộ đang tiếp tục nghiên cứu xây dựng giá bán lẻ điện. Thời gian qua, Bộ Công Thương đã đưa ra lấy ý kiến dư luận biểu giá bán lẻ điện bậc thang cũng như cơ chế điện một giá.

Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu, đánh giá và tiếp thu các ý kiến đóng góp, Bộ Công Thương thấy vẫn còn nhiều tồn tại nên đã chủ động xin rút lại phương án điện một giá, tiếp tục nghiên cứu, hoàn chỉnh thêm.

Cán bộ, công nhân viên chức ngành điện nỗ lực đảm bảo cung cấp điện cho người dân. (Ảnh: TTXVN phát)

“Chúng tôi thấy tiếc và bức xúc khi chưa giảm được giá điện nhưng thời gian tới đây, khi hình thành thị trường điện cạnh tranh, giá điện sẽ thực sự minh bạch, công khai. Tôi tin rằng lúc đó sẽ đảm bảo các yếu tố của thị trường, giá điện có lên, có xuống và phù hợp với sự vận hành của thị trường,” Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết.

Đưa 10 dự án điện chậm tiến độ vào vận hành

Phát biểu tại phiên giải trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhấn mạnh, an ninh năng lượng là vấn đề mang tính toàn cầu.

Đến nay, nước ta đã xây dựng được một hạ tầng về năng lượng, một ngành công nghiệp năng lượng phát triển vượt bậc, toàn diện, cả về quy mô, tốc độ tăng trưởng; đã ứng dụng, nghiên cứu, làm chủ về khoa học, kỹ thuật; đào tạo được một đội ngũ cán bộ khoa học, quản lý, kỹ sư, công nhân kỹ thuật đông đảo trên tất cả các nhóm ngành khai thác, chế biến, công nghiệp và năng lượng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển cho biết, quy mô ngành Điện Việt Nam đứng thứ 2 Đông Nam Á (sau Indonesia), đứng thứ 23 trên thế giới với tổng công suất nguồn điện toàn quốc đạt 54.987 MW, sản lượng điện năm 2020 ước đạt 238,42 tỷ Kwh, tăng 2,63 lần so với năm 2010.

Riêng điện gió và điện Mặt Trời là lĩnh vực mới nhưng chỉ trong 5 năm gần đây đã có 100 dự án đi vào vận hành với công suất 5.120 MW (91 nhà máy điện Mặt Trời với tổng công suất là 4.680 MW và 9 nhà máy điện gió với tổng công suất là 440 MW), chiếm tỷ trọng hơn 9% nguồn điện.

Đó là thành tựu, kết quả vô cùng quan trọng, có ý nghĩa lớn để bảo đảm an ninh năng lượng, phục vụ cho sự phát triển của đất nước trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch Quốc hội, mặc dù kết quả đạt được là tích cực, tốc độ tăng trưởng của ngành Năng lượng luôn gấp từ 1,5 đến 2 lần so với tăng trưởng kinh tế của đất nước, song vấn đề an ninh năng lượng của nước ta vẫn đang là những thách thức lớn cần vượt qua.

Để đảm bảo an ninh năng lượng, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu ra các nhóm nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu.

Đó là phải tập trung xử lý, giải quyết những tồn tại, vướng mắc để đưa 10 dự án điện chậm tiến độ vào vận hành; khẩn trương xây dựng, bổ sung, hoàn thiện, thông qua quy hoạch của ngành Năng lượng nói chung và Quy hoạch sơ đồ điện VIII; áp dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến, công nghệ hiện đại có khả năng tiết kiệm nguyên liệu, tiết kiệm chi phí, giảm thải tác hại môi trường; tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện giá bán buôn và bán lẻ điện đảm bảo các nguyên tắc của cơ chế thị trường; phát triển ngành Năng lượng phải gắn với đảm bảo môi trường, xử lý kịp thời vấn đề môi trường, hướng tới một nền năng lượng xanh, sạch, tiết kiệm, hiệu quả.

Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần sớm sửa đổi một số luật có liên quan đảm bảo sự thống nhất, tránh chồng chéo và tháo gỡ được khó khăn cho phát triển ngành năng lượng; tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương, làm tốt công tác tuyên truyền để thay đổi tư duy, nhận thức trong sản xuất, sử dụng năng lượng, đảm bảo an ninh năng lượng trong tình hình mới…/.