Đề xuất lập tòa án chuyên biệt, thẩm phán có thể là người nước ngoài

TAND Tối cao đề xuất người nước ngoài có thể làm thẩm phán tại Tòa chuyên biệt ở Trung tâm tài chính quốc tế nhằm giải quyết tranh chấp phát sinh theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế.

Sáng 3/12, Thường vụ Quốc hội họp cho ý kiến về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm Tài chính quốc tế.

Tại tờ trình, TAND Tối cao giải thích Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam có nhiều chính sách đặc thù, vượt trội về ngoại hối , ngân hàng , thuế và đặc biệt là cơ chế giải quyết tranh chấp. Điều này phù hợp với xu thế phát triển của các trung tâm tài chính trên thế giới .

Tranh chấp phát sinh tại trung tâm tài chính quốc tế có tính phức tạp, chuyên sâu đòi hỏi phải có những quy định mang tính đặc thù về áp dụng pháp luật , trình tự, thủ tục tố tụng , ngôn ngữ, năng lực , trình độ của thẩm phán.

Tòa án Việt Nam hiện nay chưa thể đáp ứng được yêu cầu giải quyết các tranh chấp phát sinh trong trung tâm tài chính quốc tế theo chuẩn mực và thông lệ quốc tế.

Với phân tích bối cảnh trên, TAND Tối cao cho rằng việc thành lập Tòa án chuyên biệt sẽ là yếu tố quan trọng góp phần hoàn thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; tăng khả năng cạnh tranh của Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam với các trung tâm tài chính trong khu vực và thế giới.

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Quảng. Ảnh: Hoàng Phong

Trình tự, thủ tục tố tụng cụ thể sẽ do TAND Tối cao quy định chi tiết trong Quy tắc tố tụng của Tòa án chuyên biệt theo hướng linh hoạt, giải quyết các vụ việc nhanh chóng, hiệu quả. Về tổ chức, Tòa án chuyên biệt được thành lập tại TP HCM, có thẩm quyền giải quyết đối với các tranh chấp, yêu cầu phát sinh tại Trung tâm tài chính quốc tế cả ở đây và thành phố Đà Nẵng.

Thẩm phán Tòa án chuyên biệt được Chủ tịch nước bổ nhiệm từ người nước ngoài và công dân Việt Nam. Thẩm phán tòa án chuyên biệt là người nước ngoài phải đáp ứng điều kiện như thẩm phán nước ngoài, luật sư, chuyên gia có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, kiến thức chuyên môn phù hợp; ít nhất 10 năm kinh nghiệm tham gia xét xử, giải quyết vụ việc liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh; trình độ tiếng Anh để giải quyết vụ việc tại tòa án chuyên biệt; không quá 75 tuổi, có sức khỏe .

Công dân Việt Nam gồm công chức, luật sư, trọng tài viên, giảng viên đại học, nhà khoa học, chuyên gia có uy tín, phẩm chất đạo đức tốt, kiến thức chuyên môn phù hợp và cũng phải đáp ứng các điều kiện như trên. Ngoài ra, Thẩm phán Tòa án nhân dân cũng có thể được lựa chọn nếu đáp ứng tiêu chí trên.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết ban hành Luật. Ủy ban nhận thấy, điểm cốt lõi của thông luật và pháp luật thương mại quốc tế là nguyên tắc tự do thỏa thuận lựa chọn luật. Theo đó sự lựa chọn của các bên về nguyên tắc phải được ưu tiên tuyệt đối, đứng đầu trong mọi thứ tự áp dụng.

Tuy nhiên, việc dự thảo Luật tách lựa chọn pháp luật Việt Nam khỏi nguyên tắc chung về thỏa thuận lựa chọn luật đã làm phân mảnh nguyên tắc cốt lõi này, dẫn đến sự thiếu logic trong việc thiết lập quy tắc xung đột pháp luật và khó hiểu đối với các bên tranh chấp quốc tế. Do đó, Ủy ban đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, thiết kế lại điều khoản nêu trên.

Ngoài ra, cơ quan thẩm tra đề nghị không quy định việc các bên lựa chọn áp dụng “điều ước quốc tế mà Việt Nam chưa là thành viên”. Cơ quan này cho rằng điều ước quốc tế làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ của quốc gia nên việc Việt Nam chấp thuận cam kết theo điều ước quốc tế cần thông qua thủ tục ký kết, phê chuẩn chặt chẽ.

Dự luật này sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp 10 đang diễn ra.